Γράφει η Νάσα Παταπίου

Ανάμεσα στις λεγόμενες "βενετοκυπριακές" οικογένειες, στις οποίες περιλαμβάνονται οι Bragadin και Querini, ήταν και η οικογένεια Bembo, που συναντούμε στην Κύπρο πριν από τη Βενετοκρατία, στα χρόνια της βασιλείας του Ιάκωβου Β΄ Λουζινιάν.

Μερικές βενετικές οικογένειες είχαν εγκατασταθεί στην Κύπρο πριν ακόμα η μεγαλόνησος περάσει στη βενετική κυριαρχία. Οι οικογένειες αυτές είτε είχαν αρχικά εγκατασταθεί εδώ για εμπορικούς λόγους και στη συνέχεια ρίζωσαν με επιγαμίες, είτε η εγκατάστασή τους είχε επιτευχθεί καθαρά ένεκα επιγαμιών. Οι οικογένειες αυτές εύλογα μπορούν να χαρακτηρισθούν ως βενετοκυπριακές οικογένειες. Μεταξύ αυτών των οικογενειών μπορούμε να αναφέρουμε τις οικογένειες Bragadin, Querini, Bembo κ.ά. Στο σημερινό μας δημοσίευμα θα αναφερθούμε στον κλάδο της οικογένειας Bembo τον οποίο συναντούμε στην Κύπρο ήδη κατά τη Φραγκοκρατία, στα χρόνια της βασιλείας του Ιακώβου Β΄ Lusignan.

Πρώτη μνεία εγκατάστασης του κλάδου αυτού στην Κύπρο γίνεται το 1469 εξαιτίας ενός γάμου. Τότε, ο Πέτρος Bembo, γιος του Βενετού προξένου Φραγκίσκου Bembo στην Εγγύς Ανατολή, είχε νυμφευθεί την Κύπρια Βέρα Zimblet ή Gibelet. Η Βέρα ήταν αδελφή του Tριστάνου Zimblet, γνωστού από το χρονικό του Γεωργίου Βουστρωνίου, ο οποίος μετά τον θάνατο του τελευταίου Φράγκου βασιλιά Ιακώβου Β΄ Lusignan προσπάθησε να παντρέψει τη χήρα βασίλισσα Αικατερίνη Κορνάρο με έναν Αραγώνιο πρίγκιπα. Τελικά όμως για να γλυτώσει από την εκδίκηση των Βενετών και όταν πλέον δεν υπήρχε τρόπος διαφυγής έθεσε τέρμα στη ζωή του με ένα παράδοξο τρόπο, καταπίνοντας θραύσματα από ένα διαμάντι. Η Βέρα Zimblet, σύζυγος του Πέτρου Bembo, όπως μαρτυρεί και πάλι ο χρονικογράφος Γεώργιος Βουστρώνιος, το 1489 ήταν κυρία επί των τιμών της βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο.

Με τον πιο πάνω γάμο σιγά-σιγά ο κλάδος αυτός της οικογένειας Bembo ρίζωσε στην Κύπρο και το 1537 μαρτυρείται ένας άλλος γάμος Κύπριας με ένα μέλος της ίδιας οικογένειας. Αυτή τη φορά συνδέεται με επιγαμία η οικογένεια Ζαχαρία της Κύπρου με τον κυπριακό κλάδο της οικογένειας Bembo. Η Κατερίνα, θυγατέρα του γνωστού οικονομικού επιθεωρητή της Κύπρου Φραγκίσκου Ζαχαρία, παντρεύτηκε τον ευγενή Βενετό Ιάκωβο Bembo, γιο του Φραγκίσκου. Ο Φραγκίσκος, όπως είχαμε αναφέρει σε πρόσφατο δημοσίευμά μας, είχε εκτρέψει τον χείμαρρο Κωλόπαννο, ο οποίος κατά τη διάρκεια του χειμώνα όταν υπήρχαν μεγάλες βροχοπτώσεις εισερχόταν στις αλυκές της Λάρνακας και προκαλούσε ζημιά στην παραγωγή του άλατος. Η Κατερίνα, επίσης, ήταν αδελφή του Μάρκου Ζαχαρία, ο οποίος είχε διαδεχθεί τον πατέρα του στην ίδια θέση του οικονομικού επιθεωρητή της Κύπρου.

Η φεουδαρχική οικογένεια Beltram ή Beltrami της Κύπρου, που κατείχε χωριά της περιοχής της Πεντάγυιας, συνδέθηκε επίσης με τη βενετική οικογένεια Bembo. H Ισαβέλλα, θυγατέρα του Έκτορα Beltram, είχε παντρευτεί στις 9 Ιουνίου 1538 τον Ιωάννη Bembo, γιο του Αlvise. Επίσης με την οικογένεια Bembo είχε συνδεθεί με επιγαμία η κυπριακή οικογένεια de Tripoli. Aς υπομνησθεί εδώ ότι η οικογένεια de Tripoli σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να ταυτιστεί με την οικογένεια Δενόρες που κατείχε την κομητεία της Τρίπολης, αλλά πρόκειται για διαφορετική οικογένεια, η οποία θα καταγόταν οπωσδήποτε από την Τρίπολη της Συρίας. Ο Έκτορας de Tripoli είχε παντρέψει στις 18 Μαΐου 1540 τη θυγατέρα του Βέρα με τον Φραγκίσκο Bembo, επίσης γιο του Αλβίζε. Ο Φραγκίσκος, όπως μαρτυρείται σε πηγή του 1540, ήταν κάτοχος χρηματικού φέουδου (provisionato), γι' αυτό έλαβε το σεβαστό ποσό των τριών χιλιάδων δουκάτων.

Στη διαθήκη του Lusignan

Ένας Alvise Bembo του κυπριακού κλάδου απαντά και στη διαθήκη του Ιωάννη Lusignan, νόθου γιου του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β΄ Lusignan. Το 1556, ο Ιωάννης Lusignan o οποίος ζούσε στη Βενετία, όταν συνέταξε τη διαθήκη του είχε ορίσει ως εκτελεστή της τον συμπατριώτη του Alvise Bembo, υιό του Ζαχαρία Bembo, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως Κύπριος και όχι ως Βενετός. Ο Alvise Bembo, εκτελεστής της διαθήκης του Ιωάννη Lusignan, είναι το ίδιο πρόσωπο στο οποίο αναφερθήκαμε πιο πάνω που είχε νυμφευθεί την Ισαβέλλα Beltran.

Mία γυναίκα της οικογένειας Bembo είχε παντρευτεί τον Πέτρο Μουσκόρνο και είχε αποκτήσει μαζί του πέντε παιδιά. Κάποια στοιχεία για τη γυναίκα αυτή έγιναν γνωστά από πηγές σχετικά με την αιχμαλωσία της ίδιας καθώς και της οικογένειάς της το 1570, μετά την πτώση της Κύπρου στην εξουσία των Οθωμανών. Ο σύζυγός της Πέτρος Μουσκόρνος απευθύνθηκε σε πολλούς ισχυρούς ηγεμόνες της Ευρώπης καθώς και στον Πάπα για να τον ενισχύσουν ώστε με λύτρα να απελευθερώσει την οικογένειά του.

Μετά την πτώση της Κύπρου στους Οθωμανούς είχε καταφύγει στη Βενετία και η Ισαβέλλα Beltram, για την οποία είχαμε αναφέρει πιο πάνω ότι είχε παντρευτεί τον Ιωάννη Bembo, γιο του Alvise. Τα ίχνη της Ισαβέλλας Bembo τα έχουμε ανακαλύψει σε ένα νοταριακό έγγραφο. Όπως μνημονεύεται σε κάποια πηγή, ο σύζυγος της Ισαβέλλας είχε ήδη πεθάνει αφού το 1544 αναφέρεται ως χήρα. Τα στοιχεία αυτά απαντούν σε απόφαση του Συμβουλίου των Δέκα όταν η Ισαβέλλα είχε διεκδικήσει ένα ποσό χρημάτων για το χωριό Μνασί της περιοχής της Πεντάγυιας. Στη Βενετία συναντούμε την Ισαβέλλα ως χήρα του Ιωάννη Bembo και σύζυγο σε δεύτερο γάμο ενός Verny Costanzo. Η πρόσφυγας Ισαβέλλα Bembo και μετέπειτα Costanzo είχε πεθάνει το 1589 στη Βενετία, μακριά από την πατρίδα της. Με τον Verny Costanzo είχε αποκτήσει μία θυγατέρα με το όνομα Camilla, που είχε παντρευτεί τον Γοδεφρείδο Babin. O γιος της Camilla και του Γοδεφρείδου, Ιωάννης Μαρία Babin, το 1598 ήταν εκπρόσωπος μιας Πέτρας Bembo. Όπως μπορούμε να εικάσουμε η συγγένειά τους πρέπει να σχετίζεται με τη γιαγιά μάλλον και των δύο, Ισαβέλλα Bembo και αργότερα Costanzo.

Ως αξιωματούχοι

Ένας άλλος κλάδος της βενετικής οικογένειας Bembo σχετίζεται επίσης με την Κύπρο αφού κάποια μέλη του είχαν υπηρετήσει στη μεγαλόνησο ως Βενετοί αξιωματούχοι και άφησαν μάλιστα σ' αυτήν και έντονα τα ίχνη τους. Ήδη κατά τα έτη 1535 έως το έτος 1537 είχε υπηρετήσει στην Κύπρο ως σύμβουλος στη βενετική διοίκηση στη Λευκωσία ο Φραγκίσκος Bembo. Πολύ πιθανόν ο ίδιος Βενετός αξιωματούχος να μπορεί να ταυτιστεί με τον ομώνυμό του, ο οποίος έφθασε στην Κύπρο το 1544 για να φροντίσει για την οριοθέτηση των χωριών της Κύπρου. Έζησε στη μεγαλόνησο περίπου δύο χρόνια και τόσο η αλληλογραφία του όσο και οι εκθέσεις του σχετικά με το έργο που είχε επιτελέσει στην Κύπρο αποτελούν ενδιαφέρουσες σελίδες για την κυπριακή Ιστορία. Το 1545 έως το 1547 είχε υπηρετήσει στην Κύπρο επίσης ως σύμβουλος ο Gasparo Bembo. O Δανιήλ Bembo, επίσης, υιός του Alvise, κατείχε τη θέση του καπιτάνου Πάφου από το 1538 έως το 1540.

Η πιο σημαντική προσωπικότητα από τους Bembo και μάλιστα συγγενής του ουμανιστή και ιστορικού της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας Πέτρου Bembo ήταν ο Ιωάννης Ματθαίος Bembo, που είχε υπηρετήσει στη μεγαλόνησο δύο φορές. Αρχικά υπηρέτησε ως καπιτάνος Αμμοχώστου και αργότερα ως γενικός προνοητής και σύνδικος Κύπρου. Επίσης δύο γιοι του είχαν υπηρετήσει στην Κύπρο, ένας δε από τους δύο, ο Λορέντζο, είχε εργαστεί σε τρεις υψηλές θέσεις και τέλος πέθανε και ετάφη στην Κύπρο, λίγο πριν την κατάκτηση της μεγαλονήσου από τους Οθωμανούς. Ο άλλος γιος του, ο Alvise, είχε υπηρετήσει ως καπιτάνος της ακτοφρουράς της Κύπρου (capitano della guardia di Cipro).

Ο Ιωάννης Ματθαίος Bembo ως καπιτάνος Αμμοχώστου φρόντισε και εξωράισε την πόλη μεταφέροντας και αρχαιότητες από τη γειτονική Σαλαμίνα. Το όνομά του συνδέθηκε με τη λεγόμενη σαρκοφάγο της Αφροδίτης την οποία ωστόσο δεν γνωρίζουμε σε ποιο μέρος της Κύπρου είχε βρει και στη συνέχεια τη μετέφερε στην πλατεία της Αμμοχώστου. Επίσης είχε επισκευάσει τη στοά (loggia) της πόλης, γι' αυτό είναι χαραγμένο σε τοίχο της το οικόσημο της οικογένειας Bembo. Αργότερα, το έτος 1562, όταν πλέον υπηρετούσε στην Κύπρο ως γενικός προνοητής, φρόντισε για την οικοδόμηση του πύργου Κιτίου. Στο υπέρθυρο του πύργου υπάρχει επίσης χαραγμένο το οικόσημο της οικογένειας Bembo.

Ο Λορέντζο Bembo, γιος του Ιωάννη Ματθαίου Bembo, είχε αρχικά υπηρετήσει ως καπιτάνος Πάφου κατά τη χρονική περίοδο 1559 έως 1561. Μετά από μερικά χρόνια διορίστηκε καπιτάνος Αμμοχώστου και μας κληροδότησε και μία πλούσια έκθεση για την πόλη. Η θητεία του σ' αυτό το αξίωμα είχε διαρκέσει από το 1565 έως το 1567. Το 1568 διορίστηκε γενικός προνοητής και σύνδικος Κύπρου, αλλά μετά από μια γενική περιήγηση για επιθεώρηση των στρατιωτικών σωμάτων της μεγαλονήσου επιστρέφοντας στη Λευκωσία ασθένησε και λίγο μετά πέθανε. Ήταν ο τελευταίος επί Βενετοκρατίας γενικός προνοητής Κύπρου, γιατί ο διάδοχός του δεν κατέστη δυνατό να αφιχθεί στον τόπο υπηρεσίας του, αφού ήδη τα οθωμανικά στρατεύματα το καλοκαίρι του 1570 είχαν αποβιβαστεί στη μεγαλόνησο...

ΛΕΖΑΝΤΑ: Μια από τις διάφορες εκδοχές του οικοσήμου της οικογένειας Bembo.