Γράφει η Μαργαρίτα Ερωτοκρίτου

Αν η εικόνα είναι χίλιες λέξεις, η μουσική που ερμήνευσε ο Jose Menor είναι το αθέατο πέρασμα ενός ολόκληρου πολιτισμού

Ένας ηχητικός περίπατος προς την κατεύθυνση του ισπανικού λαϊκού ιδιώματος, της Καταλονίας -μιας αυτοδιοικούμενης περιφέρειας της Ισπανίας- πραγματοποιήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου στις 8:30 το βράδυ στο The Shoe Factory στην οδό Ερμού στη Λευκωσία, μέσω του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Pharos Arts Foundation και με τη συνεργασία της ισπανικής πρεσβείας και του Ινστιτούτου Cervantes.

Εύλογα έχει χαρακτηριστεί "πρεσβευτής της ισπανικής μουσικής" ο Jose Menor, εφόσον αφιέρωσε τη συγκεκριμένη συναυλία αλλά και μεγάλο μέρος της καριέρας του στο να εξιστορεί μουσικά τα ισπανικά ιδιώματα της κουλτούρας της χώρας του, είτε μέσω δικών του συνθέσεων είτε άλλων καλλιτεχνών. Συνήθως, αυτοί οι «Άλλοι» ήταν συνθέτες όπως οι Ισαάκ Αλμπενίθ και Ενρίκο Γρανάδος. Και οι δύο βιρτουόζοι του πιάνου έδιναν έμφαση στη σύνθεση μουσικών κομματιών, ειδικά για πιάνο, με παραδοσιακά μουσικά ιδιώματα. Ταυτίζεται ο Jose Menor με αυτούς τους δύο, μάλλον διότι είναι κι αυτός συνθέτης και βιρτουόζος που αγαπά την ισπανική του κουλτούρα και θέλει να την εκφράσει μουσικά.

Οι εκατονταετηρίδες των δυο συνθετών που προαναφέρθηκαν είναι σοβαρές αφορμές για τον Menor να παίξει στο πιάνο τα κομμάτια τους και να μεταφέρει το έργο τους. Έχει συμβεί ξανά στο παρελθόν ο Menor, μαζί με τη Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου, το 2009, να παίξουν για την εκατονταετηρίδα του Αλμπενίθ, και ερμήνευσαν το Concierto Fantastico. Αυτή τη φορά, στην όμορφη ατμόσφαιρα του The Shoe Factory, γιορτάστηκε η εκατονταετηρίδα του συνθέτη Ενρίνκο Γρανάδος και ο Menor ερμήνευσε το έργο Goyescas.

Το συγκεκριμένο έργο δεν είναι καθόλου τυχαία επιλογή, διότι θεωρείται το αποκορύφωμα του συνθετικού έργου του Γρανάδος. Ο συμπαθητικός πιανίστας μίλησε με χαμόγελο στο κοινό και εξήγησε πως θα ερμηνεύσει τα κομμάτια χωρίς παύση. Η σιωπή του κοινού ήταν αρκετή για να χωρέσει όλον εκείνον τον πλούτο της μουσικής γενναιοδωρίας και του συνθέτη αλλά και του πιανίστα.  

Αδιαμφισβήτητα, δεν ήταν μόνο η πολύπλοκη τεχνική για την ερμηνεία αυτού του έργου, αλλά και η ίδια η κουλτούρα του πιανίστα μεταγγίστηκε στη μουσικότητα του κομματιού. Δεν υπήρξε απλώς μια ερμηνεία των νοτών της παρτιτούρας. Από τα πρώτα κιόλας μουσικά μέτρα, η μουσικότητα που παρήγε ο Menor καθρέφτιζε το ισπανικό του ταμπεραμέντο και κουλτούρα. Κατ’ επέκταση, ήταν σαν να μας ταξίδεψε στην καθημερινότητα της Καταλονίας. Η σουίτα για πιάνο Goyescas που γράφτηκε μεταξύ 1909-1911 είναι εμπνευσμένη από την τέχνη του σπουδαίου Ισπανού ζωγράφου Φρανσίσκο Γκόγια (1746-1828), κυρίως από μια σειρά σκίτσων που απεικόνιζαν την καθημερινότητα και τα οποία ο συνθέτης έτυχε να δει στο Μουσείο ντελ Πράδο της Μαδρίτης.

Αν η εικόνα είναι χίλιες λέξεις, η μουσική που ερμήνευσε ο Jose Menor είναι το αθέατο πέρασμα ενός ολόκληρου πολιτισμού. Ο πιανίστας έδωσε έμφαση σε κάθε νότα και αυτό ακούστηκε. Υπήρχε μια απαλότητα στο παίξιμο. Ο Menor δεν χτυπούσε τα πλήκτρα, αλλά τα πατούσε με μια ισπανική δυναμική, και ο ήχος ήταν δυνατός και γεμάτος, όχι θορυβώδης. Οι έντονες εναλλαγές στους χρωματισμούς και τους ρυθμούς ήταν σαν μια έντονη περιπέτεια με πολλές ψυχικές εναλλαγές. Υπήρχαν και στιγμές μουσικού λυρισμού.

Μεγάλη η τιμή που η Κύπρος συμπεριλήφθηκε στις εμφανίσεις του Menor. Οι επικείμενες εμφανίσεις περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων ρεσιτάλ στο Palau de la Musica Catalana της Βαρκελώνης, στο Carnegie Hall (Weill Hall) της Νέας Υόρκης και στο Μέγαρο Μουσικής του Πεκίνου, όπου θα ερμηνεύσει ξανά το πιανιστικό αριστούργημα Goyescas του Γρανάδος με την ευκαιρία της εκατονταετηρίδας του συνθέτη.

* Η Μαργαρίτα Ερωτοκρίτου είναι μουσικολόγος, πτυχιούχος του Πανεπιστήμιου του Surrey της Αγγλίας