O Aμερικανός, ανθρωπολόγος, συγγραφέας και ακτιβιστής Nτέιβιντ Γκρέμπερ απεβίωσε στις 3 Σεπτεμβρίου 2020 στη Bενετία. Συμμετείχε ως ακτιβιστής τη δεκαετία του 2000 στις διαδηλώσεις κατά του Παγκόσμιου Oικονομικού Φόρουμ, ενώ ήταν ηγετική μορφή στο πρόσφατο κίνημα Occupy Wall Street. Oρισμένοι του πιστώνουν το σύνθημα «Eίμαστε το 99%». O ανθρωπολόγος Θοδωρής Pακόπουλος γράφει για τον άνθρωπο και επιστήμονα.

O David Graeber ήταν ένα φλογερό μυαλό και ένας συναρπαστικός άνθρωπος. Υπήρξε από τις ελάχιστες περιπτώσεις διανοούμενων του καιρού μας που συνέδεσε την ακτιβιστική πρακτική με την υψηλού επιπέδου ανάλυση σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του. Είχα την χαρά να κάνω το διδακτορικό μου υπό την επίβλεψή του όσα χρόνια πέρασε στο Goldsmiths (2008-2013), στο Λονδίνο, πριν καταλήξει στο LSE (2013-2020). O Γκρέμπερ στην ουσία βρήκε καταφύγιο στο Goldsmiths, το τότε ριζοσπαστικότερο τμήμα Ανθρωπολογίας της Βρετανίας, μετά την κατ’ουσίαν απόλυσή του για συνδικαλιστικούς λόγους από το Yale (όπου δούλεψε μεταξύ 1998-2005, αλλά δεν του έγινε μονιμοποίηση, λόγω της πολιτικής του δραστηριότητας). Αντί άλλης νεκρολογίας, θα μοιραστώ εδώ μια βινιέττα που καταδεικνύει, νομίζω, την ποιότητα του ανθρώπου και επιστήμονα Ντέιβιντ.

Θυμάμαι να πηγαίνουμε μαζί με τον Ντέιβιντ στις διαδηλώσεις για τις σαρωτικές αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι διαδηλώσεις (Νοέμβρης-Δεκέμβρης του 2010) ήταν στην καρδιά του Λονδίνου, στο Pall Mall και το Whitehall, και η αστυνομία χρησιμοποιούσε ως απάντηση στους φοιτητές την τεχνική του kettling: στρίμωχνε εκατέρωθεν τις δύο πλευρές τις διαδήλωσης, και ανάγκαζε τους χιλιάδες διαδηλωτές να μένουν αποκλεισμένοι, χωρίς πόσιμο νερό ή τουαλέτα, ενίοτε κάτω από την βροχή, για πολλές συνεχείς ώρες. Στην τρίτη και τελευταία διαδήλωση, κόσμος πλέον λιποθυμούσε από την εξάντληση, όσο, σιγά-σιγά, η αστυνομία (σίγουρη για τη νίκη της) παραμέριζε αφήνοντας μιαν ελάχιστη δίοδο, από την οποία μπορούσαν να διαφεύγουν κατά μόνας ένας διαδηλωτής κάθε 5 λεπτά. Ο Ντέιβιντ, ένας άλλος φίλος στην ηλικία μου και εγώ ήμασταν κοντά στη δίοδο. Όταν ήρθε η σειρά μας, μετά από τουλάχιστον 6 ώρες ορθοστασίας, επιμέναμε να φύγει ο Ντέιβιντ πρώτος. Ήταν εξάλλου πιο απασχολημένος από εμάς, ενώ ήταν και 20 χρόνια μεγαλύτερός μας. Ο Ντέιβιντ αρνήθηκε με ένταση και μας παραίνεσε επιτακτικά να φύγουμε εμείς, λέγοντάς μας πως νιώθει άσχημα να εγκαταλείψει την διαδήλωση, και πως θα παρέμενε ως το τέλος. Εξαφανίστηκε στο πλήθος για να μην επιμείνουμε άλλο. Το τέλος ήρθε 3-4 ώρες αργότερα, όταν ένα εξαντλημένο πλήθος αφέθηκε ελεύθερο, μετά από ξύλο και δεκάδες συλλήψεις.

Την επόμενη μέρα βρήκα τον Ντέιβιντ για ένα ποτό. Μου μιλούσε για ώρα με πάθος για την μελέτη που μόλις είχε γράψει («The divine kingship of the Shilluk» - «η θεϊκή βασιλεία των Σίλλουκ»), μια πραγματεία που σχολίαζε κλασσικά κείμενα της κοινωνικής ανθρωπολογίας με αφορμή την πολιτική οργάνωση μιας φυλής του σημερινού Νοτίου Σουδάν. Στο κείμενο, ο Ντέιβιντ επέστρεφε κριτικά στις αναγνώσεις της ιστορίας των Σίλλουκ της δεκαετίας του 1910, από τον Fraser (του Χρυσού Κλώνου) και στο ομώνυμο δοκίμιο του E.E. Evans-Pritchard. Να σημειώσω ότι ο Ντέιβιντ ήταν ειδικός στη Μαδαγασκάρη (βλ. την μονογραφία του «Lost people», ίσως το καλύτερο βιβλίο του) και όχι στην Κεντρική Αφρική, όπου αναφέρεται η μελέτη του αυτή. Η μελέτη δημοσιεύτηκε την ίδια χρονιά, και αναδημοσιεύτηκε το 2018, στο βιβλίο On Kings (ένα από τα 12 βιβλία που έγραψε ο Ντέιβιντ σε λιγότερα από 20 χρόνια), έναν τόμο πολιτικής ανθρωπολογίας που επιμελήθηκε με τον πάλαι ποτέ μέντορά του Marshall Sahlins. Είναι 62 σελίδες. Όταν τον ρώτησα πού έβρισκε το μυαλό και τη δύναμη να μιλά γι αυτά ενώ είχε προηγηθεί η εξοντωτική προηγούμενη ημέρα, απλά γέλασε και ξεκίνησε τα πολιτικά ανέκδοτα, τα οποία συνήθιζε.

Αυτός ήταν ο Ντέιβιντ Γκρέμπερ. Ένας ακούραστος, χαλκέντερος ερευνητής που πίστευε στην σκληρή δουλειά, αλλά κι ένα αλληλέγγυο πολιτικό υποκείμενο που πίστευε στις συλλογικότητες. Και τελικά, ένας γλυκός άνθρωπος, που με το χιούμορ του μπόλιαζε τόσο την εργασία του όσο και την πολιτική του δραστηριότητα.

Μας λείπει ήδη.

Θοδωρής Ρακόπουλος

αναπληρωτής καθηγητής κοινωνικής ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο του Όσλο