Γράφει η Νάσα Παταπίου

Τα τελευταία χρόνια η ευρύτερη περιοχή της Αγίας Νάπας έχει καταστεί ένα εξαιρετικά δημοφιλές θερινό θέρετρο, ωστόσο και στο παρελθόν, κατά τον 16ο αιώνα, ως έδρα ακτοφρουράς δέχτηκε υψηλά ιστάμενους αξιωματούχους της Βενετίας στο έδαφός της

Η Αγία Νάπα, όπως μαρτυρείται στις πηγές και κυρίως αυτές που έχουμε μελετήσει, εκδομένες και ανέκδοτες κατά την εποχή της βενετικής κυριαρχίας στην Κύπρο, αποτελούσε πάντοτε οικισμό. Πολύ πιθανόν ο οικισμός να είχε δημιουργηθεί μαζί με το μοναστήρι της Αγίας Νάπας αφού σε τρεις βενετικές πηγές με καταγραφή των χωριών της Κύπρου, το εν λόγω χωριό αναφέρεται ως Μονή της Αγίας Νάπας (Monasterio di S. Napa). Κατά την τελευταία βενετική απογραφή που είχε διενεργηθεί το 1565, το χωριό αναφέρεται απλώς ως Αγία Νάπα και είχε εξήντα κατοίκους φραγκομάτους, δηλαδή ελεύθερους καλλιεργητές. Η μονή χρονολογείται κατά τον 16ο αιώνα, δηλαδή κατά τη Βενετοκρατία, αν και δεν έχουμε καμία γραπτή μαρτυρία η οποία να το επιβεβαιώνει. Όπως διατείνεται ο Αλέξανδρος Drammond, πρόξενος της Αγγλίας στο Χαλέπιο, στις αρχές του 18ου αιώνα είχε δει στη μονή κτητορική επιγραφή, στην οποία αναγραφόταν ότι η μονή είχε οικοδομηθεί το 1530. Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι ο οικισμός της Αγίας Νάπας, καθώς και ως τόπος λατρείας της Αγίας Νάπας (Παναγίας) πρέπει οπωσδήποτε να προϋπήρξε της Βενετοκρατίας αφού ο Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρεται στην Αγία Νάπα δύο φορές στο χρονικό του, μνημονεύοντας γεγονότα του 14ου αιώνα.

Η Αγία Νάπα, ως παράκτιος οικισμός, δεχόταν συχνές επιδρομές, γι' αυτό κατά τη Βενετοκρατία και συγκεκριμένα το έτος 1561 αναφέρεται ως κέντρο ακτοφρουράς, με ένα σώμα ελαφρών ιππέων. Η πληροφορία αυτή απαντά στην έκθεση του Βενετού καπιτάνου Αμμοχώστου Domenigo Trevisan, την οποία συνέταξε το 1561, λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή στην πόλη όπου υπηρετούσε. Σύμφωνα με τα γραφόμενα του Βενετού αξιωματούχου Trevisan, υπεύθυνος στην ακτοφρουρά της Αγίας Νάπας ήταν ο Ελληνοαλβανός Δημήτριος Λούζης με καταγωγή από το Ναύπλιο. Ο διοικητής αυτός είχε υπ' ευθύνη του τριάντα οκτώ μέλη του ελαφρού ιππικού, οι οποίοι φρουρούσαν τις ακτές της Αγίας Νάπας και ήταν έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να αποτρέψουν οποιαδήποτε αποβίβαση ή και επίθεση πειρατών, κουρσάρων ή εχθρών, στην περιοχή. Ο Δημήτριος Λούζης, γενναίος πολεμιστής, αργότερα υπηρέτησε στην Κεφαλονιά και μαζί με τον αδελφό του Νικόλαο έλαβαν μέρος στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου κατά του οθωμανικού στόλου, το 1571. Συγγενής οπωσδήποτε του διοικητή της ακτοφρουράς της Αγίας Νάπας ήταν το 1559 και ο γενικός διοικητής όλων των σωμάτων του ελαφρού ιππικού στην Κύπρο, Θωμάς Λούζης. Ακόμη, μέλος της ίδιας οικογένειας ήταν και ο υπερασπιστής της Αμμοχώστου το 1571, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της από τους Οθωμανούς, Λέκκας Λούζης.

Η Αγία Νάπα ως έδρα ακτοφρουράς ενός λόχου του ελαφρού ιππικού, δέχεται επισκέψεις από Βενετούς στρατιωτικούς και γενικά αξιωματούχους για να κάνουν επιθεώρηση. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους γενικούς προνοητές και σύνδικους Κύπρου Ανδρέα Duodo και Σεβαστιανό Venier.

Λεονάρδος Dona

Πολλοί περιηγητές ανά τους αιώνες, όταν έφθαναν στην Κύπρο δεν παρέλειπαν να επισκεφθούν και την εντυπωσιακή μονή της Αγίας Νάπας. Ένας από αυτούς ήταν και ο Λεονάρδος Dona, γιος του Βενετού τοποτηρητή της Κύπρου για μία διετία Ιωάννη Βαπτιστή Dona. Ο Λεονάρδος Dona είχε επισκεφθεί την Κύπρο μαζί με τον πατέρα του το 1556 όταν ήταν είκοσι ετών και έζησε στη μεγαλόνησο έως το 1558. Είχε μια λαμπρή σταδιοδρομία και ανήλθε και στο ύπατο αξίωμα του δόγη. Ο Λεονάρδος μεταξύ άλλων επισκέφθηκε την Πύλα, τη Δεκέλεια, το Κάβο Γκρέκο και την Αγία Νάπα. Αναφέρεται σ' ένα πηγάδι στο χωριό Πύλα και στο πηγάδι που είχε δει στη μικρή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Κάβο Γκρέκο καθώς και σε μία βρύση όχι πολύ μακριά από το πηγάδι. Όταν έφθασε στην Αγία Νάπα θαύμασε μαζί με τη μονή τη βρύση στην αυλή της. Στο μοναστήρι, γράφει, της Αγίας Νάπας υπάρχει μια βρύση ωραία και αρκετά μεγάλη από την οποία τρέχει άφθονο νερό.

Η Αγία Νάπα είχε δεχθεί επιθέσεις και καταστροφές κατά τη διάρκεια του πολέμου της Κύπρου 1570-1571. Όταν οι Οθωμανοί κατόρθωσαν να αποβιβαστούν στις 4 Ιουλίου 1570 στη Λάρνακα, λίγες μέρες μετά και συγκεκριμένα στις 16 Ιουλίου 1570 είχαν οργανώσει επιδρομή εναντίον της Αγίας Νάπας, του μοναστηριού της αλλά και των χωριών της γύρω περιοχής. Βέβαια και οι υπερασπιστές της Αμμοχώστου έστησαν μια ενέδρα στην Αγία Νάπα κατά των Οθωμανών, η οποία και στέφθηκε με επιτυχία. Τα στοιχεία αυτά οφείλουμε στον τελευταίο επί Βενετοκρατίας βισκούντη Αμμοχώστου Πέτρο Valderio o oποίος μας κληροδότησε μια πλούσια και ανεκτίμητης αξίας διήγηση για την πολιορκία και παράδοση της Αμμοχώστου το 1571. Στις 20 Ιουλίου 1570, κατά τη νύχτα, ο γενναίος Αμμοχωστιανός Φραγκίσκος Μαρμαράς μαζί με άλλους είκοσι άνδρες από την Αμμόχωστο, αφού πήρε άδεια από τον διοικητή της πόλης Μαρκαντώνιο Bragadin, αναχώρησε για την Αγία Νάπα. Όταν έφθασαν εκεί, έστησαν μια ενέδρα κατά των εχθρών. Μόλις εμφανίστηκε ένα καραμουσάλι (πλοίο) και αποβιβάστηκαν από αυτό γύρω στα τριάντα άτομα στην ξηρά, οπλισμένοι με τόξα και ντυμένοι στα εξάμιτα, εφόρμησαν εναντίον τους ο Μαρμαράς και οι άνδρες του και τους φόνευσαν όλους. Άλλα δέκα άτομα διέφυγαν με μια βάρκα εγκαταλείποντας το καράβι ενώ οι Αμμοχωστιανοί κολύμπησαν έως το πλεούμενο το οποίο και κατέλαβαν. Το πλοίο ήταν φορτωμένο με σιτάρι, βούτυρο και λάδι και ο Μαρμαράς και οι άνδρες του πήραν από το πλοίο ό,τι τους ήταν χρήσιμο για να το μεταφέρουν στην πόλη αφού πρώτα έβαλαν φωτιά και το έκαψαν.

Η σημασία της Αγίας Νάπας, εξαιτίας κυρίως της μονής της, που αποτελούσε οχυρό, δικαιολογεί εύλογα και την ονομασία ενός πύργου των τειχών της Αμμοχώστου με το όνομα πύργος της Αγίας Νάπας. Ο πύργος αυτός γειτνιάζει με τον πύργο του κοιμητηρίου (Campo Santo) και τον πύργο Ανδρούτση (Αndrucci).

Αξίζει να σημειωθεί ότι η σημασία και η αίγλη της μονής της Αγίας Νάπας αποτυπώνεται και σ' αυτές τις διαθήκες των Κυπρίων που είχαν καταφύγει και εγκατασταθεί στη Βενετία μετά την πτώση της πατρίδας τους στην εξουσία των Οθωμανών κατά το 1570-1571. Ο μεγαλέμπορος, για παράδειγμα, Γεώργιος Μπραχίμης στη διαθήκη του την οποία συνέταξε το 1667 άφηνε κληροδοτήματα στις σπουδαιότερες μονές και εκκλησίες της Κύπρου και μεταξύ άλλων στη μονή της Αγίας Νάπας (Παναγίας). Συγκεκριμένα αναφέρονται τα εξής σχετικά στην εν λόγω διαθήκη όπως έδινε εντολή ο διαθέτης. Να στέλλονται κάθε χρόνο στην Κύπρο είκοσι δουκάτα στο μοναστήρι της Αγίας Νάπας, που βρίσκεται στα μέρη της Αμμοχώστου, ή να πληρώνονται σε όποιον έχει νόμιμη εξουσιοδότηση από τον εκάστοτε σεβαστό ηγούμενο του μοναστηριού. Τα χρήματα, όπως σημείωνε ο Μπραχίμης, να διατίθενται προς όφελος της μονής και τέλος παρακαλούσε να μνημονεύεται το όνομά του κατά τις θείες λειτουργίες...

Τα τελευταία χρόνια η ευρύτερη περιοχή της Αγίας Νάπας έχει καταστεί ένα εξαιρετικά δημοφιλές θερινό θέρετρο, το οποίο προσελκύει τουρίστες από όλο τον κόσμο. Ωστόσο και στο παρελθόν, κατά τον 16ο αιώνα, υψηλά ιστάμενοι αξιωματούχοι της Βενετίας, ο δόγης Λεονάρδος Dona και ο δόγης Σεβαστιανός Venier, επισκέφθηκαν τον μικρό οικισμό της Αγίας Νάπας και τη μεγαλόπρεπη μονή της...