Από τα τέλη του 2017 και μετά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε προτεραιότητά της την καταπολέμηση των Fake News. Στο πλαίσιο των δράσεών της δημιουργήθηκε ο κώδικας δεοντολογίας των γιγάντων του διαδικτύου, στον οποίο δεσμεύτηκαν κυρίως για τη διαφάνεια (να φαίνεται ότι η ανάρτηση είναι διαφήμιση και ποιος την πληρώνει), εδραιώθηκε η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Γραμματισμού στα Μέσα, επιλέχθηκε επιτροπή ειδικών που συνέταξε έκθεση, έγινε διαβούλευση σε επίπεδο πολιτών και κρατών μελών. Τον Απρίλιο του 2018 βγήκε και ένα είδος οδικού χάρτη με τίτλο «Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο: μια Ευρωπαϊκή Προσέγγιση».
FactCheckEU: Ένας από τους κεντρικούς άξονες της πολιτικής της ΕΕ ήταν η δημιουργία και η ενίσχυση δικτύων fact checkers για τη μεγαλύτερη δυνατή κάλυψη των «διορθώσεων»
Ένας από τους κεντρικούς άξονες της πολιτικής της αυτής ήταν η δημιουργία και η ενίσχυση δικτύων fact checkers, που θα χρησιμοποιήσουν κοινές μεθόδους εργασίας, θα ανταλλάξουν βέλτιστες πρακτικές και θα εργαστούν για να επιτύχουν τη μεγαλύτερη δυνατή κάλυψη των «διορθώσεων» στην ΕΕ. Όταν τον περασμένο Οκτώβριο έκανα την ερώτηση σε διαφορετικούς αξιωματούχους της Κομισιόν, η απάντηση ήταν πάντα οι ίδιοι σηκωμένοι ώμοι (μετάφραση κατά περίπτωση: «ξέρω γω;» ή «θα δούμε»).
Αργότερα προσδιορίστηκε ότι οι συμμετέχοντες θα επιλέγονταν από τα ευρωπαϊκά μέλη του International Fact-Checking Network (IFCN), μιας «θυγατρικής» του αμερικανικού Poynter Institute, ενός κέντρου σπουδών στα μέσα ενημέρωσης, στη Φλόριντα. Του οποίου οι χρηματοδότες περιλαμβάνουν τη «The Washington Post» (ιδιοκτησίας Τζεφ Μπέζος, επίσης ιδιοκτήτη της Amazon) και την Google. Αλλά κάτι πήγε στραβά. Έναν χρόνο και ένα εκατομμύριο ευρώ χρηματοδότηση από την ΕΕ αργότερα, μόνο οκτώ οργανισμοί σε έξι ευρωπαϊκές χώρες είχαν γίνει μέλη του οργανισμού που στήριξαν οι Βρυξέλλες, του Social Observatory for Disinformation and Social Media Analysis (Soma), που έχει συντονιστή την ελληνική Athens Technology Center. Δύο από αυτούς τους οργανισμούς είναι και μέλη του IFCN. Λίγες μέρες πριν από τις ευρωεκλογές, το δίκτυο των fact checkers ήταν ημιτελές.
Όμως, το IFCN από την πλευρά του δεν έχασε χρόνο. Τα μέλη του στην Ευρώπη δημιούργησαν το FactCheckEU που αποτελείται από 19 οργανισμούς σε 13 ευρωπαϊκές χώρες. Η γαλλική εφημερίδα «Liberation» έλαβε επιχορήγηση 60.000 δολαρίων από το IFCN για να δημιουργήσει την υποδομή ώστε κάθε ένας από τους 19 οργανισμούς να μπορεί να λαμβάνει βοήθεια ή να σημειώνει κάτι καινούργιο. Το FactCheckEU λανσαρίστηκε τον Μάρτιο (ενώ το Soma τον Δεκέμβριο του 2018).
Δύο παρατηρήσεις για το ελληνικό τμήμα του FactCheckEU: Κατ’ αρχήν η μετάφραση είναι αυτόματη, κάτι που δημιουργεί μάλλον αστείες αν όχι θλιβερές καταστάσεις. Για παράδειγμα είδα το viral να μεταφράζεται ως «ιογενής». Πρωτότυπο αλλά όχι ιδιαίτερα διαφωτιστικό. Η δεύτερη παρατήρηση αφορά το μέλος του δικτύου, το Ellinika Hoaxes. Παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη ομάδα έχει μια συνεπή παρουσία τα τελευταία χρόνια, η εξειδίκευσή της είναι περισσότερο σε άρθρα του τύπου: «Προφήτευσε ο Άγιος Παΐσιος τον ηγέτη που θα λυτρώσει την Ελλάδα;». Χρήσιμο αλλά όχι και πάρα πολύ μπροστά σε ευρωπαϊκές εκλογές. Άλλωστε και η αξιολόγησή τους για το IFCN έγινε ακριβώς στη βάση ότι ‘ναι, αλλά δεν έχουν μεγάλη εμπειρία’. Επιφυλάξεις εκφράστηκαν και από την ελληνική κυβέρνηση διά στόματος υπουργών για την ικανότητα του Ellinika Hoaxes να αναλάβει αυτόν το ρόλο.
Παρ’ όλα αυτά ήταν μια από τις πρώτες σελίδες που «κατέρριψε» τον ισχυρισμό ότι τα ΟΥΚ πήγαν να διασώσουν τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα από τις Μαλδίβες όπου υποτίθεται ότι έκανε κρυφές διακοπές.
Με δυο λόγια, οι Αμερικανοί έδρασαν πιο γρήγορα σε ευρωπαϊκό έδαφος, αναγκάζοντας το Soma να ζητήσει τη συνεργασία των δύο οργανισμών. Όμως το FactCheckEU εκφράζει επιφυλάξεις για τον βαθμό εμπλοκής που θα μπορούσε να έχει ένα «πολιτικό σώμα» όπως η Κομισιόν που εξαρτάται άμεσα από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στην ανεξαρτησία που απαιτείται. Και άρα προτιμούν να φτιάξουν τις δικές τους συμμαχίες που θα συμφωνούν με τον κώδικα αρχών και μεθοδολογίας παρά να εμπλακούν σε άλλο project.
Στο χωριό μου κάτι τέτοιο το λένε «και κερατάς και δαρμένος».
