Φτωχές κοπέλες από πολύ ενωρίς και μέχρι τον θάνατό τους υπηρέτησαν οικονομικά εύρωστους Κυπρίους είτε ως ψυχοκόρες είτε ως παραμάνες είτε ως οικιακές βοηθοί
Ανάμεσα στην πληθώρα του αρχειακού υλικού που απόκειται στα αρχεία της Βενετίας σχετικά με Κυπρίους οικονομικά εύρωστους, που είχαν εγκατασταθεί και δραστηριοποιηθεί στην πόλη των τεναγών και, κυρίως, ως έμποροι, μετά τον πόλεμο της Κύπρου 1570-1571, απαντούν κοντά σ' αυτούς και κάποια ταπεινά γυναικεία πρόσωπα. Πρόκειται για φτωχές κοπέλες που από πολύ ενωρίς και έως τον θάνατό τους υπηρέτησαν τους άρχοντες αυτούς, είτε ως ψυχοκόρες είτε ως παραμάνες είτε ως οικιακές βοηθοί. Τρεις ταπεινές Κύπριες, όπως μαρτυρείται στις πηγές, ζούσαν στις αρχές του 17ου αιώνα στη Βενετία και βρίσκονταν η κάθε μια τους στην υπηρεσία τριών σημαντικών κυπριακών οικογενειών, που κατέγραψαν λαμπρές σελίδες όχι μόνο στο εμπόριο, αλλά και προσέφεραν ευεργεσίες στο υπόδουλο έθνος ή ακόμη διακρίθηκαν στην Ελληνική Αδελφότητα της Βενετίας.
Οι τρεις αυτές γυναίκες, που είναι κυρίως γνωστές με τα βαπτιστικά τους ονόματα, είναι οι Κύπριες: Βασιλού, Τζουάννα και Αντριάνα. Η Βασιλού, χωρίς ουσιαστικά κάποιο επίθετο, σημειώνεται στα έγγραφα ως Vassilu da Cipro, δηλαδή η Βασιλού από την Κύπρο ή Κύπρια. Η Τζουάννα μνημονεύεται ως χήρα του Λουκά από τη Βενετία και η Αντριάνα ως θυγατέρα του Χριστοφή από την Κύπρο ή και αλλού ως χήρα του Νικόλαου Ανακιώτη (Anachiota). Η Βασιλού υπηρετούσε τη μεγάλη και με τίτλο κυπριακή οικογένεια των Φίνη και η Τζουάννα την κυπριακή οικογένεια των μεγαλεμπόρων Σοδερίνη. Τέλος, η Αντριάνα εργαζόταν και αυτή στην οικία, ή μάλλον στο μέγαρο, του Θωμά Φλαγγίνη, μεγάλου δικηγόρου και εμπόρου, ο οποίος προσέφερε ευεργεσίες στο υπόδουλο έθνος. Μεταξύ άλλων ο ευεργέτης αυτός του ελληνισμού φρόντισε με τη διαθήκη του για την ίδρυση της Φλαγγινείου Σχολής, στην οποία θα φοιτούσαν και θα διδάσκονταν αποκλειστικά Έλληνες.
Η Βασιλού και η Τζουάννα
Για την Κύπρια Βασιλού είχαμε και άλλοτε γράψει σχολιάζοντας τις τελευταίες επιθυμίες της, πριν αποχαιρετήσει τον παρόντα κόσμο. Είχε μείνει προσηλωμένη στην οικογένεια Φίνη την οποία υπηρετούσε, αλλά βέβαια δεν θα μπορούσε να συμπεριφερθεί και διαφορετικά, αφού όλος ο κόσμος γι' αυτήν ήταν τα μέλη της ίδιας οικογένειας, τα οποία υπηρετούσε νυχθημερόν αφού από μικρό κορίτσι ζούσε μαζί τους. Είχε ακολουθήσει στη Βενετία τον Εμμανουήλ Φίνη, κατά τα τέλη του 16ου αιώνα. Μετά τον θάνατό του υπηρέτησε τον γιο του Βικέντιο και στη συνέχεια εργάστηκε στον αδελφό και κληρονόμο του Βικέντιου, Ιερώνυμο Φίνη. Ήταν χριστιανή ορθόδοξη και ζητούσε να ενταφιαστεί στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων. Γνώριμα και φιλικά πρόσωπα προς τη Βασιλού ήταν το υπόλοιπο υπηρετικό προσωπικό των Φίνη. Τις πενιχρές οικονομίες της θέλησε να προσφέρει στον ναό του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων καθώς και σε πτωχούς ανθρώπους.
Η Τζουάννα μάς γίνεται γνωστή από ένα έγγραφο του 1613. Ζούσε στην ενορία του Αγίου Ιωάννη in Bragora, εκεί όπου διαβιούσαν οι περισσότεροι Κύπριοι. Στην ίδια ενορία βρισκόταν και η οικία του Κύπριου εμπόρου Ιούλιου Σοδερίνη, τον οποίο υπηρετούσε ως οικιακή βοηθός. Ο Ιούλιος Σοδερίνης δεν απέκτησε οικογένεια και φαίνεται να είχε υπηρετήσει και στη Λάρνακα, στο βενετικό προξενείο. Για την Τζουάννα δεν έχουμε αρκετές πληροφορίες αλλά γνωρίζουμε απλώς ότι ήταν χήρα κάποιου Λουκά από τη Βενετία. Τα λίγα χρήματα που είχε εξοικονομήσει τα κληροδοτούσε μετά θάνατον στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων και τα υπόλοιπα στα παιδιά της σινιόρα Αντριάνας, είτε αγόρια είτε κορίτσια. Η Αντριάνα αυτή πρέπει μάλλον να ταυτιστεί με τη σύζυγο του Ιωάννη Αντωνίου, αδελφού του Ιούλιου Σοδερίνη. Ένα ποσό χρημάτων άφηνε στη Μαρία Σοδερίνη, μοναχή στη Μονή του Παναγίου Τάφου και τη χρυσή βέρα της στο αφεντικό της (al padrone) και ένα άλλο μικρό δακτυλίδι, επίσης, στη signora Αντριάνα.
Η Αντριάνα θυγατέρα του Χριστοφή
Από τρεις άλλες αρχειακές μαρτυρίες ήρθε στο φως η ιστορία της οικιακής βοηθού του Θωμά Φλαγγίνη. Πρόκειται για την Κύπρια Αντριάνα, γνωστή ως θυγατέρα του Χριστοφή του Κυπρίου ή και ως χήρα του Νικόλαου Ανακιώτη (Anachioti), που κατοικούσε στην ενορία του Αγίου Αντωνίου. Η Αντριάνα ήταν αναλφάβητη και δεν γνώριζε ανάγνωση και γραφή, όμως είχε απόλυτη εμπιστοσύνη στο πρόσωπο που ανέλαβε να συντάξει τις τελευταίες επιθυμίες της. Ήταν χριστιανή ορθόδοξη και δήλωνε ότι επιθυμούσε να ενταφιαστεί στον ναό του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων και κληροδοτούσε στον μητροπολίτη Φιλαδελφείας Αθανάσιο ένα χρυσό τσεκκίνι. Στους εφημέριους του ναού άφηνε, επίσης, από πέντε δουκάτα στον καθένα και στον Κύπριο ιερέα Πέτρο οκτώ δουκάτα και ένα ποσό στις μοναχές.
Την ημέρα της κηδείας της άφηνε χρήματα για να δοθούν σε ασθενείς και φτωχούς, με καταγωγή ελληνική και να είναι ορθόδοξοι το θρήσκευμα. Άφηνε επίσης κάποιο ποσό για να μνημονεύεται η ίδια, ο πατέρας της Χριστοφής, η μητέρα της και η θυγατέρα της Ρεγγίνα, που πρέπει να είχε πεθάνει νέα. Η Αντριάνα διαμοίραζε, μετά από εντολή της, τα υπάρχοντά της σε φτωχές νέες και, μάλλον, συμπατριώτισσές της. Η οικιακή βοηθός του Φλαγγίνη είχε δύο μεγάλα στρώματα, τα οποία, όπως αναφέρει, θα μπορούσαν να γίνουν τέσσερα. Ένα στρώμα από αυτά κληροδοτούσε στη φτωχή Αντριάνα, θυγατέρα της κυρά-Μαρούλας μαζί με ένα ζευγάρι σεντόνια, μια κουβέρτα, δυο πουκάμισα και ένα κρεβάτι. Στην Τζουάννα, αδελφή της Αντριάνας άφηνε πέντε δουκάτα, δύο πουκάμισα και ένα καινούργιο φόρεμά της, κόκκινου χρώματος. Στην Betta, που διέμενε στη γυναικεία μονή κληροδοτούσε επίσης δύο πουκάμισα και ένα ένδυμα με μανίκια. Στην κυρά-Μαργαρίτα, οικιακή βοηθό στην οικία του Benedetto Soranzo, γαμπρού του Θωμά Φλαγγίνη, άφηνε ένα στρώμα και ένα πουκάμισο. Τα άλλα δύο στρώματα όριζε να δοθούν σε φτωχές ορθόδοξες Ελληνίδες.
Παρακαλούσε, τέλος, τους οικοδεσπότες που υπηρετούσε όπως φροντίσουν να εκτελεστούν οι επιθυμίες της και, κυρίως, να μνημονεύεται από τους ιερείς του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων τόσο η ίδια όσο και οι αοίδιμοι γονείς της καθώς και η θυγατέρα της Ρεγγίνα...
ΛΕΖΑΝΤΑ: Το μέγαρο Θωμά Φλαγγίνη (μετέπειτα Flangini-Fini), στο οποίο εργάστηκε από παιδί έως τον θάνατό της η Αντριάνα, θυγατέρα του Κύπριου Χριστοφή.
