Γράφει η Βάλια Καϊμάκη | valia@inrec.gr

Αν πιστέψουμε όσα διαβάζουμε στο facebook, τότε η Χίλαρι Κλίντον έπαιρνε μέρος σε τελετές σατανιστών. Μην γελάτε. Η συγκεκριμένη ανάρτηση που προερχόταν από μια ιστοσελίδα συνωμοσιολογίας η οποία δηλώνει «πολιτική», «διαμοιράστηκε» περίπου 3.000 φορές κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Είναι μόνον ένα παράδειγμα από το είδος των αναρτήσεων που έγιναν. Το facebook αναδείχθηκε στην τέλεια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης για να κυκλοφορήσουν ψεύτικες ιστορίες και αστικοί μύθοι που έψαχναν για ένα πολύ συγκεκριμένο κοινό.

Ήδη από τα τέλη Αυγούστου, ο δημοσιογράφος των «New York Times» Τζον Χέρμαν είχε διαπιστώσει μια «κλίση» στο περιεχόμενο των «τοίχων» από άκρη σε άκρη στην Αμερική προς ειδήσεις αμφίβολης ποιότητας έως και ψεύτικες, οι οποίες ήταν έτσι φτιαγμένες, ώστε να προκαλούν τον διαμοιρασμό τους (από τους πιασάρικους τίτλους, ώς την ευκολία στα σχετικά κουμπιά). Πριν από λίγες μέρες ο δημοσιογράφος Κρεγκ Σίλβερμαν του έγκυρου διαδικτυακού τόπου BuzzFeed δημοσίευσε ένα μεγάλο ρεπορτάζ με τίτλο «Η ανάλυση που δείχνει πως ψευδείς ειδήσεις σχετικά με τις εκλογές προκάλεσαν περισσότερο το ενδιαφέρον στο facebook από τις αληθινές».

Και πράγματι, ο Σίλβερμαν ανέλυσε τα στοιχεία του facebook, από τη μια ψεύτικων ειδήσεων και από την άλλη ειδήσεων που προέρχονται από 19 μεγάλους ειδησεογραφικούς οργανισμούς (ανάμεσά τους και οι «New York Times», «Washington Post», «Huffington Post», NBC News, «The Guardian», Vox). Τα αποτελέσματα είναι θλιβερά: τους τελευταίους τρεις μήνες της προεκλογικής εκστρατείας περισσότεροι άνθρωποι ανάρτησαν, διάβασαν, σχολίασαν και διαμοίρασαν ψεύτικες ειδήσεις παρά αληθινές. Συγκεκριμένα, οι 20 «πρώτες» ψεύτικες ειδήσεις κέρδισαν 8.711.000 shares, αντιδράσεις (like κ.λπ.) και σχόλια ενώ οι αντίστοιχες 20 «πρώτες» κανονικές ειδήσεις κέρδισαν 7.367.000. Από τις 20 αυτές ψεύτικες ειδήσεις, οι 17 ήταν ανοιχτά υπέρ του Τραμπ (ή κατά της Κλίντον). Οι δύο δημοφιλέστερες υποστήριζαν ότι η Κλίντον πούλησε όπλα στο ISIS, ενώ μια τρίτη αφορούσε το δήθεν «χρίσμα» που πήρε ο Τραμπ από τον… Πάπα!

Πολλά άλλα μέσα ενημέρωσης έσπευσαν με αντίστοιχα ρεπορτάζ, στοιχεία και αναλύσεις να υποστηρίξουν την ίδια θέση, με αποτέλεσμα τις τελευταίες εβδομάδες να έχει ξεσπάσει κατακραυγή εναντίον του facebook, επειδή επιτρέπει να κυκλοφορεί τέτοιου είδους περιεχόμενο. Ας θυμίσουμε ότι το facebook είναι εκείνο που «κατεβάζει» φωτογραφίες όπως εκείνη του κοριτσιού από το Βιετνάμ ή φωτογραφίες από τις καμπάνιες για τον καρκίνο του μαστού θεωρώντας τις… ακατάλληλες.

Αντιδρώντας ο Μαρκ Ζούκεμπεργκ δήλωσε ότι πρόκειται «για τρελή ιδέα» το να πιστεύει κανείς ότι οι ψεύτικες ειδήσεις στο facebook επηρέασαν τις εκλογές. Φαίνεται, όμως, ότι και η αρνητική δημοσιότητα σε σχέση με το facebook, αλλά και οι δηλώσεις Ομπάμα τον ανάγκασαν να προσεγγίσει διαφορετικά το θέμα.

Πριν από δύο περίπου εβδομάδες, σε συνέντευξη Τύπου, ο Πρόεδρος Ομπάμα δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι η απαξίωση των ειδησεογραφικών οργανισμών και η διάδοση της παραπληροφόρησης απειλούν τους εν λόγω οργανισμούς. «Αν δεν παίρνουμε σοβαρά τα γεγονότα και το τι είναι αλήθεια και τι όχι, αν δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε τα σοβαρά επιχειρήματα από την προπαγάνδα, τότε βρισκόμαστε ενώπιον ενός πολύ σημαντικού προβλήματος», σημείωσε. Και ο Ζούκεμπεργκ, τρεις ημέρες αργότερα έγραψε σε ανάρτησή του: «Παίρνουμε πολύ σοβαρά την παραπληροφόρηση». Και λίγο αργότερα, πάλι, δήλωσε ότι η εταιρεία «βασίζεται στην κοινότητα του facebook, η οποία παρέχει βοήθεια για τον διαχωρισμό των αληθινών από τις ψευδείς ειδήσεις».

Διατήρησε, ωστόσο, τη θέση ότι οι παραπλανητικές ειδήσεις αποτελούν ένα περιθωριακό πρόβλημα και ότι «περισσότερο από 99% του περιεχομένου που βλέπουν οι άνθρωποι (στο facebook) είναι αυθεντικό».

Μεγάλος ο πειρασμός ν' αρχίσεις τις ηθικολογίες. Γεγονός είναι πως η ανάγνωση των μέσων ενημέρωσης γίνεται με αφετηρία το facebook ή άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Από κει και πέρα, πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά και εμείς οι δημοσιογράφοι αλλά και οι πολίτες πώς θα πορευτούμε.