Γράφει η Νάσα Παταπίου

Πνευματική φυσιογνωμία, μέλος της οικογένειας των Λουζινιάν, συγγραφέας και προστάτης των γραμμάτων, ο Έκτορας Ποδοκάθαρος έγραψε μια επιστολή στην οποία περιγράφει τα δεινά του πολέμου του 1571 αλλά και της προσωπικής του ιστορίας

Στις 15 Οκτωβρίου 1570, ο Έκτορας Ποδοκάθαρος, μια πνευματική φυσιογνωμία και μέλος μιας από τις σπουδαιότερες οικογένειες της Κύπρου του 16ου αιώνα, ενώ βρισκόταν αιχμάλωτος στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης απηύθυνε μια επιστολή στον εκεί Βενετό βάιλο, Μαρκαντώνιο Barbaro, στην οποία καταγράφει την πτώση της Λευκωσίας και όσα φοβερά βίωσε ένεκα του πολέμου. Δεν θα παραλείψει, όπως σημειώνει, να καταγράψει στην επιστολή του τα δεινά τα οποία τον βρήκαν και τα οποία του έστειλε ο Θεός. Κατά την 9η Σεπτεμβρίου, οι Οθωμανοί είχαν επιτεθεί ταυτοχρόνως σε πολλά σημεία κατά της Λευκωσίας ούτως ώστε κατόρθωσαν να την καταλάβουν και στη συνέχεια να την πυρπολήσουν αφού πρώτα τη λεηλάτησαν.
Ο ίδιος, αν και είχε επιζήσει, πληγώθηκε στο πρόσωπο, στο κεφάλι και στο δεξί πόδι. Όλοι οι Κύπριοι ευγενείς φονεύθηκαν και μόνο είκοσι είχαν, όπως διατείνεται, αποφύγει τη σφαγή. Τα θύματα της κατάληψης της Λευκωσίας ήταν κατά τον Έκτορα αναρίθμητα, σχεδόν σαράντα χιλιάδες νεκροί στις πόλεις και άλλες εξήντα έξω στα χωριά, ενώ οι αιχμάλωτοι ανέρχονταν κατά τον ίδιο στις δεκαπέντε χιλιάδες, οι οποίοι και οδηγήθηκαν ως κωπηλάτες στις γαλέρες. Οι αριθμοί φαίνονται υπερβολικοί, ωστόσο οι καταστροφές ήταν πολύ μεγάλες. Η Κύπρος, κατά τον Έκτορα Ποδοκάθαρο, για τους επόμενους τρεις αιώνες λόγω των κατακλυσμιαίων καταστροφών που είχε υποστεί, δεν θα μπορούσε να αποδώσει κανένα εισόδημα.

Ο Έκτορας Ποδοκάθαρος επιθυμούσε όπως πληροφορηθεί ο Paolo Tiepolo, πρέσβης τότε της Γαληνοτάτης στη Ρώμη, ότι είναι ζωντανός και ότι μόλις ελευθερώθηκε γιατί τελούσε υπό αιχμαλωσία στα χέρια του Μουσταφά πασά. Αναφέρει επίσης ότι τόσο η Λευκωσία όσο και η Κερύνεια φρουρούνται από μεγάλο αριθμό γενιτσάρων και ότι τα τείχη της Λευκωσίας έχουν υποστεί μεγάλες φθορές και καταστροφές. Οι πληροφορίες αυτές για τις καταστροφές που επέφερε ο πόλεμος 1570-1571 στην Κύπρο, όπως διατείνεται ο Έκτορας Ποδοκάθαρος, είναι σωστό να είναι εις γνώση των βενετικών αρχών σε περίπτωση υπογραφής συνθήκης με τους Οθωμανούς.

Σχετικά με την αιχμαλωσία του Έκτορα γίνεται αναφορά σε επιστολή του Βarbaro, Βενετού βαΐλου στην Κωνσταντινούπολη, την οποία είχε στείλει στις βενετικές αρχές στις 18 Απριλίου 1571. Ο Έκτορας Ποδοκάθαρος, όπως σημειώνεται στον κατάλογο που απέστειλε ο βάιλος στη Βενετία, ήταν αιχμάλωτος μαζί με άλλα τέσσερα μέλη διακεκριμένων οικογενειών της Κύπρου καθώς και με τον Bενετό Vidal Falier, στα χέρια του Μουσταφά πασά.

Απόγονος των Lusignan

Ο Έκτορας Ποδοκάθαρος, όπως κατέδειξε η έρευνα, δεν ήταν μόνο απόγονος του καρδιναλίου Λουδοβίκου Ποδοκάθαρου και αρχίατρου του πάπα Ιννοκέντιου 8ου και των δύο Λατίνων αρχιεπισκόπων Λευκωσίας Λίβιου και Καίσαρα, ανεψιών του Λουδοβίκου Ποδοκάθαρου, αλλά καταγόταν και από τον φραγκικό βασιλικό οίκο της Κύπρου των Lusignan. Ο Έκτορας Ποδοκάθαρος είχε πατέρα τον μεγαλοφεουδάρχη Ηρακλή Ποδοκάθαρο, που είχε διατελέσει και κάποιο χρονικό διάστημα βισκούντης Λευκωσίας. Μεταξύ των χωριών τα οποία κατείχε ο Ηρακλής, πατέρας του Έκτορα, ως φέουδα ήταν τα χωριά Κίτι, Τερσεφάνου, Άγιος Γεώργιος της Άρπερας, Μενεού και Παλλουρόκαμπος. Ο Άγιος Γεώργιος της Άρπερας, στο διαμέρισμα του Μαζωτού, χάθηκε με την πάροδο των ετών καθώς και ο Παλλουρόκαμπος, που ανήκε στο διαμέρισμα της Λευκωσίας. Οι δύο αδελφοί Λίβιος και Καίσαρας Ποδοκάθαρος που διετέλεσαν Λατίνοι αρχιεπίσκοποι Λευκωσίας ήταν θείοι του Ηρακλή Ποδοκάθαρου αφού ο πατέρας του, Πέτρος, ήταν αδελφός τους και κατά συνέπεια αδελφοί του παππού του Έκτορα Ποδοκάθαρου. Μέχρι πρότινος δεν γνωρίζαμε ποια ήταν η σύζυγος του Ηρακλή και μητέρα του Έκτορα έως την ανακάλυψη ενός γενεαλογικού δένδρου, που είχε υποβληθεί στις βενετικές αρχές για φεουδαρχικές διεκδικήσεις από τον Λουδοβίκο Ποδοκάθαρο, αδελφό του Έκτορα. Το γενεαλογικό αυτό δένδρο κατέδειξε ότι η σύζυγος του Ηρακλή Ποδοκάθαρου ήταν εγγονή του Ιακώβου Grinier, κόμη Rochas και της Μαργαρίτας Lusignan, θυγατέρας του αδελφού του βασιλιά της Κύπρου. Δεν διευκρινίζεται βέβαια ποιου ακριβώς βασιλιά, γι' αυτό η υπόθεση χρήζει περαιτέρω έρευνας. Η θυγατέρα του πιο πάνω ζεύγους, Έλενα, παντρεύτηκε τον Ιωάννη de Ras και η θυγατέρα τους Μελουζίνη παντρεύτηκε τον Ιωάννη Rechense, μεγάλο σινεσκάρδο του βασιλείου. Τέλος, η θυγατέρα του προαναφερόμενου ζεύγους Ρεκεζίνα (Rechesina) και δισεγγονή της Μαργαρίτας Lusignan παντρεύτηκε τον Ηρακλή Ποδοκάθαρο.

Πολυμελής οικογένεια

Οι γονείς του Έκτορα, Ηρακλής και Ρεκεζίνα, απέκτησαν μια πολυμελή οικογένεια. Όπως ο ίδιος ο Ηρακλής αναφέρει σε μια επιστολή του στις βενετικές αρχές είχε επτά παιδιά, τρεις θυγατέρες και τέσσερις γιους. Οι γιοι του ήταν εκτός από τον Έκτορα, ο Ιωάννης Παύλος, ο Πέτρος και ο Λουδοβίκος. Μια από τις θυγατέρες του παντρεύτηκε τον κόμη της Τρίπολης, Ιάκωβο de Nores, και μια άλλη τον Ανδρέα Pesaro, γιο της Απολλωνίας Συγκλητικού και του Βαρθολομαίου Pesaro. Για την τρίτη θυγατέρα, καμιά πηγή έως τώρα δεν μας έχει διαφωτίσει.

Ο Έκτορας σπούδασε στην Πάδοβα και σε μια επιστολή του συγχαίρει τον αδελφό του Πέτρο, που είχε παρακολουθήσει τα μαθήματα του Paolo Manutio. Αργότερα γύρισε στην Κύπρο και αναφέρεται ως φεουδάρχης. Νυμφεύθηκε τη Μαργαρίτα de Nores, αδελφή του Ιακώβου de Nores που ήταν σύζυγος της αδελφής του Έκτορα! Απέκτησαν μαζί τρεις γιους, τους Ιάκωβο, Κορνήλιο και Ηρακλή. Ο Έκτορας σύχναζε στους ουμανιστικούς κύκλους της Βενετίας κατά τα έτη 1555-1567 και επαινείται από συγγραφείς της εποχής, γιατί όπως φαίνεται ήταν προστάτης των γραμμάτων και των τεχνών. Ενδεικτική περίπτωση αποτελεί ο Θωμάς Porchachi ο οποίος αναφέρει σχετικά με τον Έκτορα ότι έγραψε έργα και ιστορίες, ζούσε κατά τρόπο ιπποτικό και ενίσχυε όσους άξιζαν στο επάγγελμά τους, γι' αυτό ήταν αγαπητός και δέχθηκε πολλές τιμές. Ο Porchachi στην πρώτη έκδοση του έργου του Τα πιο φημισμένα νησιά του κόσμου, πιστοποιεί ότι ο Έκτορας είχε συγγράψει ιστορία της Κύπρου με τίτλο Ritratto del Regno di Cipro, έργο το οποίο δεν έχει έως σήμερα εντοπιστεί. Το 1557 και το 1567 εκδόθηκαν δύο μεταφράσεις στη Βενετία, μετά από παραγγελία του ίδιου του Έκτορα. Επρόκειτο για ένα έργο του Ροδόλφου Agricola και για το έργο Διαλεκτική του Γεωργίου του Τραπεζούντιου.
Στην Κύπρο ο Έκτορας Ποδοκάθαρος είχε σχέσεις με τον Στέφανο Lusignan και του είχε δώσει και μια συστατική επιστολή για ένα καρδινάλιο. Το 1559, μετά από δικό του αίτημα, του είχε παραχωρηθεί από τις βενετικές αρχές άδεια να οπλοφορεί τόσο αυτός όσο και δύο υπηρέτες του. Κύριο φέουδό του ήταν το Κίτι, το οποίο είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του.

Στον πόλεμο της Κύπρου

Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Λευκωσίας από τους Οθωμανούς, ο Έκτορας βρισκόταν με την οικογένειά του στην πρωτεύουσα την οποία και υπερασπίστηκε. Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες που κατέγραψαν τα γεγονότα της πολιορκίας και πτώσης της Λευκωσίας, ο Έκτορας βρισκόταν στην άμυνα της πρωτεύουσας και ήταν υπεύθυνος ενός σώματος αποτελούμενου από διακόσιους στρατιώτες, που είχε συγκροτηθεί από χωρικούς. Υπερασπίστηκε τη Λευκωσία από τον προμαχώνα Costanzo που ήταν υπ' ευθύνη του συζύγου της αδελφής του, κόμη της Τρίπολης, Ιακώβου de Nores. Όπως πληροφορούμαστε από τον Ιωάννη Falier, Βενετό στρατιωτικό που είχε υπερασπιστεί τη Λευκωσία και κατέγραψε τα γεγονότα, στον προμαχώνα Costanzo μαζί με τον Έκτορα Ποδοκάθαρο βρισκόταν και ο Ηρακλής Ποδοκάθαρος ο οποίος επίσης είχε πληγωθεί όπως και ο Έκτορας. Το πρόσωπο αυτό, ο Ηρακλής Ποδοκάθαρος, πέραν πάσης αμφιβολίας δεν είναι ο πατέρας του Έκτορα, αφού το 1559 αναφέρεται ως αοίδιμος από τον ίδιο τον γιο του. Προφανώς θα πρόκειται για τον νεαρό γιο του Έκτορα, ίσως μάλιστα και έφηβο ο οποίος έφερε το όνομα του παππού του. Ο Άγγελος Καλέπιος αναφέρει την παράδοση του Έκτορα και της αδελφής του, χήρας του Ιακώβου de Nores, μαζί με τα μέλη της οικογένειά της, μετά από διαβουλεύσεις στον Μουσταφά πασά, με την προϋπόθεση να σεβαστεί τις ζωές τους. Στο μέγαρο της κόμισσας, που βρισκόταν στην πλατεία της Αγίας Σοφίας, σύμφωνα μ' ένα υπολογισμό, τα χρήματα, τα κοσμήματα και άλλη κινητή περιουσία που υπήρχε εκεί και παραδόθηκε στον Μουσταφά πασά ανερχόταν στις τριάντα έξι χιλιάδες δουκάτα. Στη συνέχεια, όμως, ο Καλέπιος σημειώνει το όνομα του Έκτορα μεταξύ των νεκρών, που έπεσαν όταν κυριεύθηκε η πόλη, γεγονός όμως το οποίο δεν ευσταθεί. Η είδηση ότι είχε φονευθεί ο Έκτορας Ποδοκάθαρος αναφέρεται και από άλλες πηγές, αλλά το αρχειακό υλικό αποκαλύπτει ότι μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη αιχμάλωτος και πολύ σύντομα απέκτησε την ελευθερία του τόσο αυτός όσο και ο γιος του και στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν στη Βενετία.

Στη Βενετία

Μια ανέκδοτη επιστολή του ηγουμένου του Τιμίου Σταυρού (Σταυροβουνίου) Πέτρου Ποδοκάθαρου, αδελφού του Έκτορα, την οποία συνέταξε στη Βενετία, με ημερομηνία 3 Μαρτίου 1571, αναφέρεται στα μέλη της οικογένειας των Ποδοκάθαρων που είχαν αιχμαλωτιστεί στη Λευκωσία. Γίνεται μνεία για τον αδελφό του Έκτορα και τον ανεψιό του Ηρακλή καθώς και για τους εξαδέλφους του Λίβιο και Ιωάννη Ποδοκάθαρο. Τα ίχνη του Έκτορα στη συνέχεια χάνονται. Ο γιος του Έκτορα, Ηρακλής, όπως πληροφορούμαστε από τη διαθήκη της πλούσιας και φιλότεχνης Κύπριας Μαργαρίτας Mέξια, μετά την απελευθέρωσή του και εγκατάστασή του στη Βενετία είχε νυμφευθεί τη θυγατέρα της Ελεονώρα.
Τα ίχνη του καλλιεργημένου Κύπριου και συγγραφέα, απογόνου των Lusignan καθώς και προστάτη των γραμμάτων, Έκτορα Ποδοκάθαρου, μετά την απελευθέρωσή του χάνονται και το χειρόγραφο της ιστορίας της πατρίδας του το οποίο συνέταξε δεν έχει ακόμη εντοπιστεί...