Από τα μέσα του 16ου αιώνα έως σήμερα, όταν για πρώτη φορά εμφανίζεται στις πηγές της Ιστορίας της Κύπρου η οικογένεια Καριώτη, πέρασαν από τότε σχεδόν περισσότερο από πέντε αιώνες. Ακριβώς γι' αυτό τον λόγο όταν μέσα από τις πηγές ανακαλύπτουμε στοιχεία για οικογένειες που διαδραμάτισαν ένα ρόλο στον γενέθλιο τόπο μας, σε μια τόσο μακρινή εποχή, είναι βέβαιο ότι αισθανόμαστε χαρά, γιατί κατορθώσαμε να συμπληρώσουμε έστω ελάχιστες ψηφίδες στο μωσαϊκό της Ιστορίας μας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποκτά η έρευνά μας όταν όσα ανακαλύπτουμε στις πηγές για τις οικογένειες αυτές επιβεβαιώνονται και τεκμηριώνονται με τα ίχνη που άφησαν εδώ σε οικόσημα, σε επιτύμβιες πλάκες, σε εικόνες ή και αλλού. Τα ίχνη της οικογένειας Καριώτη στο σημερινό μας δημοσίευμα μαρτυρούνται σε μια ενδιαφέρουσα εικόνα, στην οποία παριστάνεται η Αγία Μαύρη, που χάθηκε μετά το 1974 και έκτοτε αγνοείται η τύχη της. Ακόμη τα ίχνη της ίδιας οικογένειας απαντούν σε μια επιτύμβια πλάκα, αφού εκεί ετάφη ένα μέλος της οικογένειας Καριώτη. Στην επιτύμβια αυτή πλάκα βρίσκεται επίσης χαραγμένο το οικόσημο της οικογένειας.
Το όνομα της οικογένειας απαντά στις πηγές ως Karioti, Carioti, Charioti ή και Kariotoi. Πρόκειται για οικογένεια καθαρά ελληνική και ορθόδοξου δόγματος, όπως μπορούμε να αντιληφθούμε από τις πηγές, ενώ αργότερα όταν μέλη της ίδιας οικογένειας καταφεύγουν ως πρόσφυγες στη Βενετία ή στη Ρώμη ασπάζονται πιθανόν το λατινικό δόγμα. Η οικογένεια αυτή εμφανίζεται στο προσκήνιο της Ιστορίας της Κύπρου κατά την εποχή του τελευταίου Φράγκου βασιλιά Ιακώβου Β? Lusignan. Ο Φλώριος Βουστρώνιος μας πληροφορεί ότι μεταξύ των οπαδών του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου, που ευεργετήθηκαν από τον ίδιο κατά την περίοδο 1464-1468, ήταν και ο Μάρκος Καριώτης στον οποίο παραχωρήθηκαν ποσότητες σιτηρών και αγροτικά τεμάχια γης (contadi).
Το 1540 συναντούμε στις πηγές της Ιστορίας της Κύπρου έναν άλλο Μάρκο Καριώτη, προφανώς απόγονο του οπαδού του βασιλιά Ιακώβου Β', μάλλον εγγονό του. Ο Καριώτης αυτός ανήκε στους αποκαλούμενους provisionati, ενώ το 1563 τον συναντούμε ως φεουδάρχη με διάφορες υπηρεσίες.
Ένας ύποπτος Καριώτης
Το 1515 είχαν φθάσει πληροφορίες στη Δημοκρατία της Βενετίας ότι κάποιοι Κύπριοι προσπαθούσαν να εκδιώξουν τους Βενετούς από τη μεγαλόνησο και είχαν ζητήσει μάλιστα και βοήθεια από ξένους ηγεμόνες. Είχαν μεταβεί συγκεκριμένα στο δουκάτο της Σαβοΐας, ώστε να τους προσφερθεί βοήθεια από τον δούκα, για επίτευξη του σκοπού τους. Ας αναφερθεί εδώ ότι οι δούκες της Σαβο?ας διεκδικούσαν την Κύπρο αφού η Καρλόττα, τελευταία νόμιμη βασίλισσά της, λίγο πριν πεθάνει μεταβίβασε τον κενό τίτλο του στέμματος του βασιλείου της στους εν λόγω δούκες. Ένας κάτοικος της Σαβο?ας μόλις πληροφορήθηκε ότι κάποιοι Κύπριοι σε συνεργασία με τον δούκα της χώρας του εξύφαιναν σχέδιο για την εκδίωξη των Βενετών από την Κύπρο, έσπευσε αμέσως στη Βενετία και ενημέρωσε τις αρχές για να έχει την εύνοιά τους και κυρίως να εισπράξει χρηματικές αμοιβές. Οι Βενετοί θορυβήθηκαν και ενημέρωσαν επειγόντως τη βενετική διοίκηση της Κύπρου να συλλάβει τους υπόπτους και με εξονυχιστικές ανακρίσεις να πληροφορηθεί γιατί συγκεκριμένα ένας Κύπριος είχε μεταβεί στο εξωτερικό, για ποιο σκοπό και ποιους συνάντησε. Ο ύποπτος αυτός δεν ήταν άλλος από τον φεουδάρχη Εμμανουήλ Καριώτη. Η υπόθεση αυτή είχε συνδεθεί και με τα νόθα παιδιά του Ιακώβου Β? Lusignan, που είχαν μεταφερθεί από τη Γαληνοτάτη μικρά ακόμη στη Βενετία. Οι βενετικές πηγές δεν μας διαφωτίζουν τι έγινε τελικά με τις ανακρίσεις και εάν ο Εμμανουήλ Καριώτης καταδικάστηκε. Ωστόσο οι απόγονοί του συνέχισαν να έχουν φέουδα, διοικητικές θέσεις και γενικά να ανήκουν στην άρχουσα τάξη.
Η υπόθεση αυτή συνωμοσίας κατά της Δημοκρατίας της Βενετίας για εκδίωξή της από την Κύπρο και προσάρτηση της μεγαλονήσου στο δουκάτο της Σαβο?ας, αναφέρεται και σε αίτημα του φεουδάρχη Ιάκωβου Συγκλητικού. Ο Συγκλητικός, υποβάλλοντας αίτημα στις βενετικές αρχές για άδεια οπλοφορίας, καταγράφει τις υπηρεσίες του πατέρα του προς τη Γαληνοτάτη και μεταξύ άλλων σημειώνει τι έπραξε σχετικά με την εν λόγω υπόθεση. Ο Ευγένιος Συγκλητικός ήταν βισκούντης τότε Λευκωσίας και κατόρθωσε με τις ενέργειές του να αποκτήσει τις επιστολές που είχε στείλει ο δούκας της Σαβο?ας στην Κύπρο, με κύριο στόχο την εκδίωξη των Βενετών και στη συνέχεια λήφθηκαν τα κατάλληλα μέτρα και το εγχείρημα των επίδοξων ανατροπέων απέτυχε.
Ο προαναφερόμενος Εμμανουήλ Καριώτης πρέπει να ήταν γιος του Μάρκου Καριώτη που είχε ευεργετήσει ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β? και είχε γιο Μάρκο που κατείχε φέουδα και αναφέρεται επίσης ως βάιλος ενός χωριού. Εγγονοί του Εμμανουήλ Καριώτη και γιοι του Μάρκου ήταν ο Καίσαρας, που φαίνεται είχε πεθάνει σε νεαρή ηλικία, ο Εμμανουήλ, που έφερε το όνομα του παππού του και ένας άλλος γιος, ο Ρουμπέρτος, που είχε συλληφθεί αιχμάλωτος το 1570. Ο Μάρκος και οι γιοι του, όπως θα εξετάσουμε στη συνέχεια, σχετίζονταν με την περιοχή της Κερύνειας και της Κυθρέας. Πολλά μέλη της οικογένειας Καριώτη έπεσαν στην πολιορκία της Λευκωσίας από τους Οθωμανούς το 1570 και άλλα αιχμαλωτίστηκαν όταν κυριεύθηκε η πόλη. Ένας Αλμπέρτος ή Ρουμπέρτος, υιός Μάρκου, ο οποίος αναφέρεται ως ευγενής, φεουδάρχης και πατρίκιος, είχε απευθύνει επιστολές για να του δοθεί οικονομική ενίσχυση ώστε να ελευθερωθεί ο ίδιος και να κατορθώσει να ελευθερώσει τα έξι παιδιά του, που ήταν επίσης σκλάβοι στην Κωνσταντινούπολη. Το 1576 ελευθερώθηκε ο ίδιος αφήνοντας πίσω του έξι παιδιά αιχμάλωτα, τέσσερα από τα οποία τελικά ελευθερώθηκαν το 1589. Στη συνέχεια ελευθερώθηκαν και τα άλλα δύο παιδιά του, δύο κορίτσια, εκ των οποίων το ένα πέθανε αργότερα στη Βενετία. O Ρουμπέρτος Καριώτης απαντάται αργότερα στις βενετικές πηγές όταν διορίζει ως εκπρόσωπό του τον Κύπριο Ιωάννη Sanson και σε μια άλλη περίπτωση όταν υπογράφει ως μάρτυρας σε ένα έγγραφο σχετικό με τη Λουκρητία Δενόρες. Ο Ρουμπέρτος χαρακτηρίζεται ως ευγενής και φτωχός φεουδάρχης (povero feudatario e nobil). Ένας επίσης Μιχαήλ Καριώτης (Cariotus) που είχε έξι παιδιά αιχμάλωτα στην Κωνσταντινούπολη ελευθερώθηκε το 1580. Σύμφωνα με μία άλλη πηγή, ένας άλλος επίσης Μιχαήλ Καριώτης είχε τρία παιδιά στην Κωνσταντινούπολη τα οποία αιχμαλωτίστηκαν το 1581, δηλαδή δέκα χρόνια μετά την κατάληψη της Κύπρου από τους Οθωμανούς. Η είδηση αυτή θα αφορά μάλλον κάποιο παιδομάζωμα. Ένας Παύλος Καριώτης επίσης, ίσως να είναι πατέρας του Ιερώνυμου Καριώτη τον οποίο συναντούμε να φοιτά στο Ελληνικό Κολέγιο της Ρώμης από το 1586 έως το 1590.
Η επιτύμβια πλάκα και η εικόνα
Σε μία επιτύμβια πλάκα απαντούν, όπως προαναφέρθηκε, τα ίχνη της οικογένειας Καριώτη, η οποία βρίσκεται στο εξωκκλήσι της Παναγίας της Γλυκιώτισσας στα δυτικά της Κερύνειας. Ήδη από το 1754 η επιτύμβια αυτή πλάκα προσέλκυσε το ενδιαφέρον περιηγητών και αργότερα ιστορικών και αρχαιολόγων. Πρόκειται για μια καλοδιατηρημένη επιτύμβια πλάκα στην οποία παριστάνεται ένας νέος άνδρας και στην ίδια είναι χαραγμένο και το οικόσημο της οικογένειας. Στο επάνω μέρος του οικοσήμου είναι χαραγμένος σταυρός και στο κάτω μέρος απεικονίζονται τρία φίδια, τα δύο επάνω και το τρίτο στο κάτω μέρος του οικοσήμου. Δυστυχώς δεν μας είναι γνωστή η ερμηνεία των συμβόλων που βρίσκονται στο οικόσημο. Η επιγραφή στην επιτύμβια πλάκα είναι στην ελληνική και το γεγονός αυτό μαρτυρεί την καταγωγή της οικογένειας Καριώτη, όπως επιβεβαιώνεται επίσης και το δόγμα της, αφού ο τάφος αυτός βρίσκεται σε ορθόδοξη εκκλησία.
Στην επιγραφή είναι χαραγμένα τα ακόλουθα: "Την 12η Σεπτεμβρίου, ημέρα Κυριακή εχρονίας 1546 του Χριστού, εκοιμήθη ο δούλος του Θεού Καίσαρας (Τζέζαρο) Καριώτης, υιός του Μάρκου βα?λου (έμπαλι) Λαπήθου...". Ο Μάρκος Καριώτης είναι ο γνωστός από τις πηγές φεουδάρχης για τον οποίο πληροφορούμαστε από την επιτύμβια πλάκα ότι ήταν πατέρας του Καίσαρα του Τζέζαρο, όπως ακριβώς είναι χαραγμένο το όνομά του- και ότι υπηρετούσε τουλάχιστον το 1546 ως βάιλος, δηλαδή διοικητής, Λαπήθου.
Τα ίχνη της ίδιας οικογένειας απαντούν και σε μια σπουδαία εικόνα, τεκμήριο επίσης το οποίο μαρτυρεί την ελληνική καταγωγή και το ορθόδοξο δόγμα της οικογένειας. Πρόκειται για εικόνα της Αγίας Μαύρης η οποία χάθηκε από το 1974 και έκτοτε αγνοούνται τα ίχνη της. Η εικόνα αυτή βρισκόταν στη μονή της Θεοτόκου στην κωμόπολη της Κυθρέας. Στο επάνω μέρος της εικόνας σημειώνεται ότι πρόκειται για τη μάρτυρα Αγία Μαύρα και στο κάτω μέρος υπάρχει η εξής επιγραφή του δωρητή στην ελληνική. "Δέησις του δούλου του Θεού Μανουήλ Καργιώτη και του τέκνου, 1561". Ο Μανουήλ Καργιώτης/Καριώτης, όπως σημειώσαμε πιο πάνω είναι γιος του φεουδάρχη και βαΐλου Λαπήθου Μάρκου και εγγονός του Εμμανουήλ Καριώτη, που ταξίδεψε έως τη Σαβο?α και θεωρήθηκε ύποπτος γιατί σχεδίαζε την ανατροπή των Βενετών από τη μεγαλόνησο. Έρημη από το 1974 παραμένει η εκκλησία της Παναγίας της Γλυκιώτισσας, που γλυκαίνει τον πόνο κατά την παράδοση, με την επιτύμβια πλάκα του Καίσαρα Καριώτη να αντιστέκεται εδώ και αιώνες στον χρόνο. Όσο για την Αγία Μαύρη ή Μαύρα, η κάρα της βρίσκεται στο Κοιλάνι, απότμημα του ιερού λειψάνου της αγίας στη μονή της Παναγίας του Κύκκου, αλλά και στον ναό του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων, στη Βενετία. Αλήθεια, όμως, η πολύτιμη εικόνα της αγίας από την Κυθρέα με την επιγραφή του δωρητή και πιστού δούλου Μανουήλ Καριώτη, σε ποια ξένη χώρα μεταφέρθηκε και σε ποια βέβηλα χέρια άραγε να βρίσκεται...
ΛΕΖΑΝΤΑ: Έρημη από το 1974 παραμένει η εκκλησία της Παναγίας της Γλυκιώτισσας στα δυτικά της Κερύνειας, όπου βρίσκεται η επιτύμβια πλάκα του Καίσαρα Καριώτη.
