Ο Vladimir Radibratovic έχει σπουδάσει αρχιτεκτονική και ζωγραφική στο Βελιγράδι και είναι μισός Σέρβος και μισός Κροάτης. Ασχολείται με την εικονογράφηση σε περιοδικά και εφημερίδες αλλά και με τον χώρο της διαφήμισης, τόσο στη χώρα του όσο και στην Ελλάδα, όπου έζησε για αρκετά χρόνια. Παράλληλα έχει αφιερώσει το δημιουργικό του ταλέντο στην καλλιγραφία και τον σχεδιασμό γραμματοσειρών. Έχει κερδίσει πέντε φορές στα βραβεία ΕΒΓΕ (Ελληνικά Βραβεία Γραφιστικής και Εικονογράφησης) και έχει λάβει επτά επαίνους.

Τι είναι αυτό που σας έδωσε το ερέθισμα και αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την οπτική επικοινωνία και την τέχνη γενικότερα;

Οι περισσότεροι που ασχολούνται με την τέχνη θα σας πουν πως ζωγράφιζαν από μικροί, το ίδιο και εγώ. Αυτό το ταλέντο είναι από τα πρώτα που ανακαλύπτει το παιδί, αν το έχει. Ταυτόχρονα είναι και η χαρά της δημιουργίας. Ένας έξυπνος Σέρβος συγγραφέας, ο Dusko Radovic, είπε πως είναι τυχεροί αυτοί που δεν έχουν ταλέντο και γνώσεις, αυτοί μπορούν να κάνουν οποιαδήποτε δουλειά, αντιθέτως, αυτοί που έχουν ταλέντο και γνώσεις συνήθως δεν μπορούν να κάνουν τίποτε άλλο.

Η εικονογράφηση είναι μια μορφή τέχνης που υπηρετείτε με μεγάλη συνέπεια για πολλά χρόνια. Ποια είναι τα συστατικά της επιτυχημένης σας πορείας;

Η ανάγκη! Όταν πρωτοήρθα στην Ελλάδα δεχόμουν ό,τι μου ερχόταν. Επειδή βοηθούσα την οικογένειά μου στη Σερβία, είχα ανάγκη να βγάλω χρήματα και δεν έλεγα «όχι» σε καμία από τις δουλειές που μου πρότειναν. Αναγκάστηκα να προσαρμόζομαι σε διάφορα στυλ πολύ συχνά, άρχισε να μου αρέσει αυτό. Μάλιστα, είχε ως αποτέλεσμα να μάθω να κάνω διάφορα πράγματα που δεν είχα κάνει έως τότε και να βαριέμαι οπότε χρειαζόταν να κάνω τα ίδια πράγματα συνέχεια.

Το έναυσμα για τις εικονογραφήσεις που δημιουργείτε είναι απλώς ο σχολιασμός της τρέχουσας επικαιρότητας ή προσπαθείτε να περάσετε και περισσότερο διαχρονικά μηνύματα σε σχέση με τους ανθρώπους και την εποχή τους;

Εξαρτάται από τη δουλειά. Ασχολούμαι με την εφαρμοσμένη τέχνη, το ξέρω και δεν έχω πρόβλημα με αυτό. Για εικονογραφήσεις που έκανα για εφημερίδες και περιοδικά συνήθως σχολίαζα το κείμενο. Βέβαια, δεν θα έκανα ποτέ κάτι που αντιτίθεται στα πιστεύω μου.

Ποιο θα λέγατε ότι είναι το προσωπικό σας στυλ ως εικονογράφου;

Στα αρχικά στάδια της καριέρας μου, όπως και οι περισσότεροι εικονογράφοι, ήθελα να κάνω το τέλειο, το ρεαλιστικό και δούλευα με αερογράφο. Έκανα εικόνες για τις οποίες κάποιοι επαγγελματίες πίστευαν πως είναι φωτογραφίες. Ο υπολογιστής ως εργαλείο της δουλειάς μας άλλαξε τα πράγματα. Έκανα πολλές δουλειές ψηφιακά. Αναμφισβήτητα είναι το πιο ισχυρό εργαλείο! Φαίνεται πως όλοι πια δουλεύουν ψηφιακά... Σιγά-σιγά άρχισαν να μου λείπουν το χαρτί, τα πινέλα, οι πένες, οι πιτσιλιές, τα τυχερά ατυχήματα που δεν συμβαίνουν στον χώρο του ενός και του μηδενός (της ψηφιακής τεχνολογίας δηλαδή). Γύρισα πίσω. Τώρα η βασική τεχνική με την οποία δουλεύω είναι η ακουαρέλα. Η ακουαρέλα είναι, κατά τη γνώμη μου, η μόνη τεχνική που δεν μπορεί κάποιος να μιμηθεί καλά στον υπολογιστή. Μου αρέσει το γεγονός που δεν έχω τον απόλυτο έλεγχο, μου αρέσει η φρεσκάδα που βγάζει. Κάθε πινελιά είναι μοναδική, όσο και να προσπαθήσει κανείς δεν μπορεί να κάνει δύο ίδιες! Είναι συναρπαστικό, έτσι δεν είναι;

Για αρκετά χρόνια ζήσατε και εργαστήκατε στην Ελλάδα. Τι ομοιότητες και τι διαφορές θα σημειώνατε σε επίπεδο γραφιστικής και οπτικής επικοινωνίας σε σχέση με την πατρίδα σας;

 Εγώ είμαι πιο ειδικός για την εικονογράφηση. Υπάρχει καλή γραφιστική και στη Σερβία και στην Ελλάδα, Υπάρχουν και δείγματα κακής γραφιστικής και στις δύο χώρες. Στην Ελλάδα τα πράγματα άλλαξαν προς το καλύτερο κατά τη διάρκεια της περιόδου που ζούσα εκεί. Πολύ! Την εποχή που έφυγα από τη Σερβία ο υπολογιστής δεν είχει μπει δυνατά στον χώρο της οπτικής επικοινωνίας, το πιο ισχυρό εργαλείο έχει αλλάξει τον κόσμο μας. Παλιά τα πράγματα ήταν πιο καλά στη Σερβία, υπήρχαν πιο πολλές εικονογραφήσεις, οι γραμματοσειρές ήταν πιο καλές. Αυτό ήταν τότε. Σιγά-σιγά όλο και περισσότερες εικονογραφήσεις έβγαιναν. Και τώρα το επίπεδο στην Ελλάδα είναι πολύ καλό! Οι Έλληνες γραφίστες παίρνουν διεθνή βραβεία, η Ελλάδα είναι μια χώρα με υψηλό επίπεδο στο design. Κρίμα που χάλασαν οι συνθήκες δουλειάς προς το χειρότερο.

Πόσο δύσκολο ήταν για εσάς να προσαρμοστείτε και να βρείτε εργασία στον τομέα σας;

Την άνοιξη του 1991, πριν μετακομίσω στην Ελλάδα, είχα κάνει 11 εικονογραφήσεις για εξώφυλλα πολιτικών περιοδικών. Και όταν ήρθα στην Αθήνα, έψαχνα να δω τα αντίστοιχα στα περίπτερα. Την περίοδο εκείνη δεν είχα δει τίποτα! Μου φαινόταν πως δεν βρισκόμουν στην κατάλληλη χώρα για μένα, αλλά δεν το έβαζα κάτω, πήγαινα σε διαφημιστικές εταιρείες, σε περιοδικά και σε εφημερίδες, έδειχνα το πορτφόλιό μου και μετά από μόλις τρεις μήνες... το πρώτο εξώφυλλο με εικονογράφηση που είδα ήταν το δικό μου, στο περιοδικό «Ένα»! Και λίγο πιο μετά, άρχισα τις συνεργασίες με τα περιοδικά του Τερζόπουλου, τα «Κλικ», «Μen», «Diva», και τις συνεργασίες με πολλές διαφημιστικές εταιρείες. Ήθελε υπομονή και επιμονή, αλλά δεν ήταν πολύ δύσκολο. Μου φαίνεται πως οι πόρτες άνοιγαν πιο εύκολα τότε από σήμερα.

Επιστρέφοντας στην πατρίδα σας, τι είναι αυτό που κρατήσατε από τα χρόνια που ζήσατε στην Ελλάδα;

Η Ελλάδα είναι η δεύτερή μου πατρίδα. Έφυγα λόγω του ότι δυσκολευόμουν να συντηρήσω την οικογένειά μου. Αν ξαναφτιάξουν τα πράγματα, μπορεί και να γυρίσουμε. Και οι δύο γιοι μου γεννήθηκαν στην Ελλάδα, και οι δύο, προς τιμήν της χώρας στην οποία γεννήθηκαν, έχουν ως δεύτερο και ελληνικό όνομα. Ο Ιβάν είναι και Ορέστης και ο Μπόρις είναι και Μύρων! Αυτά τα δύο ονόματα, πολλές φιλίες, ωραίες αναμνήσεις είναι κάποια από τα πράγματα που κρατάω. Στο αυτοκίνητό μου τις τελευταίες μέρες παίζει η μουσική του Τσιτσάνη, αρέσει πολύ και στα παιδιά μου, τα οποία κανονικά ακούνε μόνο μουσική με δυνατό rock ρυθμό.

Η γραφή είναι ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του ανθρώπινου νου. Η καλλιγραφία σε ποιο βαθμό είναι επικοινωνία και σε ποιο τέχνη; Μήπως είναι κάτι περισσότερο από αυτά;

Η καλλιγραφία παλιά ήταν επικοινωνία βασικά. Η αισθητική, η ομορφιά των γραμμάτων δεν ήταν μόνο τέχνη. Έδινε τη σημασία στα έγγραφα, είχε σκοπό να εντυπωσιάζει και να δίνει το επίσημο look. Αυτοί που ήξεραν να γράφουν και να διαβάζουν ήταν λίγοι. Τότε οι καλλιγράφοι προσπαθούσαν να κάνουν τα τέλεια γράμματα, όλα τα Α έπρεπε να είναι ίδια. Το εύρημα του Γουτεμβέργιου πρώτα και οι υπολογιστές τελευταία το άλλαξαν αυτό. Δεν προσπαθούμε να κάνουμε τα γράμματα ακριβώς τα ίδια πια, οι μικροδιαφορές, τα λάθη δίνουν την ομορφιά και την προσωπικότητα στο χειρόγραφο κείμενο. Σήμερα η καλλιγραφία δεν έχει πια την ίδια σημασία, τώρα είναι περισσότερο μια μορφή τέχνης.

Τι θέση έχει στη σύγχρονη εποχή, των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της τεχνολογίας, η καλλιγραφία;

 Στη σημερινή ψηφιακή εποχή θέλουμε όλα τα πράγματα αμέσως και τέλεια. Αυτό, ως αποτέλεσμα, έχει μπλοκάρει τις αισθήσεις μας, και το μυαλό μας έχει ανάγκη για ξεκούραση, θέλει να ξεμπλοκάρει, να ηρεμήσει και να αισθανθεί κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτά που μας βομβαρδίζουν από όλες τις οθόνες που μας περικυκλώνουν, κάτι όμορφο και μοναδικό. Ένας από τους τομείς που μπορούν να μας το δώσουν αυτό είναι η καλλιγραφία. Θέλω να προσθέσω κάτι που μου είπε ο δάσκαλος και φίλος μου, ο καλλιγράφος Stjepan Fileki. Οι καλλιγράφοι συνήθως ζουν μακροχρόνια ζωή. Όντως, ξέρουμε για πολλούς παππούδες και γιαγιάδες καλλιγράφους. Ένας από τους μεγάλους, ο Hermann Zapf, πέθανε πριν από τρία χρόνια στα 97 του, δούλευε και σχεδίαζε μέχρι τις τελευταίες μέρες της ζωής του. Για να κάνεις την καλλιγραφία πρέπει να ηρεμήσεις το σώμα και το μυαλό σου και να ακούσεις την αίσθησή σου, αυτό είναι μια μορφή meditation... καλή συνταγή για μακροχρόνια ζωή σίγουρα.

Βιώσατε μία από τις πλέον ταραχώδεις περιόδους της σύγχρονης ιστορίας της πατρίδας σας. Σύνορα άλλαξαν, συσχετισμοί και σχέσεις τέθηκαν υπό διαπραγμάτευση. Τελικά, οι άνθρωποι άλλαξαν;

Στις καλές εποχές οι περισσότεροι άνθρωποι συμπεριφέρονται καλά, στις κακές βγαίνουν πιο εύκολα τα αρνητικά στοιχεία που έχουμε όλοι μας. Αυτοί που είναι πολύ καλοί και αυτοί που είναι πολύ κακοί απλώς το έφτασαν στα άκρα. Ένα στοιχείο που φαίνεται διαφορετικό σε σχέση με το παρελθόν είναι το γεγονός ότι ο κόσμος δεν χαμογελά τόσο συχνά όσο πριν. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ελλάδα. Κρίμα. Αλλά, ακόμα και έτσι όπως είναι τώρα, είναι πιο γεμάτη από ζωή σε σχέση με τις περισσότερες χώρες της Δύσης! Στην υγειά μας!

+ Το Graphic Stories Cyprus θα πραγματοποιηθεί στις 15, 16 και 17 Μαρτίου στη Λευκωσία. Η διάλεξη του Ραντιμπράτοβιτς θα γίνει στις 15 Μαρτίου και το εργαστήρι καλλιγραφίας στις 16 και 17 Μαρτίου, όλα στο Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου. Πληροφορίες www.graphicstoriescyprus.com

Διάλεξη και εργαστήρι: Ο Ραντιμπράτοβιτς θα βρεθεί στην Κύπρο τον Μάρτη, στο πλαίσιο του φετινού Graphic Stories Cyprus, για μια διάλεξη και ένα εργαστήρι καλλιγραφίας

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ο Βλαντιμίρ Ραντιμπράτοβιτς φωτογραφημένος από τον γιο του, Ιβάν Ορέστη. Ραντιμπράτοβιτς