Το χωριό Πεντάσχοινο της Κύπρου, στο διαμέρισμα της Λάρνακας, έσβησε με το πέρασμα των χρόνων. Το χωριό γειτνίαζε με τα χωριά Αλαμινός και Άγιος Θεόδωρος. Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με τον Πλίνιο υφίστατο και τοποθεσία στην Αίγυπτο των ελληνικών χρόνων με το όνομα Πεντάσχοινο. Το Πεντάσχοινο αναφέρεται σε όλους τους βενετικούς καταλόγους με τα χωριά της Κύπρου ως Pentaschino και ως Pentaschoino.

Στη βενετική απογραφή του 1565 σημειώνεται ότι είχε τριάντα δύο κατοίκους ελεύθερους καλλιεργητές. Στην πρώτη επίσης απογραφή που είχαν διενεργήσει οι Άγγλοι το 1881, το χωριό Πεντάσχοινο φέρεται να είχε είκοσι εννέα κατοίκους, αλλά ήδη το 1906 αναφέρεται απλώς ως τσιφλίκι. Ας σημειωθεί επίσης ότι στους οθωμανικούς καταλόγους με τα χωριά της Κύπρου των ετών 1825 και 1832 το Πεντάσχοινο δεν απαντά, γεγονός που μαρτυρεί ότι ήταν ήδη έρημο. Πολύ πιθανόν αργότερα να είχαν κατοικήσει κάποιες οικογένειες στο Πεντάσχοινο που αποτελούσε τσιφλίκι, γι' αυτό άλλωστε και στην πρώτη απογραφή επί Αγγλοκρατίας το χωριό είχε είκοσι εννέα κατοίκους. Επίσης το χωριό είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον ομώνυμό του ποταμό ή μάλλον χείμαρρο Πεντάσχοινο, που ρέει στην περιοχή εκεί όπου κάποτε ήταν οικοδομημένο. Μας είναι άγνωστο επίσης εάν ο ποταμός κληροδότησε το όνομα στο χωριό ή εάν το όνομα του χωριού δόθηκε στον ποταμό/χείμαρρο. Ο ποταμός σαφώς προϋπήρξε του χωριού αλλά για την ονομασία μάλλον δεν θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε οτιδήποτε με βεβαιότητα. Το Πεντάσχοινο αν και με την πάροδο των αιώνων εξέλιπε, ωστόσο, όπως μαρτυρούν οι πηγές, υπήρξε σημαντικό φέουδο αφού παραχωρείται κατά τη Φραγκοκρατία ως δωρεά και επί Τουρκοκρατίας κατατάσσεται στα τσιφλίκια. Το Πεντάσχοινο επιπλέον σχετίζεται με έναν θαυματουργό τοπικό άγιο που πρέπει να είχε γεννηθεί στο χωριό και φέρει ως επίθετο το ίδιο το όνομα του χωριού. Πρόκειται για τον Άγιο Αθανάσιο τον Πεντασχοινίτη. Τη σχέση του χωριού με τον εν λόγω τοπικό άγιο μαρτυρούν εκτός από το επίθετό του Πεντασχοινίτης και τα ερείπια του ναού του αφιερωμένου στον ίδιο, που είχε καταστραφεί από τον φοβερό σεισμό του 1491. Σημαντική αναφορά για τον άγιο παραμένει η πληροφορία η οποία διασώζεται από τον χρονικογράφο μας Λεόντιο Μαχαιρά. Το λείψανο του Αγίου Αθανασίου του Πεντασχοινίτη "βρύει ιάματα" κατά τον χρονικογράφο μας, γεγονός που μαρτυρεί ότι ο άγιος είχε γενέθλιο τόπο το χωριό Πεντάσχοινο και είχε ταφεί εκεί. Ο εν λόγω άγιος όπως μπορούμε να αντιληφθούμε από όσα αναφέρει ο Λεόντιος Μαχαιράς, πρέπει να ήταν γνωστός ήδη από τον 15ο αιώνα σε όλη την Κύπρο και ετιμάτο ως θαυματουργός άγιος. Το γεγονός αυτό καταδεικνύεται και από τις πολλές απεικονίσεις του Αγίου Αθανασίου του Πεντασχοινίτη σε πολλές εκκλησίες της Κύπρου. Σημειώνουμε μεταξύ άλλων τις εκκλησίες της Κοιμήσεως στο Κούρδαλι, της Παναγίας Αμασγού στο Μονάγρι, του Αγίου Μάμα στον Λουβαρά, του Σωτήρος στο Παλαιχώρι καθώς και άλλες.

Το χωριό εξαιτίας του ποταμού Πεντάσχοινου έχει συνδεθεί με μύθους και θρύλους. Όπως άλλωστε είναι γνωστό οι ποταμοί, οι βρύσες και τα σπήλαια σχετίζονται με τη μυθολογία και τις παραδόσεις και δοξασίες. Το γεγονός επίσης ότι το χωριό είχε υποστεί καταστροφές από έναν ισχυρό σεισμό και είχε καταστραφεί ο ναός του ο αφιερωμένος στον θαυματουργό Άγιο Αθανάσιο τον Πεντασχοινίτη με το μυροβόλο σκήνωμά του ήταν επίσης ισχυροί λόγοι να δημιουργηθούν σχετικές παραδόσεις και θρύλοι. Για παράδειγμα υπάρχει η παράδοση ότι στα ερείπια της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου του Πεντασχοινίτη υπάρχουν υπόγειες στοές που οδηγούν στη θάλασσα. Παραπόταμος του Πεντάσχοινου είναι και ο Συρκάτης, ο οποίος επίσης συνδέεται με σφαγές και ότι εκεί εσύρκασεν, δηλαδή προκάλεσε αηδία, το γαίμαν. Πολύ πιθανόν η παράδοση να συνδέεται με κάποια επιδρομή πειρατική ή εχθρική που είχε προκαλέσει σφαγές και καταστροφή μεγάλη. Παρεμπιπτόντως αναφέρουμε ότι κοντά στον Συρκάτη υπήρχε κάποτε και μεσαιωνικό χωριό με το ίδιο όνομα, το οποίο στις βενετικές πηγές σημειώνεται ως Siriati. Συμβαίνει δηλαδή ακριβώς το ίδιο όπως το χωριό Πεντάσχοινο και τον ποταμό Πεντάσχοινο, έχουμε εδώ τον ποταμό Συρκάτη και το χωριό Συρκάτι. Επίσης ένα άλλο χωριό το οποίο χάθηκε όπως τα χωριά Συρκάτι και Πεντάσχοινο στην ίδια περιοχή ήταν και τα Πυκνά, χωριό το οποίο ήταν οικοδομημένο και αυτό κοντά στον ποταμό Συρκάτη, ουσιαστικά παραπόταμο του Πεντάσχοινου. Επίσης μια άλλη παράδοση σχετικά με το Πεντάσχοινο για την οποία δεν γνωρίζουμε πώς δημιουργήθηκε και ουσιαστικά για μας παραμένει δυσερμήνευτη είναι η εξής και αναφέρεται στην "τεράστια κουφή του Πεντασχοίνου που έφαγε πέντε γαούρκα με πέντε ασσιά".

Η παλαιότερη πηγή και ο σεισμός 

Η παλαιότερη αναφορά για το χωριό Πεντάσχοινο ανάγεται στο έτος 1201 με την παραχώρηση του χωριού από τον Aimery Lusignan στον Πανάγιο Τάφο. Στο χαρτοφυλάκιο της Εκκλησίας του Παναγίου Τάφου σημειώνεται ως casale dictum Pendache και έχει ορθώς ταυτιστεί με το Πεντάσχοινο. Το Πεντάσχοινο όμως συνδέεται και με το Τευτονικό Τάγμα και ιδού πώς. Από το ίδιο χωριό δέκα στρέμματα καλλιεργήσιμα κοντά στη βρύση του Αγίου Γεωργίου παραχωρήθηκαν από τον Aimery Lusignan στο Τευτονικό Τάγμα που είχε το 1198 αναγνωριστεί επισήμως ως στρατιωτικό τάγμα καθώς και φέουδα που ήδη αποδόθηκαν στους υποτελείς του. Στη συνέχεια ο βασιλιάς Ούγος Lusignan χορήγησε το 1217 στο ίδιο τάγμα σιτάρι, κριθάρι και κρασί από το γειτονικό χωριό Λεύκαρα, που αποτελούσε βασιλική ιδιοκτησία. Ακολούθως, το 1222, ο βασιλιάς Ερρίκος χάρισε στο Τευτονικό Τάγμα το χωριό Κλαυδιά, ένα άλλο χωριό του διαμερίσματος Λάρνακας. Σε πηγή του 1367 το χωριό Πεντάσχοινο εξακολουθούσε να αναφέρεται ως ιδιοκτησία του Παναγίου Τάφου της Ιερουσαλήμ. Όσο για το Τευτονικό Τάγμα, το 1291 απεσύρθη στη Βενετία και προφανώς έπαψαν να ανήκουν στο ίδιο οι γαίες που κατείχε στο Πεντάσχοινο (Pendache).

Μία σημαντική είδηση για το χωριό Πεντάσχοινο διασώθηκε, ευτυχώς, σε ένα σημείωμα το οποίο είχε καταγράψει ένας ιερέας σε έναν κώδικα που περιείχε ομιλίες του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου για τη Γένεση. Επρόκειτο για τον ιερέα της Κοφίνου παπά Αθανάσιο Φάρη. Μεταξύ άλλων ο ιερέας Φάρης είχε σημειώσει τα εξής. Στις 24 Απριλίου του έτους 1491 είχε γίνει μέγας σεισμός, ήταν ημέρα Κυριακή και είχε καταστραφεί η Αγία Σοφία στη Λευκωσία καθώς και άλλες εκκλησίες της πρωτεύουσας. Καταστράφηκε ακόμη ο τρούλος του ναού "του ζωοδότου Σταυρού" της Καθολικής Λεμεσού και η μονή Σταυροβουνίου, και συνέβησαν και πολλές άλλες καταστροφές στην Πάφο και στην Αμμόχωστο, οι οποίες μας γνωστοποιούνται και από άλλους αυτόπτες μάρτυρες. Ωστόσο ο παπάς της Κοφίνου Αθανάσιος Φάρης διέσωσε την παλαιότερη όπως φαίνεται πληροφορία στην ελληνική για την καταστροφή εκ βάθρων, εξαιτίας του σεισμού, του ναού του Αγίου Αθανασίου του Πεντασχοινίτου, στο Πεντάσχοινο. "...εχάλασε και η εκκλησία του Πεντήσχην του οσίου πατρός ημών Αθανασίου του Πεντησχηνίτου εκ βάθρου. Διά αθίμισιν έγραψα απριλλίου κδ? εχρονίας άνοθεν παπάς Αθανάσιος Φάρης από χωρίου Κοφίν(ου)". Τέλος είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το Πεντάσχοινο υπάρχει και στον χάρτη του Κύπριου μηχανικού Λεωνίδα Αττάρ, όταν το 1542 χαρτογράφησε την Κύπρο. Σημειώνεται μάλιστα ως Pendaschina.

Το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι ο οικισμός αυτός και λόγω της θέσης του και ένεκα του πολιούχου αγίου του ήταν σημαντικός, όπως άλλωστε τεκμηριώνεται από τη μακραίωνη ιστορία του. Το Πεντάσχοινο όπως αναφέρθηκε πιο πάνω συνδέθηκε με τον Πανάγιο Τάφο αφού παραχωρήθηκε σ΄ αυτόν από τον βασιλιά της Κύπρου και κτήματά του παραχωρήθηκαν στο στρατιωτικό Τευτονικό Τάγμα. Φαίνεται όμως ότι στο μέλλον θα πληροφορηθούμε περισσότερα τόσο για την ιστορία του χωριού όσο και για τον ναό του Αγίου Αθανασίου του Πεντασχοινίτη και αυτή τη φορά όχι από τις ιστορικές πηγές αλλά από την αρχαιολογική σκαπάνη...

ΕΝΘΕΤΟ: Σε σημείωση του ιερέα της Κοφίνου: "...εχάλασε και η εκκλησία του Πεντήσχην του οσίου πατρός ημών Αθανασίου του Πεντησχηνίτου εκ βάθρου" ΛΕΖΑΝΤΑ: Ερείπια του ναού του Αγίου Αθανασίου του Πεντασχοινίτη.