Γράφει η Ειρήνη Ερωτοκρίτου

Στο σχολείο, από το γυμνάσιο κιόλας, καλούμαστε να συζητάμε με τους καθηγητές μας συνεχώς για το κατά πόσον είμαστε ευχαριστημένοι από το εκπαιδευτικό μας σύστημα και αν αυτό χρειάζεται να αλλάξει και να ανανεωθεί. Η γνώμη, παρ' όλα αυτά, των μαθητών δεν φαίνεται να λαμβάνεται υπόψη από κανέναν, εφόσον το status quo της παιδείας παραμένει το ίδιο και διαιωνίζονται οι ίδιες αρχές στις οποίες είναι βασισμένο. Κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί τη θεμελιώδη αξία της παιδείας. Η παιδεία είναι αυτή η οποία στέκεται στη βάση του δημοκρατικού συστήματος στο οποίο ζούμε και δημιουργεί ενεργούς πολίτες έτοιμους να αντιμετωπίσουν οποιεσδήποτε δυσκολίες στη ζωή. Γιατί, λοιπόν, εφόσον είναι κοινώς αποδεκτό ότι η παιδεία είναι βασικό στοιχείο της εξέλιξης μιας κοινωνίας, αυτή παραγκωνίζεται από τις προτεραιότητες της πολιτικής ηγεσίας;

Αν σκεφτεί κανείς μέχρι ποια τάξη ο μέσος μαθητής αγαπά αληθινά το σχολείο θα συνειδητοποιήσει ότι, μετά το δημοτικό, η ανυπομονησία και η δίψα των μαθητών για μάθηση αρχίζουν να ξεθωριάζουν. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα, εγκλωβισμένο στον θεσμό των εξετάσεων, αναγκάζει τους μαθητές να μην σκέφτονται αν οι γνώσεις που τους προσφέρονται είναι χρήσιμες, αλλά αν θα τους βοηθήσουν να περάσουν στις εξετάσεις. Τα μη εξεταζόμενα μαθήματα διαγράφονται τελείως, ενώ ως γνωστόν «όλα γίνονται για έναν βαθμό». Λένε ότι το σχολείο είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας. Μα πώς μπορεί το σχολείο να αντικατοπτρίζει την κατάσταση στον «έξω κόσμο» από τη στιγμή που ούτε πολιτική αγωγή διδάσκεται, ούτε εμπεριστατωμένος επαγγελματικός προσανατολισμός γίνεται, ούτε γνωρίζουν οι μαθητές «πώς αγοράζω ένα σπίτι», «πώς πληρώνω φόρους» και αλλά ερωτήματα που θα αντιμετωπίσουν φεύγοντας από το σχολείο; Υπάρχει έλλειψη «παιδείας», ουσιαστικής παιδείας. Αυτής που μαθαίνει στον άλλο πώς να σκέφτεται κριτικά, να είναι ενεργός πολίτης, με ιδανικά και αξίες.

Ως μαθήτρια της γ' λυκείου, είναι μέρος της ύλης των Νέων Ελληνικών μας η ενότητα παιδεία. Στην ενότητα αυτή συζητούμε εκτεταμένα για την υπάρχουσα κατάσταση του εκπαιδευτικού μας συστήματος και αναζητούμε τρόπους έτσι ώστε να βελτιωθεί. Αναφερόμαστε στον εκσυγχρονισμό, την εξυγίανση της σχέσης μαθητή-δασκάλου, την αποδοχή όλων των προσωπικοτήτων… Όλα αυτά χρειάζεται να τα γράψουμε σε εκθέσεις μας και κατά πάσα πιθανότητα να τα εξεταστούμε στις παγκύπριες εξετάσεις. Είναι συνεπώς μέρος της ύλης που δίνεται από το υπουργείο η αναγνώριση της δυσχερούς κατάστασης και πρέπει εμείς ως νέοι να βρούμε τις λύσεις. Είναι προφανές, επομένως, ότι το υπουργείο αναγνωρίζει τις αδυναμίες του, αλλά κάνει ελάχιστες ενέργειες για τις ξεπεράσει. Οι αλλαγές που γίνονται, όμως, δεν είναι de profundis, αλλά βασίζονται μόνο στην επιφανειακή αλλαγή της τεχνικής εφαρμογής και του τεχνολογικού εκσυγχρονισμού των σχολείων. Σημαντικά μεν, όχι όμως αρκετά για να μην μιλάμε για την αναγέννηση της παιδείας στα Νέα Ελληνικά.

Αυτήν τη στιγμή ίσως το υπουργείο να έχει στη διάθεσή του χιλιάδες γραπτά από τις παγκύπριες εξετάσεις ανά τα χρόνια, τα οποία προτείνουν πραγματικές και εφικτές λύσεις που έγραψαν οι ίδιοι οι νέοι, που ζουν κάθε μέρα την πραγματικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος και μπορούν να κρίνουν από την προσωπική τους εμπειρία ποια είναι τα κενά του. Το μόνο που θα χρειαζόταν στ' αλήθεια είναι να πάρουν ένα από αυτά τα γραπτά και να δουν τι έχουν να προτείνουν οι μαθητές. Είναι φυσικά δύσκολο στην πράξη, αλλά είναι παρ' όλα αυτά αδύνατον; Θα ήθελα να πιστεύω ότι δεν μιλάμε βέβαια για ουτοπίες και φανταστική πραγματικότητα, αλλά για προτάσεις τις οποίες κάποιος αναγνωρίζει και προσπαθεί να πραγματοποιήσει ώστε να παύσουμε να μιλάμε μόνο για τα αρνητικά της παιδείας στην Κύπρο.

Πιο πάνω μιλήσαμε για τη βαθμοθηρική και χρησιμοθηρική αντίληψη που διακατέχει τους μαθητές. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το καθώς φαίνεται «πουκάμισο αδειανό» που είναι οι προτάσεις για την αλλαγή, επέτρεψε σε τόσους μαθητές να περάσουν στη σχολή που επιθυμούν, παρατηρούμε ότι τελικά, όπως και να 'χει, είτε στα αλήθεια αλλάξει η παιδεία για την όποια συζητούμε, είτε όχι, ο τελικός στόχος των μαθητών που δημιουργήθηκε από το ίδιο το εξεταστικοκεντρικό σύστημα επιτυγχάνεται. Δεν έχει πλέον σημασία αν όντως οι «τρόποι αντιμετώπισης» έχουν κάποιον αντίκτυπο, αν όντως ενδιαφέρουν κάποιον, όσο αποτελούν το μέσο που θα τους εξασφαλίσει τον βαθμό που επιθυμούν για να συνεχίσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Όσο και να μην θέλουμε να το παραδεχτούμε, η «απεγκλώβιση» του συστήματος από τις εξετάσεις για την οποία συζητούμε είναι απλώς ακόμα ένα «αρνητικό της παιδείας» που θα γράψουμε στις ίδιες τις εξετάσεις.

Αδιαμφισβήτητα, η δουλειά που χρειάζεται να κάνει το Υπουργείο Παιδείας δεν είναι εύκολη. Ρωτώντας όμως και τους συμμαθητές μου, για το ποια σημεία θα άλλαζαν οι ίδιοι αν βρίσκονταν στη θέση να παίρνουν αποφάσεις, πήρα πολλές ακόμα πιθανές απαντήσεις-λύσεις για τη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Συγκεκριμένα, κάποιοι θα επικεντρώνονταν στον εκσυγχρονισμό του προσωπικού, εκπαιδεύοντάς τους να χρησιμοποιούν νέες μεθόδους διδασκαλίας και προσλαμβάνοντας πιο νέους εκπαιδευτικούς οι οποίοι έχουν να προσφέρουν καινούργια στοιχεία στην παιδεία. Αφενός, κάποιοι πιστεύουν ότι χρειάζεται να ανανεωθεί η ύλη, περιλαμβάνοντας περισσότερες επί παιδείας γνώσεις και όχι μόνο επί τέχνης, αλλά διδάσκοντας ταυτόχρονα και πιο πρακτικές πληροφορίες που έχουν να κάνουν με ό,τι θα τους χρησιμεύσει φεύγοντας από το σχολείο. Αφετέρου, χρειάζεται να αναγνωριστεί η σημασία της Ιστορίας, προτείνοντας να δοθεί περισσότερη σημασία στη διδασκαλία και της εθνικής μας ιστορικής κληρονομιάς αλλά και της παγκόσμιας.

Η διαχρονική και συνεχώς επίκαιρη κατάσταση της παιδείας εγείρει το ερώτημα του πότε τελικά θα έρθει η αλλαγή. Θα συνεχίσουμε να μιλάμε για την κατάσταση μόνο στην ενότητα «Παιδεία» στα Νέα Ελληνικά, μένοντας αδρανείς ή όντως θα κάνουμε πράξη τα όσα λέμε; Μακάρι σε λίγα χρόνια να διαβάζω άρθρα τα οποία θα μιλάνε μόνο για θετικές αλλαγές, επαινώντας τις ενέργειες του υπουργείου. Να μιλάμε Περί Παιδείας όπως μιλούσε και ο Πλάτωνας στο έργο του…