Αποστολή στην Κωνσταντινούπολη - Κώστας Κωνσταντίνου

«Έβαλα τα κλάματα. Δεν είχα κλάψει μέχρι τότε. Επέστρεψα με βραβεία. Ένα για μένα και ένα για τους φίλους μου, που μετά από κάθε πρόβα τους έβλεπα να φεύγουν, ο ένας προς τη μια κατεύθυνση κι ο άλλος προς την άλλη».

Ας πάρουμε, λοιπόν, την ιστορία από εδώ. Δεν είναι το τέλος της, δεν υπάρχει τέτοιο άλλωστε, είναι όμως η μια στιγμή με μια αναφορά για το ξεκίνημα της ιστορίας, πολύ καιρό μετά απ' αυτό. Είναι η στιγμή που ο σκηνοθέτης της παράστασης, εδώ ο Κώστας Σιλβέστρος στη δική του διασκευή του αριστουργήματος του Μπέκετ «Περιμένοντας τον Γκοντό/ Godot’yu bekleren», περιγράφει πώς ένιωσε την ώρα που το αεροπλάνο προσγειώθηκε στην Κύπρο μετά την ολοκλήρωση ενός ταξιδιού, το οποίο μερικούς μήνες πριν έμοιαζε με ένα σενάριο φανταστικό ή έστω, με σενάριο από ένα μέλλον που ίσως να μην ευτυχήσουμε να γνωρίσουμε ποτέ. Ένα θεατρικό έργο από την Κύπρο ή για να το θέσουμε με περισσότερη ακρίβεια, έστω και εάν κάποιους μας ξενίζει η διατύπωση, το έργο ενός ελληνοκυπριακού θεατρικού σχήματος, του «Αντίλογου», δίγλωσσο όμως στις δύο βασικές διαλέκτους του νησιού μας, την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή, όχι μόνο να προσκαλείται στην Κωνσταντινούπολη επίσημα σε διεθνές θεατρικό φεστιβάλ -εδώ του Δήμου του Μάλτεπε- αλλά και να επιστρέφει με δύο βραβεία, το Βραβείο Σκηνοθεσίας στον Κώστα Σιλβέστρο και το Βραβείο Καλύτερου Ηθοποιού από κοινού στους δύο πρωταγωνιστές της παράστασης - τέσσερις στο έργο - αλλά εδώ η έλλειψη γενναιοδωρίας από το κράτος έβαλε τους δύο αναγκαστικά σε ένα ραδιόφωνο, μια ευφυέστατη σύλληψη ανάγκης του σκηνοθέτη.Τους δύο, τον Γιώργο Κυριάκου και τον Ιζέλ Σεϊλανί.

Ήταν βέβαια μια… μοναχική βράβευση, καθώς ο σκηνοθέτης ήταν ο μοναδικός από την ομάδα που βρέθηκε στην Πόλη ο οποίος μπόρεσε να μείνει για να δει εάν το έργο θα βραβευόταν τελικά. Κανείς νομίζω από όσους πήγαμε στην Πόλη για την παράσταση δεν είχε πραγματικά πιστέψει ότι το… τόλμημα της πρόσκλησης θα ακολουθούσε το πολύ μεγαλύτερο, αυτό της βράβευσης. Σε μια περίοδο μάλιστα που υπάρχουν - ξανά και για πρώτη φορά από τη δεκαετία του ‘90 - απαγορευμένοι συγγραφείς στο ρεπερτόριο των κρατικών θεάτρων της Τουρκίας.

Γυρνώντας πίσω στη στιγμή της προσγείωσης που λέγαμε πιο πάνω, και κινούμενοι πάντα αντίστροφα χρονικά, ας σταθούμε και στη φράση του Κώστα Σιλβέστρου «για τους φίλους μου που μετά από κάθε πρόβα τους έβλεπα να φεύγουν, ο ένας προς τη μια κατεύθυνση κι ο άλλος προς την άλλη». Η παράσταση δεν ήταν μόνο μοιρασμένη στην ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή διάλεκτο. Αυτό ήταν το μοναδικό «καλό» διαχωριστικό στοιχείο σε μια χώρα όπου εκ των πραγμάτων λίγοι πια καταλαβαίνουν, ο ένας την τοπολαλιά του άλλου. Στήθηκε, σηκώνοντας και πρακτικά το βάρος της διέλευσης σε μια μοιρασμένη χώρα και μάλιστα, σε καιρούς όπου οι περιστάσεις το έκαναν πολλαπλάσιο και το δίχως άλλο ακόμα πιο δυσβάσταχτο. Εν μέσω πανδημίας, με τα οδοφράγματα κλειστά, οι πρόβες γίνονταν αναγκαστικά στη Νεκρή Ζώνη, στο Σπίτι της Συνεργασίας, εκεί όπου τελικά ανέβηκε και το έργο μερικούς μήνες αργότερα. Μόνο που τότε, εξού και το «για τους φίλους μου που μετά από κάθε πρόβα τους έβλεπα να φεύγουν, ο ένας προς τη μια κατεύθυνση κι ο άλλος προς την άλλη», δεν υπήρχε δυνατότητα διέλευσης. Όλα γίνονταν με ειδική άδεια για τις πρόβες, ο ένας δεν μπορούσε να πάει στην πλευρά του άλλου επ’ ουδενί λόγω και έτσι, μετά από κάθε πρόβα οι δύο πρωταγωνιστές τραβούσαν και πάλι τον δρόμο του διαχωρισμού, μη γνωρίζοντας εάν οι συνθήκες θα επέτρεπαν να ξαναβρεθούν στην επόμενη πρόβα.

«Λερωμένος ο χορός, πεντακάθαρο το δάκρυ», ήταν ένας από τους τίτλους των άρθρων για την παράσταση στην Τουρκία.


Αυτό, λοιπόν, που το ίδιο το έργο παρουσιάζει αλληγορικά και στην εξαιρετική διασκευή του Κώστα Σιλβέστρου, την τάση δηλαδή των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων να περνούν μέσα από κύματα προσέγγισης και απομάκρυνσης χωρίς όμως να μπορούν να χωρίσουν οριστικά, η πραγματικότητα το επιβεβαίωνε σε κάθε πρόβα. Οι δρόμοι τους όντως χώριζαν χωρίς βέβαια οι ίδιοι να το θέλουν αλλά συναντιούνταν ξανά κατόπιν προσπάθειας μεγάλης, μόνο για να χωρίσουν και πάλι μερικές ώρες μετά. Αυτό το μαρτύριο, αυτός ο άκρατος παραλογισμός σε μια χώρα όπου μερικούς μήνες μετά, στις παραστάσεις στο ίδιο εκείνο σημείο, οι φωνές των ηθοποιών θα υψώνονταν για να αντιμετωπίσουν τα ξέφρενα, παρά τις συστάσεις και τις παρακλήσεις, πάρτι και τη δυνατή μουσική μεθυσμένων ειρηνευτών στο Λήδρα Πάλας, αποτυπώθηκε παντού στην παράσταση. Μέσα από τα αμέτρητα εμπόδια της επί του εδάφους πραγματικότητας, τις οικονομικές δυσκολίες τις οποίες οι συντελεστές ξεπερνούσαν με χιούμορ και εξυπνάδα - το δέντρο λ.χ. που για να ανθίσει το έφτιαξαν μέσα από μεταλλικούς σωλήνες και λουριά από πράσινες σακούλες - η παράσταση κατέληξε να είναι μια συγκλονιστική αποτύπωση της ιστορίας μιας ολόκληρης χώρας, χωρίς όμως να αλλοιώσει το αριστουργηματικό έργο του Μπέκετ. Απεναντίας, ήταν σαν να το παρακολουθεί κανείς σε δύο επίπεδα ταυτόχρονα.

Να το παρακολουθεί. Επίσης πρέπει να σταθούμε εδώ. Ακούγοντας τον Κώστα Σιλβέστρο να συμβουλεύει μερικούς φίλους θεατές στο φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου του Μάλτεπε, οι οποίοι, όπως και εγώ άλλωστε, δεν είχαν καταφέρει να δουν την παράσταση στην Κύπρο, να αφεθούν και να μην δώσουν μεγάλη σημασία στους υπέρτιτλους της κάθε διαλέκτου, ομολογώ ότι το θεώρησα υπεραισιόδοξο για να μην πω και υπερβολικό. Αυτή όμως είναι τελικά η πιο μεγάλη επιτυχία του σκηνοθέτη, αλλά και των δύο πρωταγωνιστών, οι οποίοι κατάφεραν τελικά χρησιμοποιώντας εξίσου εξαίρετα τη γλώσσα του σώματός τους να στήσουν γέφυρες ο ένας στη διάλεκτο του άλλου. Να κάνουν όντως τους θεατές να προσπεράσουν συχνά τους υπέρτιτλους παρακολουθώντας… μισή παράσταση σε μια διάλεκτο που δεν θα καταλάβαιναν υπό άλλες συνθήκες. Και εάν μιλάμε για το Μάλτεπε, γνωρίζω όμως και από φίλους που είδαν τις παραστάσεις και στις «δύο πλευρές» του νησιού μας ότι αυτό έγινε παντού και σε κάθε μα κάθε παράσταση, δηλαδή να ξεσηκώσουν το κοινό την ώρα της υπόκλισης σ' ένα ξέφρενο και συγκινητικό χειροκρότημα. Στο Μάλτεπε είχε και μια πρόσθετη σημασία καθώς οι πλείστοι των θεατών, εκτός από την ελληνοκυπριακή «έχαναν» πολλά και από την τουρκοκυπριακή διάλεκτο. Ήταν ένα τρίτο κοινό.

Το «Περιμένοντας τον Γκοντό/ Godot’yu bekleren» αποδεικνύει για άλλη μια φορά πόσα μπορούν να γίνουν θεατρικά - και γίνονται- σε μια χώρα η οποία έχει το πληθυσμιακό μέγεθος μόλις του ενός τετάρτου της Αθήνας. Αποδεικνύει πόσο υπερβατικό και μεγαλειώδες είναι από τη φύση του το θέατρο στα χέρια ανθρώπων ταλαντούχων και αποφασισμένων, οι οποίοι υπάρχουν εδώ και είναι εκπληκτικά πολλοί, αν αναλογιστεί κανείς το πόσο μικρός είναι ο τόπος. Και κάποιος επιτέλους πρέπει να το κοιτάξει αυτό. Κάποιος επιτέλους θα πρέπει να φροντίσει ώστε τα βραβεία και οι διακρίσεις να αφορούν και τον τόπο αλλά και όλους μας, όχι μόνο όταν κερδίζονται με τους κόπους μερικών ανθρώπων, αλλά και όταν διεκδικούνται. Αν το κράτος αποφάσιζε κάποτε να στηρίξει σωστά και αρκετά τον πολιτισμό και αυτούς όλους τους ανθρώπους, οι άνθρωποι αυτοί δεν θα αγωνίζονταν να ξεχρεώσουν την προηγούμενη παράσταση μαζεύοντας από τα εισιτήρια της επόμενης, εμείς δεν θα νιώθαμε ντροπή μαζί με την τιμή και την ευγνωμοσύνη και οι επόμενες γενιές θα παραλάμβαναν σίγουρα μια χώρα πολύ καλύτερη από το χάλι της σημερινής. Αυτό ειδικά.

+Το «Περιμένοντας τον Γκοντό/ Godot’yu bekleren» του Θεάτρου ΑντίΛογος ανεβαίνει για μια ακόμα έκτακτη παράσταση στο Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας, την ερχόμενη Κυριακή 24 Οκτωβρίου 2021, στις 20:30.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΘΡΟΥ:O Κώστας Σιλβέστρος παραλαμβάνει το Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας από την αντιδήμαρχο του Μάλτεπε, Φατμά Γκιόκαγια.