Γράφει η Νάσα Παταπίου, Ιστορικός Ερευνήτρια

Αναφέρεται ότι η γνωστή οικογένεια Καρρέρ της Ζακύνθου της οποίας τα μέλη εξακολουθούν έως σήμερα να διατηρούν ως έχει το επίθετο, δηλαδή ως Καρρέρ και όχι Καρρέρη, έλκει την καταγωγή της από την Κύπρο. Σύμφωνα με κάποιες πηγές αλλά και την προφορική παράδοση που διέσωσαν οι απόγονοι της οικογένειας αυτής, γενάρχης της ήταν κάποιος Ιωάννης Καρρέρ που είχε εγκατασταθεί από την Κύπρο στη Ζάκυνθο κατά τον 16ο αιώνα. Η εγκατάσταση αυτή είχε γίνει χωρίς αμφισβήτηση μετά την οθωμανική κατάκτηση της μεγαλονήσου. Η οικογένεια Καρρέρ της Ζακύνθου συνδέθηκε στη συνέχεια μέσω επιγαμιών με τις οικογένειες των Παλαιολόγων και των Λασκάρεων. Από την έρευνά μας, ωστόσο, τεκμηριώνεται ότι η ίδια οικογένεια συνδέθηκε μέσω επιγαμιών και με τις κυπριακές οικογένειες των Συγκλητικών, των Ποδοκάθαρων και των Δενόρες που υπήρξαν εξίσου σπουδαίες οικογένειες.

Για να επιστρέψουμε στο βάθος του χρόνου και να εξιστορήσουμε τις κυπριακές ρίζες της οικογένειας Καρρέρ χρειάζεται ένα ταξίδι μακρινό με ενδελεχή μελέτη των πηγών κατά την εποχή των βασιλέων, όπως συχνά διαβάζουμε στις βενετικές πηγές όταν γίνεται μνεία σ’ αυτές στην εποχή της Φραγκοκρατίας στην Κύπρο. Η οικογένεια αυτή σημειώνεται στις πηγές ως Carer, Careri, Kareri, Chareri ή Χαρέρη και κατατάσσεται στις οικογένειες με καταγωγή από τη Δύση που είχαν εγκατασταθεί στην Κύπρο στις αρχές του 15ου αιώνα. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τον Θωμασίνο Careri, o οποίος το 1422 αναφέρεται ως νοτάριος και τον γιο του Πέτρο που αναφέρεται ως αρχιδιάκονος στην Πάφο και αργότερα ως κανονικός της Λευκωσίας. Τέσσερα μέλη της ίδιας οικογένειας είχαν σπουδάσει στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας ιατρική ή νομικά. Ο χρονικογράφος μας Γεώργιος Βουστρώνιος αναφέρει τον Θωμά Careri τον οποίο σημειώνει στην ελληνική ως Χαρέρη, αλλά και τον Λουκά Χαρέρη ιππότη του κόμη Rochas.

Θωμάς Χαρέρης

Ο Θωμάς Χαρέρης από οπαδός της νόμιμης βασίλισσας της Κύπρου Καρλόττας δήλωσε το 1460 υποταγή στον σφετεριστή του θρόνου Ιάκωβο που τελικά κατόρθωσε να πάρει το στέμμα. Βοήθησε επίσης στην παράδοση της Αμμοχώστου που κατείχετο από τους Γενουάτες στην εξουσία του βασιλιά. Το 1466 ο Θωμάς Χαρέρης αναφέρεται ως υπεύθυνος της βασιλικής γραμματείας. Κατείχε ως φέουδο τον Άγιο Δομέτιο και ο βασιλιάς του παραχώρησε έναν μύλο αποκαλούμενο de Petonachi και το χωριό Στρέμματα. To χωριό αυτό ήταν οικοδομημένο στο διαμέρισμα Λεμεσού κοντά στην Κυπερούντα και το 1565 είχε δεκαεπτά κατοίκους ελεύθερους καλλιεργητές. Η βασίλισσα Αικατερίνη Κορνάρο σε έγγραφό της αναφέρεται και σε έναν αμπελώνα του Χαρέρη στη Λακατάμια, ο οποίος θα ανήκε μάλλον στον Θωμά Χαρέρη. Το όνομα του Θωμά Χαρέρη είναι σημειωμένο μεταξύ άλλων και στη διαθήκη του τελευταίου Φράγκου βασιλιά την οποία είχε υπαγορεύσει λίγο πριν πεθάνει τον Ιούλιο του 1473.

Κατά τη Βενετοκρατία και συγκεκριμένα το 1497, οκτώ μόλις έτη μετά την αναχώρηση της Αικατερίνης Κορνάρο από την Κύπρο, ένα έγγραφο μας αποκάλυψε νέα στοιχεία για την οικογένεια Careri της Κύπρου. Μεταξύ άλλων έχουμε πληροφορηθεί από την εν λόγω πηγή ότι η θυγατέρα του Θωμά Careri, Μαργαρίτα, είχε παντρευτεί τον Ιωάννη Ζαπλάνα. Πρόκειται για Καταλανό που είχε συλληφθεί όταν διενεργούσε πειρατείες στην περιοχή της Καρπασίας αλλά είχε συλληφθεί από τον βάιλο της Καρπασίας. Ο Ιάκωβος Lusignan για ευνόητους λόγους του είχε συμπεριφερθεί φιλικά και τον τίμησε ώστε έγινε στη συνέχεια οπαδός του. Ακολούθως τον διόρισε αρχιθαλαμηπόλο και του παραχώρησε τα χωριά Αγρίνου, Άρδανα, Τόχνη, Μαρώνι και Βουδάς (Καλό Χωριό Λάρνακας). Επίσης του παραχώρησε την κατοικία του κόμη της Τριπόλεως στη Λευκωσία που βρισκόταν «… καταπρόσωπα του καστελλίου». Γνωρίζουμε επίσης από το προαναφερόμενο έγγραφο του 1497 ότι η θυγατέρα του Careri Μαργαρίτα, που είχε παντρευτεί τον Ιωάννη Ζαπλάνα, είχε πάρει ως προίκα από τον πατέρα της το χωριό Στρέμματα. Επίσης από το ίδιο έγγραφο μας γνωστοποιείται ότι η Μαργαρίτα Careri και ο Ιωάννης Ζαπλάνας είχαν αποκτήσει μία θυγατέρα με το όνομα Κατερίνα.

Μετά τον θάνατο του βασιλιά Ιακώβου Β΄ Lusignan o Ιωάννης Ζαπλάνας μαζί με άλλους οπαδούς του δεν επιθυμούσαν οι Βενετοί να προσαρτήσουν την Κύπρο και με διάφορες ενέργειές τους προωθούσαν άλλο σχέδιο διαδοχής του βασιλείου υπέρ των Καταλανών. Το γεγονός αυτό θορύβησε τους Βενετούς ώστε στη συνέχεια κάποιοι από αυτούς θανατώθηκαν, φυλακίστηκαν ή εξορίστηκαν και τους αφαιρέθηκαν τα αξιώματα και τα φέουδα που τους είχαν παραχωρηθεί στο παρελθόν. Όταν ο Ιωάννης Ζαπλάνας είχε αντιληφθεί τον κίνδυνο εγκατέλειψε αμέσως με άλλους οπαδούς του την Κύπρο.

Το 1497 όταν οι γονείς της Κατερίνας Ζαπλάνα έφυγαν από τη ζωή αυτή διεκδίκησε όσα είχε δικαίωμα να πάρει σύμφωνα με τους νόμους και το δίκαιο της Κύπρου. Η χήρα, σύμφωνα με τις Ασσίζες της Κύπρου, είχε δικαίωμα μετά τον θάνατο του συζύγου της να πάρει την περιουσία που της είχε δοθεί από τους γονείς της ως προίκα. Στην προκειμένη περίπτωση η Κατερίνα ως θυγατέρα της Μαργαρίτας Χαρέρη Ζαπλάνα, μετά τον θάνατο τόσο του πατέρα της όσο και της μητέρας της, με αίτημά της προς τη Δημοκρατία της Βενετίας διεκδικούσε την προίκα της μητέρας της στην οποία περιλαμβανόταν και το φέουδό της, το χωριό Στρέμματα. Όπως συνάγεται από το περιεχόμενο του εγγράφου η Δημοκρατία της Βενετίας δεχόταν ενοχλήσεις από το βασίλειο της Ισπανίας για διευθέτηση του αιτήματος της Κατερίνας. Τα στοιχεία αυτά τεκμηριώνουν τελεσίδικα και την καταγωγή του Ιωάννη Ζαπλάνα, ότι ήταν Καταλανός και όχι Λευκός Γενουάτης. Τελικά η Δημοκρατία της Βενετίας αποφάσισε να ικανοποιήσει το αίτημα της Κατερίνας για να σταματήσουν, όπως αναφέρεται στο έγγραφο, οι ενοχλήσεις και οι παρεμβάσεις του βασιλείου της Ισπανίας. Σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου των Δέκα παραχωρήθηκε ένα ετήσιο εισόδημα στην Κατερίνα Ζαπλάνα σχετικά με το φέουδο της μητέρας της Μαργαρίτας, το οποίο είχε παραχωρηθεί από τον βασιλιά Ιάκωβο Β΄ Lusignan στον παππού της Θωμά Χαρέρη.

Μέλη της οικογένειας Careri συνέχισαν να ζουν έως την οθωμανική κατάκτηση, και κάποια μέλη της που είχαν επιζήσει από τον πόλεμο της Κύπρου εγκατέλειψαν την πατρίδα τους και όπως πολλοί άλλοι κατέφυγαν στα Επτάνησα ή στην Ιταλία και κυρίως στη Βενετία. Ένας από αυτούς ήταν και ο Ιωάννης Καρρέρ ο οποίος κατέφυγε στη Ζάκυνθο, όπου παντρεύτηκε τη Λουδοβίκη Λάσκαρη. Ο γάμος αυτός συνέδεσε την οικογένεια αυτή με τις οικογένειες των Λασκάρεων και των Παλαιολόγων αλλά και των Ποδοκάθαρων, των Δενόρες και των Συγκλητικών.

Ποια ήταν η Λουδοβίκη Λάσκαρη;

Ο γάμος του Ιωάννη Καρρέρ με τη Λουδοβίκη Λάσκαρη άνοιξε για μας έναν νέο ορίζοντα σχετικά με την οικογένεια και τις καταγωγές της, βασισμένo σε παλαιότερες έρευνές μας. Η Λουδοβίκη Λάσκαρη ήταν και αυτή κυπριακής καταγωγής. H μητέρα της Λουδοβίκης ήταν η Ούρσουλα Ποδοκάθαρου και πατέρας της ο Ευγένιος Λάσκαρης Μεγαδούκας. Από την πλευρά της μητέρας της είχε καταγωγή από τις σπουδαίες κυπριακές οικογένειες των Δενόρες και των Ποδοκάθαρων, γιατί η μητέρα της Ούρσουλα ήταν θυγατέρα της Λουδοβίκας ή Λουίζας Ποδοκάθαρου – από την οποία και η Λουδοβίκη κληρονόμησε και το δικό της όνομα. Η γιαγιά της Λουδοβίκης ήταν θυγατέρα του κόμη της Τριπόλεως Ιωάννη Δενόρες και σύζυγος του Ιούλιου Ποδοκάθαρου, καπιτάνου της Λεμεσού και αδελφού του Λίβιου Ποδοκάθαρου κτήτορος του ομώνυμου προμαχώνα των τειχών της Λευκωσίας. Ο παππούς της Λουδοβίκης Ιούλιος Ποδοκάθαρος είχε σκοτωθεί από τους Οθωμανούς όταν το 1570 έπεσε η πόλη στην εξουσία τους. Από την πλευρά του πατέρα της Ευγένιου Λάσκαρη Μεγαδούκα καταγόταν από την οικογένεια Λάσκαρη, που κάποια μέλη της είχαν εγκατασταθεί από την Πελοπόννησο στην Κύπρο και είχαν υπηρετήσει επί Βενετοκρατίας ως διοικητές του ελαφρού ιππικού. Ο πατέρας της επίσης είχε γιαγιά την Ελιζαμπέττα Παλαιολόγου η οποία κατείχε, όπως σημειώνεται το 1535 σε κάποια πηγή, κτήματα στη Ζάκυνθο, αφού ο σύζυγός της Δημήτριος Λάσκαρης Μεγαδούκας υπηρετούσε ως διοικητής του ελαφρού ιππικού στο ίδιο νησί πριν διοριστεί στην Κύπρο. Η Ελιζαμπέττα Παλαιολόγου ήταν ανιψιά του σπουδαίου Θεόδωρου Παλαιολόγου, διοικητή μισθοφόρων stradioti που πολέμησε γενναία στο πλευρό των Βενετών και γι' αυτό τον τίμησαν δεόντως.

Η γιαγιά της Λουδοβίκης Λάσκαρη Καρρέρ από την πλευρά του πατέρα της ήταν η Ιωάννα Συγκλητικού, μέλος της σπουδαίας κυπριακής οικογένειας των Συγκλητικών που άφησαν τα ίχνη τους στην Κύπρο αλλά και στη Βενετία. Η Ιωάννα ήταν θυγατέρα του Φίλιππου Συγκλητικού, γιου του Ιωάννη. Ο πατέρας της Λουδοβίκης είχε χάσει στον πόλεμο της Κύπρου τρεις αδελφούς και η μητέρα του μαζί μ' αυτόν και τις αδελφές του αιχμαλωτίστηκαν. Όταν ο Ευγένιος κατόρθωσε μαζί με τη μητέρα του να απελευθερωθούν κατέφυγαν στη Βενετία ζητώντας στήριξη για τα όσα υπέφεραν και για τα όσα προσέφεραν οι οικογένειές τους στη Γαληνοτάτη. Την ίδια μοίρα είχε και η Ούρσουλα Ποδοκάθαρου την οποία στη συνέχεια νυμφεύθηκε ο Ευγένιος και ακολούθως εγκαταστάθηκαν στη Ζάκυνθο όπου είχε διοριστεί ως διοικητής του ελαφρού ιππικού. Η Λουδοβίκη Λάσκαρη Καρρέρ, παιδί προσφύγων από την Κύπρο, του Ευγένιου Λάσκαρη Μεγαδούκα και της Ούρσουλας Ποδοκάθαρου με καταγωγή από τους Λάσκαρη, τους Παλαιολόγους, τους Δενόρες, και τους Συγκλητικούς παντρεύτηκε έναν άλλο Κύπριο πρόσφυγα από την οικογένεια των Καρέρ, ή Καρέρη ή Χαρέρη που είχε καταφύγει στα Επτάνησα, όταν η πατρίδα του κατακτήθηκε και από βασίλειο κατάντησε οθωμανική επαρχία.

Συγγράφοντας το ανά χείρας δημοσίευμα βυθιστήκαμε πραγματικά στις διαδρομές του βίου τόσων προσώπων με καταγωγή από τις πιο πάνω οικογένειες. Ζούσαν κάποτε στην Κύπρο σαν άρχοντες, αιχμαλωτίστηκαν και βίωσαν τα πάνδεινα σε περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας και όταν απελευθερώθηκαν με λύτρα κατέφυγαν πρόσφυγες πλέον στα Επτάνησα και στη Βενετία. Αρχειακό υλικό αποτελούμενο από πέντε έγγραφα, και αρκετός μόχθος, έφερε στο φως πολύτιμα και άγνωστα στοιχεία. Σήμερα, οι μακρινοί απόγονοι της Λουδοβίκης και του Ιωάννη Καρρέρ από τη Ζάκυνθο διατηρούν αναλλοίωτο το επίθετο Καρρέρ, το οποίο κληρονόμησαν από τον πάλαι ποτέ γενάρχη τους και υπεύθυνο της γραμματείας του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β΄ Lusignan…