Αναφορά σε μία από τις θυγατέρες του Alvise Δενόρες, κόμη της Τρίπολης, ως συμβολή στη γενεαλογία της κυπριακής οικογένειας Δενόρες 

Στοιχεία για την πολυμελή οικογένεια του μεγαλοφεουδάρχη και κόμη της Τρίπολης Alvise Δενόρες έχουμε αντλήσει από αρχειακό υλικό και από τις διηγήσεις για τον πόλεμο της Κύπρου (1570-1571) με τους Οθωμανούς. Τρεις γιοι του, οι Ιάκωβος, Ιωάννης και Φραγκίσκος-Μαρία, είχαν πέσει από οθωμανική σπάθη στην πολιορκία και πτώση της Λευκωσίας στην εξουσία των εχθρών. Είχε γλυτώσει μόνο ο Καίσαρας, ο οποίος αργότερα είχε αναδειχθεί επίσκοπος στο Parenzo. Στο παρελθόν είχαμε αναφερθεί και σχολιάσει σε δημοσίευμά μας στοιχεία για τις θυγατέρες του Alvise Δενόρες, κόμη της Τρίπολης. Με βάση αρχειακό υλικό είχαμε παρουσιάσει στοιχεία για τις πέντε από τις έξι θυγατέρες του και περισσότερα στοιχεία είχαμε δώσει για τις Λάουρα, Έλενα και Αιμιλία, που ζούσαν το 1593 και οι τρεις μαζί, ήδη χήρες, στη Βενετία. Ωστόσο, για την έκτη θυγατέρα του Δενόρες μέχρι πρότινος δεν γνωρίζαμε τίποτα. Η μόνη είδηση που είχαμε για την ίδια ήταν ότι o σύζυγός της ανήκε στην οικογένεια Benedetti.

Γνωρίζαμε έως τότε στοιχεία για τις Λάουρα, Αιμιλία, Έλενα, Κωνστάντζα και Μαργαρίτα. Τις θυγατέρες του Δενόρες είχαν νυμφευθεί άνδρες από πολύ γνωστές και διακεκριμένες οικογένειες της Κύπρου. Τη Λάουρα είχε νυμφευθεί ο Λουδοβίκος Ποδοκάθαρος, την Αιμιλία ο Σκιπίωνας Costanzo, την Έλενα ο Μπερνάρδος Βουστρώνιος και όχι ο Ιωάννης Βουστρώνιος, όπως μνημονεύεται σε παλαιότερη πηγή, την Κωνστάντζα ο Ανδρέας Πέζαρο, με μητέρα Κυπρία από την οικογένεια των Συγκλητικών και με πατέρα από βενετική οικογένεια πατρικίων, και την Μαργαρίτα ο Έκτορας Ποδοκάθαρος. Ο Λουδοβίκος Ποδοκάθαρος εκπροσωπούσε στη Λευκωσία τον Λατίνο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου, Καίσαρα Ποδοκάθαρο, που ήταν αδελφός του παππού του. Ο σύζυγος της Αιμιλίας ήταν σπουδαίος στρατιωτικός και υπηρέτησε τη Γαληνοτάτη στην περιοχή του Veneto ως διοικητής μισθοφόρων. Ο Μπερνάρδος Βουστρώνιος, σύζυγος της Έλενας, από τη μεγάλη οικογένεια των Βουστρωνίων, ήταν φεουδάρχης και έφερε τον τίτλο του ιππότη (cavalliere). Ο σύζυγος της Κωνστάντζας, Ανδρέας Πέζαρο, ζούσε στην Κύπρο με την οικογένειά του λίγο πριν τον πόλεμο και μάλλον θα ασχολείτο με το εμπόριο ή με τα φέουδα που κατείχε από τη σύζυγο και τη μητέρα του. Ο Έκτορας Ποδοκάθαρος ασχολείτο με το εμπόριο κυρίως σιτηρών και είχε ως φέουδο το Κίτι και τη γύρω περιοχή. Ήταν επίσης γνωστός και ως λόγιος και φιλότεχνος, ή πολύ πιθανόν, σύμφωνα με μία πηγή, να ήταν και ο συντάκτης μιας Ιστορίας της Κύπρου, αλλά κανένα άλλο στοιχείο για ένα τέτοιο χειρόγραφο δεν έχει έρθει έως σήμερα στο φως.

Σε σκληρή σκλαβιά: Η Ελεονόρα Δενόρες Benedetti ήταν αιχμάλωτη μαζί με τα παιδιά της στα χέρια των Οθωμανών και διαβιούσαν σε σκληρή σκλαβιά προτού βρεθούν ξανά ελεύθεροι στη Βενετία

Η πολυμελής οικογένεια του Alvise Δενόρες, με τον πόλεμο της Κύπρου έχασε τα φέουδα, τα μέγαρα και τους τίτλους, και όσους δεν τους βρήκε ο θάνατος, είτε αιχμαλωτίστηκαν και μετά απελευθερώθηκαν με λύτρα, είτε χάθηκαν παντελώς τα ίχνη τους μετά την αιχμαλωσία. Κάποιοι ακόμη κατάφεραν να φύγουν από την Κύπρο και να εγκατασταθούν στη Βενετία. Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι μία από τις θυγατέρες του Αlvise Δενόρες, η Έλενα, χήρα του Μπερνάρδου Βουστρωνίου, είχε αναχωρήσει κάποια νύχτα το 1581 με ένα καράβι και άλλους συμπατριώτες της κρυφά για τη Βενετία.

Ελεονόρα Δενόρες

Η πιο μικρή θυγατέρα του Alvise Δενόρες θα ήταν μάλλον η Ελεονόρα, για την οποία μόλις πρόσφατα έχουμε ανακαλύψει στοιχεία σε αρχειακό υλικό. Η Ελεονόρα είχε παντρευτεί τον Ιωάννη Βαπτιστή Benedetti, του οποίου η οικογένεια βενετικής καταγωγής είχε από πολύ ενωρίς εγκατασταθεί στην Κύπρο. Oι Benedetti αναφέρονται στις πηγές ως φεουδάρχες, όπως για παράδειγμα ο Μπερνάρδος Benedetti, που είχε φέουδο την Περιστερώνα Μόρφου και έκανε εμπόριο στη Μ. Aσία και στη Συρία, ο Νικόλαος Benedetti που εκμίσθωνε το Τρίκωμο Καρπασίας και ο Μάρκος Αντώνιος Benedetti που κατείχε με εκμίσθωση για ένα διάστημα την Άσσια Μεσαορίας και άλλα φέουδα. Ο πιο διάσημος, ωστόσο, από τους Benedetti ήταν ο Ιωάννης Βαπτιστής Benedetti, που είχε νυμφευθεί την Ελεονόρα Δενόρες. Ο Ιωάννης Βαπτιστής ήταν κυβερνήτης γαλέρας (sopracomito) της βενετικής αρμάδας και έτσι αναφέρεται σε έγγραφο με ημερομηνία 1ης Αυγούστου 1566. Ο σύζυγος της Ελεονόρας Δενόρες έπεσε ηρωικώς μαχόμενος στις Εχινάδες Νήσους, όπου είχε διεξαχθεί η μεγάλη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, μεταξύ των δυτικών δυνάμεων της Ιεράς Συμμαχίας (Sacra Liga) και του οθωμανικού στόλου.

Η σύζυγος και τα παιδιά του Ιωάννη Βαπτιστή Benedetti, έναν χρόνο πριν τον ηρωικό θάνατό του, ήδη τον Σεπτέμβριο του 1570 είχαν αιχμαλωτιστεί με την πτώση της Λευκωσίας στους Οθωμανούς. Μνεία για την αιχμαλωσία των μελών της οικογένειάς του γίνεται το 1572 σε αίτημα του αδελφού του Alvise Benedetti που υπηρετούσε ως κανονικός στην Πάδοβα. Όπως πληροφορούμαστε από την ίδια πηγή, ο Ιωάννης και η Κρέουσα, δύο από τα παιδιά του Ιωάννη Βαπτιστή Benedetti, ήταν αιχμάλωτα στα χέρια των Οθωμανών και ο θείος τους Alvise ζητούσε οικονομική ενίσχυση από τη Γαληνοτάτη, ώστε να καταβάλει λύτρα για την απελευθέρωσή τους. Έναν χρόνο μετά, και πάλι ο Alvise Benedetti απευθυνόταν αυτή τη φορά με αίτημά του προς τον πρέσβη της Γαληνοτάτης, στην Αγία Έδρα, ώστε να βοηθήσει οικονομικά ο Πάπας για τη λύτρωση των συγγενών του από την αιχμαλωσία. Η νύφη του, Ελεονόρα Δενόρες Benedetti, σημείωνε στο αίτημά του, ήταν αιχμάλωτη μαζί με τα παιδιά της στα χέρια των Οθωμανών και διαβιούσαν σε σκληρή σκλαβιά και είχαν ξεχαστεί από όλους. Υπενθύμιζε επίσης τον ηρωικό θάνατο του αδελφού του που λίγο πριν πέσει νεκρός κατόρθωσε να καταλάβει δύο οθωμανικές γαλέρες κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας στη Ναύπακτο. Τόνιζε ακόμη ότι εκτός από τον αδελφό του που έχασε τη ζωή του μαχόμενος, στην ίδια ναυμαχία είχε πολεμήσει και ένας άλλος αδελφός του. Ο πρέσβης της Γαληνοτάτης στη συνέχεια ζητούσε από τον Πάπα να προσφέρει κάποιο ευεργέτημα στον αδελφό του ήρωα, ιερωμένο Alvise Benedetti, και να τον ενισχύσει για να ελευθερώσει τους σκλαβωμένους συγγενείς του.

Δέκα χρόνια μετά το αίτημα του κανονικού Alvise Benedetti προς τον Πάπα, η νύφη του Ελεονόρα Δενόρες μαζί με τη θυγατέρα της Κρέουσα βρίσκονταν πλέον ελεύθερες στη Βενετία, όπως μαρτυρείται το 1583 σε σχετικό έγγραφο. Στο ίδιο έγγραφο επίσης αναφέρεται ότι είχε παραχωρηθεί βοήθημα στη χήρα και στη θυγατέρα του Ιωάννη Βαπτιστή Benedetti, που είχαν μετά την απελευθέρωσή τους αφιχθεί στη Βενετία πάμπτωχες και δυστυχισμένες. Οι περιπέτειες ωστόσο της οικογένειας συνεχίζονταν, αφού έως το 1587 ένας ακόμη γιος της Ελεονόρας και του Ιωάννη Βαπτιστή εξακολουθούσε να βρίσκεται σκλάβος των Οθωμανών. Τα στοιχεία αυτά μας γίνονται γνωστά από ένα άλλο αίτημα, το οποίο υπογράφουν τα άλλα τρία παιδιά της Ελεονόρας, που είχαν ήδη απελευθερωθεί. Ο Ιάκωβος, η Κρέουσα και ο Alvise, παιδιά της Ελεονόρας, ζητούσαν με αίτημά τους να τους χορηγηθεί η κηδεμονία του αδελφού τους Ιωάννη, που εξακολουθούσε να είναι σκλάβος. Ας σημειωθεί ότι η χορήγηση κηδεμονίας αποτελούσε απαραίτητο στοιχείο ώστε να μπορέσουν να διεκδικήσουν οικονομική αρωγή από το κράτος για να ελευθερώσουν τον αιχμάλωτο αδελφό τους.

Εκτός όμως από τους δύο γιους και τη μια θυγατέρα που είχαν ελευθερωθεί και έναν γιο, που όπως ήδη αναφέρθηκε τελούσε ακόμα υπό αιχμαλωσία, είχε και άλλα παιδιά η Ελεονόρα, που είχαν σκοτωθεί στον πόλεμο της Κύπρου. Ένα άλλο αίτημα, το οποίο επίσης υπογράφουν τα τρία παιδιά της Ελεονόρας Δενόρες, που είχαν λυτρωθεί από την αιχμαλωσία, δηλαδή o Ιάκωβος, ο Alvise και η Κρέουσα, μας αποκαλύπτει ότι η Ελεονόρα και ο Ιωάννης Βαπτιστής Benedetti είχαν ακόμη μία θυγατέρα, την Καικιλία, και έναν γιο, τον Μάρκο, που είχαν σκοτωθεί το 1570 κατά την πολιορκία και πτώση της Λευκωσίας. Τα τρία άλλα παιδιά εν ζωή του Ιωάννη Βαπτιστή Benedetti και της Ελεονόρας Δενόρες ζητούσαν όπως αναγνωριστούν ως κληρονόμοι τους, επειδή τα αδέλφια τους Μάρκος και Καικιλία πέθαναν χωρίς να τους δοθεί ευκαιρία να συντάξουν τη διαθήκη τους, για κάποιες αποζημιώσεις ή ωφελήματα που παραχωρούσε το βενετικό κράτος στους πρόσφυγες και παθόντες του πολέμου της Κύπρου. Στο ίδιο αίτημα ζητούσαν να αναγνωριστούν επίσης και αυτοί ως κληρονόμοι των Fabrizio και Fabio Δενόρες, που σκοτώθηκαν στον πόλεμο και ήταν συγγενείς τους, από την πλευρά της μητέρας τους Ελεονόρας Δενόρες. Δεν γνωρίζουμε ουσιαστικά τι είχε συμβεί μετέπειτα, εάν δηλαδή τα αδέλφια Benedetti είχαν λάβει κάποια ωφελήματα ή κάποια κληροδοτήματα, τόσο από τα δύο αδέλφια τους που είχαν χάσει, όσο και από τους συγγενείς από την πλευρά της μητέρας τους, Fabrizio και Fabio Δενόρες.
Η γενεαλογία των μελών της κυπριακής οικογένειας Δενόρες θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει ένα πλούσιο υλικό για τη σύνταξη ενός ιστορικού μυθιστορήματος, ή μάλλον μίας μυθιστορηματικής τριλογίας. Στο πρώτο μέρος θα μπορούσε να παρουσιάζεται η ζωή των Δενόρες πριν την οθωμανική κατάκτηση της Κύπρου, στη συνέχεια, στο δεύτερο μέρος, ο πόλεμος 1570-1571 και όσα βίωσε η οικογένεια, και τέλος στο τρίτο μέρος θα κάλυπτε τη ζωή των μελών της οικογένειας Δενόρες στη Βενετία. Πόσοι, άραγε, γνωρίζουν τη μακρά ιστορία της οικογένειας που κατείχε ως φέουδο την Άσσια Μεσαορίας, γενέτειρα του Αγίου Σπυρίδωνος και είχε οικοδομήσει εκεί λίγο πριν την κατάληψη της Κύπρου ένα μέγαρο; Εκεί στο φέουδό τους, οι Δενόρες είχαν οργανώσει ένα στρατιωτικό σώμα με επίλεκτους χωρικούς για την άμυνα της Κύπρου. Επίσης, στην Άσσια και στο μέγαρο των Δενόρες συγκεντρώθηκαν τον Μάρτιο του 1570 οι Βενετοί αξιωματούχοι και οι στρατιωτικοί διοικητές για να σκεφθούν με τι τρόπο θα αντιμετώπιζαν καλύτερα τους Οθωμανούς, η δύναμη των οποίων γινόταν κάθε μέρα όλο και πιο απειλητική...


Φωτογραφία: Από ψηλά ο προμαχώνας Τρίπολη που οικοδόμησε ο Ιάκωβος Δενόρες το 1567. Σήμερα ο προμαχώνας είναι χώρος στάθμευσης και στην τάφρο βρίσκεται το Field Club της Λευκωσίας.