Mέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου η δημόσια διαβούλευση για τη δέσμη νομοσχεδίων που φέρνει σημαντικές αλλαγές στη φορολογία εισοδήματος, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει μια μικρή αλλά ενδεχομένως κρίσιμη παρέμβαση για τον πολιτιστικό τομέα. Πρόκειται για μία εισήγηση του Υφυπουργείου Πολιτισμού, η οποία μπορεί να φέρει χρήματα σε υπάρχοντα ιδρύματα, αλλά ταυτόχρονα ενδέχεται να δημιουργήσει ένα οικοσύστημα που ευνοεί μερικούς και αφήνει εκτός μεμονωμένους καλλιτέχνες, δημιουργικές ομάδες ή πολιτιστικές νεοφυείς επιχειρήσεις [startups] - που συνήθως έχουν περισσότερη ανάγκη για στήριξη, αφού δεν είναι τόσο εδραιωμένοι όσο τα πολιτιστικά ιδρύματα. Το «Π» αποτάθηκε στο Υφυπουργείο Πολιτισμού για να εξηγήσει την εισήγησή του, τον σκοπό της, αλλά και τους λόγους που δεν προχώρησε σε ευρεία κλίμακα καλλιτεχνικών έργων και πρότζεκτ.
Η εισήγηση του Υφυπουργείου Πολιτισμού
Σύμφωνα με το Υφυπουργείο Πολιτισμού, στο νομοσχέδιο με τίτλο «Νόμος που τροποποιεί τους περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμους του 2002 έως (αρ.2) του 2025», στο Άρθρο 9 προστέθηκε, κατόπιν εισήγησής του, μία παράγραφος η οποία ορίζει: «Δωρεές ή συνεισφορές που έγιναν σε πολιτιστικά ιδρύματα που εγκρίνονται από τον υφυπουργό Πολιτισμού με βάση όρους ή προϋποθέσεις που καθορίζει το Υπουργικό Συμβούλιο. Νοείται ότι, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε αντίθετη διάταξη, σε περίπτωση ζημιάς που έγινε εντός του έτους στο οποίο έγινε η δωρεά ή συνεισφορά, κάθε μέρος της ζημιάς μέχρι του ύψους του ποσού της δωρεάς ή συνεισφοράς δεν θα μεταφέρεται και δεν θα συμψηφίζεται με το εισόδημα των επομένων ετών».
Δηλαδή, όπως εξηγεί το υφυπουργείο, το μέτρο στοχεύει αποκλειστικά στη στήριξη πολιτιστικών ιδρυμάτων, τα οποία, σύμφωνα με την κυπριακή νομοθεσία, είναι νομικά πρόσωπα που επιδιώκουν κυρίως πολιτιστικούς σκοπούς και έχουν λάβει έγκριση από τις αρμόδιες αρχές. Σημειώνεται δε ότι το υφυπουργείο, τονίζει ότι, στην παρούσα φάση το νομοσχέδιο έχει πρόνοια για καθορισμό των πολιτιστικών ιδρυμάτων που λαμβάνουν χορηγίες από τον/την εκάστοτε υφυπουργό Πολιτισμού, με βάση τους όρους και τις προϋποθέσεις που καθορίζει το Υπουργικό Συμβούλιο.
Πρόκειται, λοιπόν, για ένα πρώτο βήμα που στοχεύει στην ενίσχυση οικονομικά ανεξάρτητων φορέων μέσω ιδιωτικών δωρεών, το οποίο αναγνωρίζουμε πως εάν εφαρμοστεί, αναμένεται να φέρει επιπλέον πόρους που θα βοηθήσουν τα υφιστάμενα πολιτιστικά ιδρύματα. Ωστόσο, το γεγονός ότι η πρόνοια δεν καλύπτει μεμονωμένους καλλιτέχνες, δημιουργικές ομάδες ή νεοφυείς πολιτιστικές επιχειρήσεις [startups] είναι επίσης ανησυχητικό. Κι ο λόγος είναι ότι εντοπίζουμε πως στήριξη χρειάζεται όλο το οικοσύστημα των εργαζόμενων του πολιτισμού, από έναν εικαστικό, μουσικό, μια μικρή ομάδα καλλιτεχνών μέχρι έναν εδραιωμένο θεατρικό οργανισμό και ίδρυμα. Την ίδια ώρα η απάντηση του υφυπουργείου σε ερώτηση που υποβάλαμε για ενδεχόμενη επέκταση των δικαιούχων, δεν πείθει αφού δήλωσε ότι κάτι τέτοιο «θα μπορούσε να εξεταστεί στο μέλλον, μετά τη δημιουργία μητρώου καλλιτεχνών». Ένα μητρώο το οποίο επιδιώκεται να εφαρμοστεί μέσα από το νομοσχέδιο «ο περί της Θέσπισης Μητρώου Καλλιτεχνών και Καλλιτεχνικής Χορηγίας Νόμος του 2025» που μοιάζει με καθεστώς του καλλιτέχνη αλλά δεν είναι, ενώ όλοι γνωρίζουμε πως δεν είναι αποδεχτό από την καλλιτεχνική κοινότητα και έχει ήδη ξεχαστεί από τη Βουλή. Επομένως, όσοι το παρακολουθούν ξέρουν ότι πρόκειται για έναν μακρύ δρόμο ο οποίος κάθε φορά καταλήγει σε αδιέξοδο... Θα τα καταφέρουν, άραγε; Εδώ, πάντως, με την επέκταση της διαβούλευσης της φορολογικής μεταρρύθμισης, δίδεται το δικαίωμα να σχολιαστεί η παράγραφος.
Στο εξωτερικό;
Σε άλλες χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, αντίστοιχα κίνητρα συνδυάζονται με αγορές έργων τέχνης, επενδύσεις σε πολιτιστικές υποδομές ή ανακαινίσεις μνημείων, ακόμη και με «matching funds» όπου το κράτος πολλαπλασιάζει τις ιδιωτικές συνεισφορές. Συγκεκριμένα, στη Γαλλία, οι δωρεές έργων τέχνης ή συνεισφορές σε αναγνωρισμένα πολιτιστικά ιδρύματα παρέχουν φορολογική έκπτωση έως και 66% του ποσού της δωρεάς για φυσικά πρόσωπα και έως 60% για εταιρείες, ενώ μέσω φορέων όπως η Fondation du patrimoine ενθαρρύνεται η συμμετοχή ιδιωτών και οργανισμών σε έργα αποκατάστασης πολιτιστικής κληρονομιάς που δεν προστατεύονται ως ιστορικά μνημεία. Στην Ιταλία, μέσω του «Art Bonus», οι δωρεές σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, βιβλιοθήκες, αναγνωρισμένα ιδρύματα τέχνης ή έργα συντήρησης και αποκατάστασης μνημείων παρέχουν φοροαπαλλαγή 65% για φυσικά πρόσωπα και, σε ειδικές περιπτώσεις, έως 100% για εταιρείες.
Σε ερώτηση γιατί δεν περιλαμβάνονται τέτοιες πρακτικές, η απάντηση που δόθηκε από το υφυπουργείο είναι πως «αυτό θα μπορούσε να μελετηθεί ως πιθανή μελλοντική προσθήκη στον νόμο. Αυτή τη στιγμή προτεραιότητα του υφυπουργείου είναι η παροχή κινήτρων για οικονομική στήριξη πολιτιστικών φορέων».
Λογιών-λογιών ιδρύματα: Θα γίνει η νέα τάση;
Όπως ξεφύτρωσαν εταιρείες, κάπως έτσι, πιθανότατα αν περάσει η δέσμη νομοσχεδίων με την εισήγηση του Υφυπουργείου Πολιτισμού για φοροαπαλλαγή χορηγιών σε πολιτιστικά ιδρύματα, να δούμε αύξηση των ιδρυμάτων πολιτιστικού χαρακτήρα. Φορείς και ιδιώτες θα επιχειρήσουν να επωφεληθούν, και όχι άδικα, από την πρόνοια του νόμου, αναζητώντας την οικονομική στήριξη που παρέχεται μέσω των φορολογικών κινήτρων.
Στην Κύπρο, πρέπει να πούμε ότι, η ίδρυση πολιτιστικού ιδρύματος διέπεται από τον Νόμο 104(Ι)/2017, σύμφωνα με τον οποίο ίδρυμα θεωρείται το σύνολο περιουσίας που προορίζεται για την επίτευξη ενός μη κερδοσκοπικού σκοπού, με ελάχιστη αξία 1.000 ευρώ.
Η διαδικασία περιλαμβάνει την υποβολή γραπτής αίτησης στον Εγγραφέα Ιδρυμάτων του Υπουργείου Εσωτερικών, συνοδευόμενης από την πράξη σύστασης και το καταστατικό, όπου ορίζονται το όνομα, ο σκοπός, η έδρα, ο τρόπος λειτουργίας, τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου και η συνεισφερόμενη περιουσία. Η αίτηση εξετάζεται εντός τριών μηνών και, αν πληρούνται οι προϋποθέσεις, το ίδρυμα εγγράφεται στο Μητρώο Ιδρυμάτων και εκδίδεται πιστοποιητικό εγγραφής, που δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας.
Το διοικητικό συμβούλιο πρέπει να έχει τουλάχιστον τρία μέλη, οι αποφάσεις λαμβάνονται με απλή πλειοψηφία, τηρούνται βιβλία λογιστικής και υποβάλλονται ετήσιες οικονομικές καταστάσεις στον εγγραφέα. Απαγορεύεται η καταβολή αμοιβών στα μέλη για τις υπηρεσίες τους. Πολιτιστικά ιδρύματα μπορούν να επιδιώκουν σκοπούς όπως η προώθηση της τέχνης και του πολιτισμού, η στήριξη καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων και η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Εάν λοιπόν έχετε συλλογή αξίας 1.000 ευρώ, διοικητικό συμβούλιο τουλάχιστον τριών ατόμων, αποφάσεις με απλή πλειοψηφία, βιβλία λογιστικής και ετήσιες οικονομικές καταστάσεις που υποβάλλονται στον Εγγραφέα Ιδρυμάτων, τότε ίσως να είναι η ώρα να ιδρύσετε ένα ίδρυμα; Ιδιαίτερα εάν δεν έχετε και έσοδα, ένα άλλο πονεμένο θέμα που συμπίπτει και με το νομοσχέδιο για το μητρώο καλλιτεχνών...
