Δεν περίμενα ποτέ ότι θα μπορούσα να ανακαλύψω γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα στη Μαρία Πολυδούρη και τη Φρίντα Κάλο. Και όμως. Σε δύο σκηνές της πρωτεύουσας οι δύο γυναίκες-σύμβολα επανασυστήνονται με τον αυτοβιογραφικό τους λόγο και το καλλιτεχνικό τους έργο, απογυμνωμένες από κοινωνικές συμβάσεις και στερεότυπα, μέσα από δύο εντελώς ανόμοιες αλλά σίγουρα ενδιαφέρουσες σκηνικές προτάσεις

Γεννημένη η πρώτη το 1902 στην Καλαμάτα και η δεύτερη το 1907 στο Κογιοακάν του Μεξικού, η Μαρία Πολυδούρη και η Φρίντα Κάλο έδειξαν από νωρίς τη διαφορετικότητά τους από τα αδέρφια και τα συνομήλικά τους κορίτσια. Μοναχικές, μποέμ, αντισυμβατικές, επαναστατικές, φεμινίστριες, πολιτικές ακτιβίστριες, ευαίσθητες, κυκλοθυμικές, καταθλιπτικές, αινιγματικές, ασθενικές σωματικά, εύθραυστες ψυχικά, βρίσκουν διέξοδο μέσα από την ποίηση και τη ζωγραφική. Εκεί μπορούν να εκφράσουν τις σκοτεινές τους σκέψεις, τον κόσμο τον δικό τους και των γύρω τους όπως πραγματικά τον βλέπουν. Η μια τον αποτυπώνει με λέξεις, η άλλη τον ζωγραφίζει. Κινητήρια δύναμη ο πόνος. Πηγή έμπνευσης ο έρωτας και ο θάνατος. Ο πόθος και η απογοήτευση του πρώτου. Η ενδόμυχη επιθυμία του δεύτερου, ο οποίος θα έρθει και για τις δυο νωρίς. Για τη Μαρία Πολυδούρη στα 28 της με ενέσεις μορφίνης στην Κλινική Καραμάνη όπου νοσηλευόταν για φυματίωση και για τη Φρίντα Κάλο στα 47 της από πνευμονική εμβολή ή υπερβολική δόση ηρεμιστικών, μετά από 30 επεμβάσεις και πολυετή μάχη με την επώδυνη σωματική αναπηρία που της άφησε το ατύχημα που είχε στα δεκαοκτώ της. Μέσα από τις προσωπικές τους εξομολογήσεις καταθέτουν επί σκηνής τις ιστορίες τους και μας ζητούν να τις ακούσουμε.

* Ηχώ στο χάος

Σύλληψη/σκηνοθεσία: Γιώργος Καλογήρου
Ερμηνεύουν: Γιώργος Καλογήρου, Μυρσίνη Χριστοδούλου
Παραγωγή: ΘΟΚ

Μέσα ή, καλύτερα, μακριά από το Σαλόνι των Ξένων, ο Γιώργος Καλογήρου μάς συστήνει τη Μαρία Πολυδούρη δημιουργώντας έναν δραματικό μονόλογο μέσα από το προσωπικό της ημερολόγιο και το ποιητικό της έργο. Η ποιήτρια [Μυρσίνη Χριστοδούλου], απομονωμένη στον προσωπικό της χώρο, συνομιλεί φωναχτά με τις σκέψεις που αποτυπώνει στο ημερολόγιό της αλλά και με τον φανταστικό εισβολέα-μουσικό [Γιώργο Καλογήρου] στον οποίο κάθε τόσο απευθύνει τον λόγο παροτρύνοντάς τον να "παίξει κάτι". Ο βουβός μουσικός "παίζει" και τραγουδάει μελοποιημένα ποιήματα της Πολυδούρη, ενώ η ίδια αφηγείται την ιστορία της, απογυμνώνοντάς την από κάθε ευπρέπεια και κοινωνικό καθωσπρεπισμό: τα παιδικά χρόνια, τη σχέση με τα αδέρφια και τους γονείς, την αγάπη για τη φύση και την τέχνη, τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόταν τον κόσμο, τη θέση της γυναίκας, τη σχέση των φύλων, την κοινωνική υποκρισία, την αδυναμία της να αγαπήσει ή να ερωτευτεί, την απελπισία του ανικανοποίητου, την απομόνωση. Μέσα από ένα ψυχογραφικό -ενίοτε υπεραναλυτικό- κείμενο, ο θεατής εισβάλλει στον κόσμο της ποιήτριας γνωρίζοντας τον άνθρωπο Μαρία Πολυδούρη και όχι απλά τη γυναίκα που ταυτίστηκε με έναν μελοδραματικό έρωτα με τον Κώστα Καρυωτάκη. Τη γυναίκα που ζει στα Εξάρχεια, κάνει παρέα με άντρες διανοούμενους και καλλιτέχνες, πίνει, καπνίζει και συμμετέχει ενεργά στα κοινωνικά και φεμινιστικά ζητήματα της εποχής της. Η μουσική παρουσία του Γιώργου Καλογήρου στη σκηνή αλλά και η χρήση των λιγοστών σκηνικών αντικειμένων [ημερολόγιο, ποτήρια, μπουκάλια, κεριά κ.λπ.], δημιουργούν μικρές εστίες δράσης, αποφεύγοντας έτσι τη μονοτονία της αφήγησης. Η Μυρσίνη Χριστοδούλου οδηγείται σε μια υπερβολικά εξωστρεφή και συναισθηματική ερμηνεία της Μαρίας Πολυδούρη. Η σκηνική της παρουσία με καθωσπρέπει ρούχα και παπούτσια, με καθωσπρέπει ομιλία και σωματική κίνηση, βρισκόταν σε αντιδιαστολή με τον αντισυμβατικό χαρακτήρα της ποιήτριας που η όλη παράσταση επιθυμούσε να προβάλει. Ένιωσα να μου λείπει μια πιο "τσαλακωμένη", εσωτερική, σκοτεινή, λιγότερο χαμογελαστή, λιγότερο "ευπρεπής" ερμηνεία. Κάτι που η ηθοποιός επιτυγχάνει μόνο στα τελευταία της λόγια, όπου η απελπισμένη της φωνή ηχεί στο χάος παραμένοντας φυλακισμένη μέσα στις ερμητικά κλειστές θύρες του μοναχικού σαλονιού της.

* Frida Κι Άλλο

Σκηνοθεσία: Fly Theatre [Κατερίνα Δαμβόγλου, Robin Beer]
Κείμενα/επεξεργασία κειμένου: Κατερίνα Δαμβόγλου, Μιράντα Βατικιώτη
Σκηνικά/κοστούμια: Ερμίνα Αποστολάκη
Ζωγραφική/κατασκευή σκηνικού: Ελένη Παπαδάκη
Φως/ήχος/βίντεο: Robin Beer

Στον αντίποδα της λιτής και χαμηλών τόνων παράστασης "Ηχώ στο χάος" βρίσκεται η εκρηκτική, πληθωρική και "θορυβώδης" παράσταση "Frida Κι Άλλο". Με σκηνικό έναν τρίπτυχο ζωγραφισμένο καμβά και μια καρέκλα με δύο λουλούδια και την ένδειξη "εύθραυστο", η Κατερίνα Δαμβόγλου μεταμφιεσμένη σε Frida Khalo [λουλούδια, κοσμήματα, ελαφρύ μουστάκι, κορδέλες στα μαλλιά], με δύσκαμπτο βηματισμό και επιτηδευμένη ισπανική προφορά απευθύνεται στο κοινό: "Το όνομά μου είναι Μαγκνταλένα Κάρμεν Φρίντα Κάλο Καλδερόν. Γεννήθηκα στο Κογιοακάν του Μεξικού, σ' ένα δωμάτιο του Μπλε Σπιτιού, οδός Λόντρες και Αλιέντε γωνία, στη μία το πρωί, στις 6 Ιουλίου του 1907. Αργότερα θα πω γεννήθηκα το '10, με την Επανάσταση. Αργότερα θα αλλάξω το όνομά μου σε Φρίντα. Είμαι ζωγράφος. Ζωγραφίζω κυρίως πορτρέτα. Μου. Πορτρέτα μου. Οι πίνακές μου μικροί, καλοζωγραφισμένοι, όχι στα γρήγορα. Υπομονετικά".

Μέσα από τη διασκευή και συρραφή πρωτότυπων συγγραμμάτων που αφορούν το έργο και τον βίο της Μεξικανής ζωγράφου, η Κατερίνα Δαμβόγλου και η Μιράντα Βατικιώτη εξιστορούν -κάπως γραμμικά και χωρίς ιδιαίτερη σκηνική οικονομία- την ταραχώδη ζωή της Μεξικανής ζωγράφου από τη γέννηση μέχρι τον λυτρωτικό θάνατό της: τα παιδικά χρόνια, τη σχέση με γονείς και αδέρφια, την πολιομυελίτιδα, τη σύγκρουση με το τραμ, τις επεμβάσεις, την καθήλωση, τον αφόρητο πόνο, τη ζωγραφική, τον Ντιέγκο Ριβέρα, την Αμερική, τις αποβολές, τον Μπρετόν, τον Τρότσκι, τις απιστίες, τις γυναίκες, το σεξ, την καθιέρωση, την επιδείνωση, τον θάνατο. Το όλο εγχείρημα θα μπορούσε να καταλήξει σε έναν φλύαρο και κουραστικό μονόλογο που θα έλεγε πολύ περισσότερα από όσα χρειαζόταν να μάθουμε και δεν θα άφηνε τίποτα για να μαντέψουμε, αν δεν υπήρχε η πρωταγωνιστική συμβολή του Robin Beer, συνοδοιπόρου της Κατερίνας Δαμβόγλου στην ομάδα Fly Theatre, ο οποίος δημιουργεί μέσα από τον υπολογιστή, μια κάμερα που γράφει, έναν προβολέα, έναν μαρκαδόρο και λίγες χάρτινες φιγούρες, ολόκληρο το χρωματικό, γεωγραφικό, καλλιτεχνικό και ανθρώπινο σύμπαν της Φρίντα Κάλο.

Οι προβολές με τις υπέροχες φιγούρες, εμπνευσμένες από τους πίνακες της ζωγράφου, πάνω και γύρω από την Κατερίνα Δαμβόγλου, είναι τόσο γεμάτες και πλήρεις που καθιστούν περιττό κάθε άλλο σκηνικό αντικείμενο. Ο Robin Beer σκιτσάρει πάνω στην ηθοποιό, ζωγραφίζει τη ζωή της ολόκληρη, την κρατάει σταθερά από το χέρι, της δίνει τα φτερά για να πετάξει. Ο συντονισμός και η ακρίβεια ανάμεσα στους δύο είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη. Εμποτισμένοι με τις αρχές του σωματικού θεάτρου δείχνουν να έχουν μια αυτοσχεδιαστική ευελιξία και άνεση, η οποία ωστόσο κρύβει επίπονη εργασία, δουλεμένη ακόμη και στην πιο μικρή λεπτομέρεια. Η Κατερίνα Δαμβόγλου, την οποία γνωρίσαμε πέρσι στον ρόλο της Μικρασιάτισσας Αγγελικής, δίνει μια εξπρεσιονιστική, πληθωρική, πολυεστιακή ερμηνεία δημιουργώντας, με χιουμοριστική και σαρκαστική διάθεση, την πολυσχιδή προσωπικότητα της Φρίντα Κάλο. Έχω την αίσθηση, ωστόσο, ότι η έντονη ισπανική προφορά, η επαναληπτική κίνηση των χεριών, η διαρκής υψηλή ένταση της φωνής στην οποία ανάγκαζαν την ηθοποιό οι εύστοχες αλλά θορυβώδεις μουσικές παρεμβολές και τα παρένθετα και επαναληπτικά χιουμοριστικά σχόλια τα οποία μεγάλωναν αχρείαστα τη διάρκεια της παράστασης, οδηγούν σε μια μονοτονία και μια συναισθηματική αποστασιοποίηση του θεατή.

"Γιατί με φέρατε εδώ;", αναρωτιέται όταν η Φρίντα-Μπάρμπι που προβάλλεται πάνω στον καμβά μάς υπενθυμίζει την εμπορευματοποίηση ανθρώπων που έγιναν σύμβολα αλλά και αντικείμενα εκμετάλλευσης. Η παράσταση τελειώνει, τα φώτα σβήνουν, οι εικόνες ξεθωριάζουν. Η Φρίντα όμως μένει ζωγραφισμένη με αδρά χρώματα στο μυαλό μας. Επιμένει να μένει εδώ. Να θέλει "κι άλλο".