Είχαμε και παλαιότερα γράψει σε σχετικό δημοσίευμά μας για κάποιους Βενετούς καπιτάνους, δηλαδή διοικητές της Πάφου. Αναφέρουμε ότι κατά τη Bενετοκρατία, εκτός από το βισκοντάτο, δηλαδή την αγροτική περιφέρεια γύρω από την πρωτεύουσα, που ήταν στη δικαιοδοσία του βισκούντη της Λευκωσίας και της Αμμοχώστου που υπαγόταν στον Βενετό καπιτάνο και περιελάμβανε και τα διαμερίσματα Καρπασίας και Μεσαορίας, υπήρχαν άλλες τρεις επαρχίες της Κύπρου στις οποίες διορίζονταν Βενετοί πατρίκιοι. Αυτές ήταν: η Κερύνεια που τη διοικούσε ο φρούραρχος ή καπιτάνος της ίδιας πόλης, η Πάφος καθώς και οι Αλυκές υπό τη διοίκηση ενός Βενετού καπιτάνου. Ο διορισμός στις θέσεις αυτές Βενετών πατρικίων οφειλόταν αποκλειστικά σε στρατιωτικούς λόγους, κυρίως για την Κερύνεια και την Πάφο, που είχαν και οι δύο τα φρούριά τους. Στις Αλυκές διοριζόταν διοικητής ένας Βενετός πατρίκιος τόσο για την οικονομική σημασία τους λόγω του άλατος όσο και για το λιμάνι τους, που αφορούσε το εμπόριο και τη βενετική ναυτιλία. Οι υπόλοιπες επαρχίες διοικούνταν από Κυπρίους, όπως η Λεμεσός από έναν καπιτάνο και η Πεντάγυια, ο Μαζωτός, η Χρυσοχού, η Αυδήμου από τέσσερις τσιβιτάνους. Η Καρπασία ήταν υπό τη διοίκηση ενός βαΐλου και η Σίγουρη, δηλαδή η περιοχή της Μεσαορίας, επίσης ήταν υπό τη διοίκηση ενός καπιτάνου, ένεκα του φρουρίου που διέθετε κατά τη Φραγκοκρατία. Αν και έχουμε με αρχειακή έρευνα καταρτίσει τον κατάλογο των καπιτάνων της Πάφου, δεν κατορθώσαμε με αρχειακό υλικό να τεκμηριώσουμε την υπηρεσία όλων αυτών των αξιωματούχων, που περιλαμβάνονται στον πιο πάνω κατάλογο. Η εργασία αυτή είναι απαραίτητη γιατί κάποιοι από αυτούς, αν και αναφέρεται ότι διορίστηκαν στην Κύπρο στη συγκεκριμένη θέση, για ποικίλους λόγους τελικά δεν υπηρέτησαν στην Κύπρο. Η συνεχής όμως έρευνα μας αποκαλύπτει σιγά-σιγά στοιχεία και έτσι τεκμηριώνεται η υπηρεσία κάποιων ότι υπηρέτησαν όντως ως καπιτάνοι Πάφου. Οι διορισμοί πολλές φορές ακυρώνονταν μετά από σχετικό αίτημα ή ενστάσεις που υπέβαλλαν κάποιοι για τον διορισμό τους προφασιζόμενοι την προχωρημένη ηλικία τους ή γιατί αντιμετώπιζαν προβλήματα υγείας.

Το αξίωμα του καπιτάνου Πάφου θεσπίστηκε, σύμφωνα με τον κατάλογο που έχουμε στη διάθεσή μας, περί το 1526, αφού τότε είχε διοριστεί ο πρώτος Βενετός καπιτάνος. Πρόκειται για τον Ιωάννη Φραγκίσκο Lippomano, που είχε διοριστεί καπιτάνος Πάφου στις 19 Αυγούστου 1526. Η διετής θητεία του κανονικά θα άρχιζε στις 17 Απριλίου 1529 και θα τερματιζόταν στις 17 Απριλίου 1531. Όμως σε ένα ανέκδοτο έγγραφο, το οποίο αναφέρεται σε στοιχεία που αφορούν την Εντολή (Commissione) του Βενετού αξιωματούχου, μαρτυρείται ότι ήδη από το 1523 είχε διοριστεί καπιτάνος Πάφου ο Ιερώνυμος Leon. Σημειώνουμε ότι η Εντολή ήταν το έγγραφο στο οποίο καταγράφονταν όσα όφειλε να πράξει και να φροντίσει ο καπιτάνος Πάφου. Το πιο σημαντικό είναι ότι μεταξύ άλλων στην εν λόγω Commissione αναφέρεται ότι ουδείς είχε το δικαίωμα να καταπατήσει τα προνόμια της κυπριακής κοινότητας. Φυσικά εδώ υπονοούνται οι φεουδάρχες και όσοι είχαν αξιώματα που συνεργάζονταν στενά με τη βενετική διοίκηση της Κύπρου.

Έγγραφο του τοποτηρητή Ιωάννη Βαπτιστή Dona μαρτυρεί ότι το 1556 είχε πεθάνει ο καπιτάνος Πάφου Ιάκωβος Aντώνιος Moro και στη θέση του διορίστηκε ο υπεύθυνος του Δημοσίου Ταμείου Φραγκίσκος Salamon, που ούτε και αυτός αναφέρεται στον επίσημο κατάλογο διορισμών. Το γεγονός αυτό ερμηνεύεται εξαιτίας του ότι ο Salamon ανέλαβε ως αντικαταστάτης και δεν είχε διοριστεί απευθείας από τη Βενετία, γιατί ήδη υπηρετούσε στην Κύπρο με άλλο αξίωμα.

Σύμφωνα με τον κατάλογο των καπιτάνων Πάφου στις 15 Οκτωβρίου 1564 είχε ανακοινωθεί ο διορισμός του Γαβριήλ Emo και η υπηρεσία του θα άρχιζε από την 1η Απριλίου 1565 και θα τερματιζόταν στις 31 Μαρτίου 1567. Η υπηρεσία του Emo στο αξίωμα του καπιτάνου Πάφου μαρτυρείται από έκθεσή του, στην οποία κάνει αναφορά στις βενετικές αρχές για τη φιλοξενία που προσέφερε το 1565 στο πλήρωμα μιας οθωμανικής νάβας που είχε υποστεί βλάβη και αγκυροβόλησε στην Πάφο. Νέα στοιχεία που έχουν έρθει πρόσφατα στο φως μας αποκαλύπτουν την υπηρεσία στο αξίωμα του καπιτάνου Πάφου των Φιλίππου Salamon, Βικέντιου Salamon, Δαυίδ Bembo και Φραγκίσκου Κορνάρου. Ο Φίλιππος Salamon μαρτυρείται ως καπιτάνος Πάφου από σχετική επιστολή του, ημερομηνίας 30 Οκτωβρίου 1523, την οποία συνέταξε στην Πάφο απευθυνόμενος στο Συμβούλιο των Δέκα. Δήλωνε μεταξύ άλλων ότι είχε φορτωθεί μεγάλη ποσότητα σιτηρών σε γαλέρα και είχε αναχωρήσει από το λιμάνι της Πάφου για τη Βενετία. Ας σημειωθεί ότι ούτε το όνομα του Φίλιππου Salamon απαντά στον κατάλογο διορισμών των καπιτάνων Πάφου.

Σε επιστολή, ημερομηνίας 14 Απριλίου 1534, που είχε συνταχθεί στην Πάφο και είχε αποσταλεί στους αρχηγούς του Συμβουλίου των Δέκα μαρτυρείται η υπηρεσία του Βικέντιου Salamon στο αξίωμα του καπιτάνου Πάφου. Ο Βικέντιος Salamon ενημέρωνε με την πιο πάνω επιστολή του τους αρχηγούς του Συμβουλίου των Δέκα ότι έστελνε στη Βενετία ογδόντα κάσες ζάχαρη με το καράβι του Δομήνικου Τζώρτζη. Δεν κατόρθωσε όπως αναφέρει να αποστείλει εκατό κάσες ζάχαρη του Κύπριου εμπόρου και φεουδάρχη Καίσαρα Ποδοκάθαρου, γιατί το καράβι μετέφερε επίσης ποσότητα άλατος και έτσι δεν υπήρχε χώρος. Ο Βικέντιος Salamon είχε διοριστεί στις 7 Ιανουαρίου 1531 (m.v. = 1532) και η υπηρεσία του θα άρχιζε στις 28 Απριλίου1532 και θα τερματιζόταν στις 27 Απριλίου 1534.

Επίσης σε μία άλλη επιστολή που υπογράφεται από τον καπιτάνο Πάφου Δαυίδ Bembo και αποστέλλεται από την Πάφο προς τους αρχηγούς του Συμβουλίου των Δέκα, με ημερομηνία 14 Ιανουαρίου 1538 (m.v.= 1539), μαρτυρείται ότι όντως είχε υπηρετήσει στο αξίωμα αυτό. Ο Bembo στην πιο πάνω επιστολή του ζητούσε υποδείξεις για το τι έπρεπε ακριβώς να πράξει για να ευεργετήσει τον εξόριστο στην Πάφο Λαυρέντιο da Vanzago. Ο εξόριστος αυτός όπως σημείωνε ο καπιτάνος Πάφου βρισκόταν σε κατάσταση μεγάλης φτώχειας και ήταν αναγκασμένος να ζητιανεύει. Ο Δαυίδ Κορνάρος είχε διοριστεί στις 17 Μαρτίου 1538 και η υπηρεσία του θα άρχιζε στις 20 Νοεμβρίου 1540 και θα τερματιζόταν στις 19 Νοεμβρίου 1542.

Κατά τον Οκτώβριο του 1546 δύο Οθωμανοί πλοίαρχοι, ο Sali Rais και ο Peri Rais, με δεκατρείς φούστες είχαν πλήξει περιοχές της Πάφου προκαλώντας ζημιές και καταστροφές. Ο καπιτάνος Πάφου Φραγκίσκος Κορνάρος σε επιστολή του προς τους αρχηγούς του Συμβουλίου των Δέκα περιέγραφε τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και την αδυναμία του να προσφέρει προστασία και άμυνα στην πόλη και την επαρχία της Πάφου. Δεν είχε καμιά ενίσχυση επειδή, όπως έγραφε, ήταν στην περιφέρεια της αποικίας και δεν είχε πυρίτιδα ούτε πυροβολικό. Αυτοί ήταν και οι λόγοι που δεν κατόρθωσε να εμποδίσει τους εχθρούς να αποβιβαστούν. Επίσης δεν υπήρχαν οπλισμός αλλά ούτε άνδρες για να υπερασπιστούν την περιοχή. Ο καπιτάνος, απελπισμένος, ζητούσε επειγόντως προμήθειες και πολεμικό υλικό. Ο Φραγκίσκος Κορνάρος είχε διοριστεί στις 21 Φεβρουαρίου 1545 (m.v.=1546) και η διετής θητεία του θα άρχιζε στις 6 Απριλίου 1546 και θα τερματιζόταν στις 5 Απριλίου 1548.

Σημαντική προσωπικότητα που υπηρέτησε ως καπιτάνος στην Πάφο ήταν και ο τελευταίος επί Βενετοκρατίας γενικός προνοητής και σύνδικος Lorenzo Bembo. Δυστυχώς πέθανε το 1569, δηλαδή μερικούς μήνες αφότου ανέλαβε υπηρεσία στην Κύπρο. Ο Lorenzo Bembo είχε διοριστεί στις 19 Οκτωβρίου 1559 και υπηρέτησε από τον Απρίλιο του 1559 έως τον Μάρτιο του 1561 ως καπιτάνος Πάφου. Στις βενετικές πηγές η γνωστή ως Πύλη Κερύνειας, στα βόρεια των τειχών της Λευκωσίας, αναφέρεται ως Bemba και είχε ονομαστεί έτσι εις μνήμην του γενικού προνοητή και σύνδικου Lorenzo Bembo, που είχε υπηρετήσει μία δεκαετία πριν τον θάνατό του καπιτάνος Πάφου. Ο Lorenzo Tiepolo ήταν ο τελευταίος καπιτάνος Πάφου επί Βενετοκρατίας. Είχε κληθεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του το 1570-1571 στην Αμμόχωστο, όταν οι Οθωμανοί εισέβαλαν στην Κύπρο. Με την παράδοση της πόλης στον εχθρό ο Lorenzo Tiepolo απαγχονίστηκε από τον Λαλά Μουσταφά. Τέλος, ο αντικαταστάτης του ως καπιτάνος στην Πάφο Βικέντιος Malipiero υπερασπίστηκε τη Λευκωσία το 1570 και όταν έπεσε η πόλη συνελήφθη αιχμάλωτος και αργότερα πέθανε από τις κακουχίες στη Χίο...