Γράφει η Βάλια Καϊμάκη

Κάθε λεπτό, δημιουργούνται στον κόσμο 1,7 εκατ. δισεκατομμύρια byte δεδομένων. Για να κατανοήσουμε το μέγεθός τους, φέρνουμε το παράδειγμα της εγγραφής τους σε DVD. Θα χρειάζονταν, λοιπόν, 360.000 DVD, για να καταγράψουν τα δεδομένα που δημιουργούνται κάθε λεπτό. Τα δεδομένα βρίσκονται παντού, δημιουργούνται από ανθρώπους ή παράγονται από μηχανήματα, όπως αισθητήρες που συγκεντρώνουν κλιματικές πληροφορίες, δορυφορικές εικόνες, ψηφιακές φωτογραφίες και βίντεο, αρχεία αγορών, σήματα GPS κ.λπ. Τέτοιου είδους πληροφορίες αποτελούν ένα πραγματικό χρυσωρυχείο. Αποτελούν όμως και πρόκληση γιατί τα σημερινά σύνολα δεδομένων είναι τόσο τεράστια και πολύπλοκα στην επεξεργασία τους, που απαιτούν νέες ιδέες, εργαλεία και υποδομές.

Πώς μπορεί ο εγκέφαλός μας να διαχειριστεί έναν τέτοιο όγκο δεδομένων; Για να λύσουν το συγκεκριμένο πρόβλημα, Ευρωπαίοι ερευνητές προσπαθούν ν' αναπτύξουν ένα διαδραστικό σύστημα που παρουσιάζει τα δεδομένα με τον επιθυμητό τρόπο, αλλά και μεταβάλλει διαρκώς την παρουσίασή τους, προκειμένου να αποτραπεί η υπερφόρτωση του εγκεφάλου. Με αυτόν τον τρόπο οι φοιτητές θα μπορούν να μελετούν αποδοτικότερα ή οι δημοσιογράφοι να διασταυρώνουν ταχύτερα τις πηγές τους. Το συγκεκριμένο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ονομάζεται CEEDs (The Collective Experience of Empathic Data Systems, @ceedsproject) και οι ερευνητές κατασκεύασαν μια Επαγωγική Μηχανή Εμπειριών (eXperience Induction Machine - XIM), που βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο Pompeu Fabra στη Βαρκελώνη και η οποία χρησιμοποιεί την εικονική πραγματικότητα για να επιτρέψει στον χρήστη να "εισέλθει" σε μεγάλα σύνολα δεδομένων. Πρόκειται για ένα περιβάλλον εμβύθισης, το οποίο περιέχει πληθώρα αισθητήρων που παρουσιάζουν τις πληροφορίες με τον κατάλληλο τρόπο για τον χρήστη, προσαρμόζοντάς τις ανάλογα με τις αντιδράσεις του. Το σύστημα παρακολουθεί τις χειρονομίες, τις κινήσεις των ματιών και τον καρδιακό παλμό και αλλάζει τον τρόπο παρουσίασης των δεδομένων.

Έτσι λοιπόν, το σύστημα αντιλαμβάνεται πότε οι συμμετέχοντες κουράζονται ή υπερφορτώνονται με πληροφορίες. Και προσαρμόζεται αναλόγως. Είτε απλουστεύει τις οπτικές αναπαραστάσεις ώστε να ελαφρύνεται το γνωστικό φορτίο, ελαττώνοντας την καταπόνηση του χρήστη και αυξάνοντας την ικανότητα συγκέντρωσής του. Είτε καθοδηγεί τον χρήστη σε περιοχές της απεικόνισης των δεδομένων που είναι λιγότερο φορτωμένες με πληροφορίες.
Με πιο απλά λόγια, είναι σαν να μπαίνουμε σε μια τεράστια βιβλιοθήκη, η οποία μεταβάλλεται συνεχώς ανάλογα με εμάς που "διαβάζουμε", θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι αλλάζει η γραμματοσειρά, η γλώσσα ή η ταχύτητα ανάγνωσης των βιβλίων ανάλογα με τις δικές μας αντιδράσεις.

Οι πιθανές εφαρμογές του συστήματος CEEDs είναι πολυάριθμες και διαφορετικές μεταξύ τους: από την επιθεώρηση δορυφορικών εικόνων και την αναζήτηση πετρελαίου, έως την αστρονομία, τα οικονομικά και την ιστορική έρευνα. Αρκεί τα δεδομένα να είναι... πολλά. Το λυπηρό της ιστορίας είναι ότι η τεχνολογία προχωρά με τόσο γρήγορους ρυθμούς, που οι περισσότεροι από εμάς μένουν πίσω. Πάνω που ο μέσος χρήστης κατάφερε πάνω-κάτω να "υποτάξει" το δίκτυο στις προσωπικές του ανάγκες, το μέλλον μεταφέρεται στα "μεγάλα δεδομένα", ενώ οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουν καλά-καλά καταλάβει για ποιο πράγμα πρόκειται.

Και βέβαια, εάν δεν κατανοείς, τότε και δεν αξιολογείς και κυρίως η αλυσίδα της γνώσης σπάει και μένεις ξεκρέμαστος σε μια παρωχημένη εποχή ενώ η ζωή προχωρά. Πολλοί από εμάς δεν θα έρθουν ποτέ σ' "επαφή" με τα "big data", πιθανόν όμως τα παιδιά μας [ή τα εγγόνια μας για τους νεότερους] να διδάσκονται σε αίθουσες όπου η παρουσίαση του μαθήματος προσαρμόζεται στην προσοχή και τις ικανότητες των μαθητών. Και αυτό -όπως και άλλα, για παράδειγμα η τεχνολογία που "φοριέται"- δεν είναι παρά μόνο μία μικρή κλεφτή ματιά στο μέλλον που μας περιμένει. Είμαστε, άραγε, έτοιμοι να το υποδεχτούμε;