Γράφει η Θεοδώρα Χρυσοστόμου

Προκλητικός, ευφυής και ρηξικέλευθος, ο Ρομέο Καστελούτσι έρχεται για πρώτη φορά στην Κύπρο με την περφόρμανς «Ιούλιος Καίσαρας. Σπαράγματα» και επιχειρούμε τις απαραίτητες συστάσεις.

Θαυμάζει την αρχαία τραγωδία και τον Σαίξπηρ και δεν ακολουθεί τις συμβατικές μορφές θεάτρου. Οι παραστάσεις του, ένα κράμα υπερβολικής βίας και παράδοξης ευγένειας, προκαλούν έντονες αντιπαραθέσεις και σοκάρουν το κοινό. Ο Ρομέο Καστελούτσι, το τρομερό παιδί της ιταλικής θεατρικής πρωτοπορίας, έρχεται για πρώτη φορά στην Κύπρο στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κύπρια 2019 και παρουσιάζει την περφόρμανς-δραματική παρέμβαση «Ιούλιος Καίσαρ. Σπαράγματα».

Θεατρική πρωτοπορία: το παραδοσιακό, συμβατικό θέατρο καταρρέει και τη θέση του στα έργα του Καστελούτσι παίρνει ο πειραματισμός στην πιο σύγχρονή του μορφή

Το έργο αυτό παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Μπολόνια τον Μάρτιο 2014 ως μέρος του τιμητικού αφιερώματος στον σκηνοθέτη με τίτλο «Και η Αλεπού είπε στον Κόρακα: Μάθημα Γενικής Γλωσσολογίας». Αποτελεί συμπύκνωμα της παράστασης «Ιούλιος Καίσαρ», η οποία ανέβηκε το 1997 και αποτέλεσε μία από τις πιο ανατρεπτικές δημιουργίες της ομάδας που δημιούργησε ο Καστελούτσι, Socìeta Raffaello Sanzio.

Στην παράσταση, ο Καστελούτσι συνεργάζεται με τους Ιταλούς ηθοποιούς του 1997 σε μια σπουδή στη γέννηση του λόγου -προβάλλοντας τις παλλόμενες φωνητικές χορδές ενός ηθοποιού με μικροκάμερα- τη χρήση του ως μέσου πίεσης και επιβολής αλλά και την απουσία του, με τον Μάρκο Αντώνιο να ενσαρκώνεται από έναν ηθοποιό που έχει υποστεί τραχειοτομή και δυσκολεύεται να μιλήσει.

Socìeta Raffaello Sanzio: Η αρχή

Βρισκόμαστε στο 1981 και ο Ρομέο μαζί με την αδελφή του Κλαούντια Καστελούτσι, τη σύζυγο του Κιάρα Γκουίντι και τον αδελφό της Πάολο, δημιουργούν στη μικρή πόλη Τσεζένα της Ιταλίας την Socìeta Raffaello Sanzio. Η επιλογή του ονόματος της ομάδας δεν είναι τυχαία, αφού φανερώνει και τον χαρακτήρα της: Η λέξη 'societa' δηλώνει τη 'συντεχνία' και άρα την πνευματική ομαδικότητά της, ενώ η λέξη 'Rafaello' (από τον μεγάλο αναγεννησιακό ζωγράφο Ραφαήλ), μαρτυρεί την ιταλική καταγωγή της ομάδας και την κλίση της προς τις εικαστικές τέχνες. Οι ιταλικές ρίζες της ομάδας επηρέασαν αρκετά την εικαστική θεματολογία τους, που ρέπει προς την Αναγέννηση, κυρίως, και το Μπαρόκ.

 Θέατρο που προάγει την εικόνα

Βασικό στοιχείο στις παραστάσεις της Societa Raffaello Sanzio είναι η δημιουργία εικόνων. Στόχος είναι ένα θέατρο που προάγει την εικόνα, ένα θέατρο που τοποθετεί την εικόνα μέσα στην εικόνα. Τα λόγια που χρησιμοποιούνται είναι ελάχιστα έως και ανύπαρκτα, αφού μέρος στην παράσταση παίρνει το σώμα του ηθοποιού και τα σκηνικά αντικείμενα.

Κύριο χαρακτηριστικό της ομάδας είναι η κατάρρευση των παραδοσιακών συμβάσεων του θεάτρου και ο πειραματισμός με πιο σύγχρονες μορφές.

Η Societa Raffaello Sanzio επηρεάστηκε από το λεγόμενο «θέατρο της σκληρότητας» τοποθετώντας στο επίκεντρο τα «στιγματισμένα από τις εμπειρίες της ζωής» σώματα του Καστελούτσι. Το σώμα και οι ιδιαιτερότητές του, όπως η αναπηρία, τα σημάδια μιας ασθένειας ή της προχωρημένης ηλικίας, η ανορεξία ή η παχυσαρκία, δεν ανήκουν στο περιθώριο, αλλά αποτελούν υλικά δραματουργίας.

Αξιόλογο παράδειγμα αποτελεί η παράσταση «Ιούλιος Καίσαρας» (1997), το ομώνυμο θεατρικό επίτευγμα του Σαίξπηρ και η «Oρέστεια» του Αισχύλου. Στον Ιούλιο Καίσαρα, η ομάδα χρησιμοποίησε το σώμα ενός ηθοποιού διακοσίων σαράντα κιλών ως Κικέρωνα, για να δείξει μεταφορικά το βάρος του ρόλου που αναλαμβάνει ο Κικέρωνας στη συνωμοσία κατά του Ιούλιου Καίσαρα.

Αντίστοιχα, στην πολυσυζητημένη παράσταση «Ορέστεια», εμφανίζονται σώματα ανορεκτικά και με σύνδρομο down. Όλα αυτά τα σώματα αποτελούν κείμενο γραφής, είναι τα ίδια κείμενα και φορείς νοήματος.

Στην ίδια παράσταση, η συζυγοκτόνος βασίλισσα ήταν μια πραγματικά υπέρβαρη ηθοποιός, επιλογή που συμβόλιζε όχι μόνο τη βουλιμική πείνα της για εξουσία αλλά και το γεγονός ότι η «παρουσία της βάραινε πολύ την τραγωδία», όπως το έθετε ο ίδιος ο Καστελούτσι. Ο Κάιν στη Γένεση (1999) είχε ένα ατροφικό χέρι -η τιμωρία του για τη δολοφονία του Άβελ- και η Εύα, στην ίδια παράσταση, ήταν μια ηθοποιός με μαστεκτομή.

Θέατρο χωρίς διακρίσεις

Δραματουργός, σκηνοθέτης, σκηνογράφος, ενδυματολόγος και σχεδιαστής φωτισμού και ήχου στις παραστάσεις του που έχουν παρουσιαστεί σε περισσότερες από 50 χώρες, ο Ρομέο Καστελούτσι χρησιμοποιεί στρατηγικά λέξεις και εικόνες για να μεταφέρει ζητήματα όπως η γλώσσα της επικοινωνίας, η θρησκεία, η έννοια της κοινότητας, η φιλοσοφία, η υποκρισία του Δυτικού κόσμου κ.ά.

Άνθρωποι και ζώα στα έργα του Ρομέο επιτελούν το ίδιο έργο. Είναι ηθοποιοί, το προτέρημα του ανθρώπου να κατέχει τη σκέψη και τον λόγο έναντι των ζώων έχει διαγραφεί. Στη σκηνή τοποθετεί πολλές φορές οικεία του πρόσωπα, αλλά και παιδιά δημιουργώντας μια νέα σκηνική γραφή.

 Τα σημαντικότερα έργα

Αίσθηση έχουν προκαλέσει πολλά έργα του όπως το «Αμλετ. Η οργιώδης ή βίαιη εξωτερίκευση του θανάτου ενός μαλάκιου» (1992), η «Ορέστεια» (1995), ο «Ιούλιος Καίσαρας» (1997), η «Ενδογονική τραγωδία» (2004), η τριλογία της «Θείας Κωμωδίας» του Δάντη (2008) αλλά και το «Περί της εννοίας του προσώπου του Υιού του Θεού» (2011).

Η τριλογία «Θεία Κωμωδία» βραβεύθηκε από τη διεθνή κριτική ως η καλύτερη παράσταση της δεκαετίας 2000-2010, ενώ το 2014 ανακηρύχθηκε ο καλύτερος σκηνοθέτης όπερας της χρονιάς για την παράσταση «Ορφεύς και Ευρυδίκη» από το διεθνούς κύρους περιοδικό «Opernwelt».

Το 2002 χρίστηκε Ιππότης των Τεχνών και των Γραμμάτων [Chevalier des Arts et des Lettres] της Γαλλικής Δημοκρατίας.

+ Η παράσταση «Ιούλιος Καίσαρας. Σπαράγματα» θα παρουσιαστεί στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, στις 01, 02 & 03 Οκτωβρίου 2019, με διπλές παραστάσεις στις 18:00 και 20:30. Διάρκεια παράστασης: 45 λεπτά. Εισιτήρια προς 12 και 6 ευρώ. Πληροφορίες τηλ. 77772212.