Εξετάζοντας το υλικό που διαθέτουμε συναντούμε έγγραφα σχετικά με «διάσημους» αμπελώνες που φέρουν το όνομα του ιδιοκτήτη τους, και για ενισχύσεις οικογενειών μετά από σχετικά αιτήματα. Επίσης, μεταξύ άλλων, υπάρχουν αναφορές για παραχωρήσεις χωριών και οικονομικές ενισχύσεις σε οικογένειες των οποίων προηγουμένως αφαιρέθηκαν ή βγήκαν σε πλειστηριασμό τα περιουσιακά στοιχεία. Όλα τα πιο πάνω είχαν συμβεί μετά τον θάνατο του βασιλιά Ιακώβου Β΄Lusignan, όπως και άλλοτε είχαμε αναφερθεί σε δημοσιεύματά μας. Οι Βενετοί τότε για να κατορθώσουν να περάσουν στην εξουσία τους την Κύπρο, φρόντισαν να φονεύσουν, να εξορίσουν ή να φυλακίσουν τους τυχόν αντιφρονούντες, που επιθυμούσαν η Κύπρος να περάσει σε άλλα χέρια και όχι στη Δημοκρατία της Βενετίας.

Ένας, μεταξύ των αντιφρονούντων, του οποίου αφαιρέθηκε η περιουσία ήταν και ο Θωμάς Carer ή Careri, ή Χαρέρης, όπως απαντά στο Χρονικό του Γεωργίου Βουστρωνίου, συνεργάτης και ευνοούμενος του τελευταίου Φράγκου βασιλιά. Το ίδιο είχε συμβεί και με τον σύζυγο της θυγατέρας του, ο οποίος πρόλαβε τότε να εγκαταλείψει την Κύπρο. Ο Χαρέρης, σύμφωνα με τις πηγές, διέθετε μεταξύ άλλων και δύο αμπελώνες, έναν στον Άγιο Δομέτιο και έναν στη Λακατάμεια. Οι δύο αυτοί αμπελώνες που ανήκαν στον Χαρέρη και ήταν γνωστοί με το όνομά του, απαντούν ο ένας σε έγγραφο της βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο που είχε απευθύνει στον δόγη και ο άλλος αμπελώνας του Χαρέρη μας γίνεται γνωστός μέσα από το Χρονικό του Γεωργίου Βουστρωνίου. Για τους αμπελώνες του Χαρέρη υπάρχουν αναφορές και σε άλλα έγγραφα, όταν αργότερα μετά από σχετικά αιτήματα της θυγατέρας και της εγγονής του, κάποια περιουσιακά στοιχεία τούς είχαν επιστραφεί, τα οποία αρχικά οι Βενετοί τούς τα είχαν στερήσει. Η διεκδίκηση των περιουσιακών αυτών στοιχείων είχε γίνει κατορθωτή επειδή ανήκε στην προίκα τους.

Το 1482, ωστόσο, όπως τεκμηριώνεται σε απόφαση του Συμβουλίου των Δέκα, η θυγατέρα του Θωμά Χαρέρη κατόρθωσε να διεκδικήσει την περιουσία, που αποτελούσε προίκα της μητέρας της και την πήρε πίσω. Μεταξύ αυτών αναφέρεται ένας αμπελώνας που πρέπει να ταυτιστεί με τον αμπελώνα του έφερε το όνομα του πατέρα της, δηλαδή αμπελώνας του Θωμά Χαρέρη. Πολύ πιθανόν να πρόκειται για τον αμπελώνα που βρισκόταν στη Λακατάμεια, όπως μαρτυρείται σε έγγραφο της βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο. Επιπρόσθετα, στη θυγατέρα του Θωμά Χαρέρη παραχωρήθηκε και μία κατοικία έξω από τη Λευκωσία (fuori di Nicosia), που αρχικά της είχε αφαιρεθεί.

Ο αμπελώνας του Θωμά Χαρέρη στη Λακατάμεια, όπως σημειώσαμε πιο πάνω, μας γίνεται γνωστός από επιστολή της βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο το 1489 προς τον δόγη, όταν αναφέρεται σε δωρεά που είχε κάνει σε έναν θαλαμηπόλο της με το όνομα Μένικος, δηλαδή Δομένικος. Δίπλα στον γνωστό ως αμπελώνα του Χαρέρη (apresso la vigna del Careri), στη Λακατάμεια, η βασίλισσα παραχώρησε δύο στρέμματα στον θαλαμηπόλο της Δομένικο για τις υπηρεσίες που είχε προσφέρει στην ίδια. Η βασίλισσα ζητούσε επικύρωση από τον δόγη της πιο πάνω δωρεάς καθώς επίσης και άλλων παραχωρήσεων, που είχε κάνει σε συνεργάτες της στην Κύπρο.

Όσον αφορά σε γνωστούς αμπελώνες και σχετικές μνείες τους στις πηγές που σχετίζονται με μέλη γνωστών οικογενειών της Κύπρου θα μπορούσαμε να αναφέρουμε επιπρόσθετα και τα εξής. Κατά τον 14ο αιώνα μνημονεύεται σε πηγή ένας αμπελώνας που ανήκε σε κάποιον Ιωάννη Σεκρετικόν στο χωριό Λάκκοι. Επίσης κατά την ίδια εποχή ένας Κωνσταντίνος Συγκλητικός κατείχε ένα αμπέλι στο χωριό Ψιμολόφου, στην περιοχή της Ορεινής. Και οι δύο ιδιοκτήτες των εν λόγω αμπελώνων φαίνεται να είναι από τα πρώτα μέλη, που εμφανίζονται στις πηγές της πολύ γνωστής κυπριακής οικογένειας των Συγκλητικών, που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο κατά τον 15ο και 16ο αιώνα στην Κύπρο.

Ένας άλλος οπαδός του τελευταίου Φράγκου βασιλιά που βρέθηκε αργότερα σε δυσμενή θέση, γιατί θεωρήθηκε εχθρός των Βενετών και του αφαιρέθηκαν περιουσιακά στοιχεία, ήταν ο ιππότης Φραγκίνος Incamus. Για να μπορέσουν η σύζυγος και η θυγατέρα του Φραγκίνου Incamus να επιβιώσουν ζήτησαν από τη Γαληνοτάτη με αίτημά τους να τις ενισχύσει, αφού τους είχαν αφαιρέσει τα περιουσιακά τους στοιχεία. Το αίτημά τους εισακούστηκε αφού με απόφαση το 1491 τους παραχωρήθηκε οικονομική ενίσχυση. Σύμφωνα με τη σχετική απόφαση του Συμβουλίου των Δέκα (Ιούνιος 1491) η σύζυγος του Incamus Χριστίνα de Bandes, θυγατέρα του Φραγκεσκή τε Πάντες (de Bandes), όπως αναφέρεται από τον Γεώργιο Βουστρώνιο και η θυγατέρα της Λουκρητία θα λάμβαναν ετησίως σε χρήματα και τρόφιμα χίλια βυζάντια. Στην περίπτωση που η Χριστίνα de Bandes Incamus λάμβανε οποιοδήποτε άλλο κρατικό βοήθημα θα έπρεπε να της αφαιρεθεί. Σύμφωνα με την ανωτέρω απόφαση εάν μία από τις δύο, είτε η μητέρα είτε η θυγατέρα, έφευγε από τη ζωή, η επιζώσα θα λάμβανε το μισό ποσό από την ενίσχυση που θα έπαιρναν και οι δύο.

Το επίθετο της οικογένειας de Bandes έχει ταυτιστεί με το τοπωνύμιο Πεντάγυια, από το όνομα του ομώνυμου χωριού στον κόλπο της Μόρφου. Κατά την άποψή μας η ταύτιση αυτή μάλλον είναι εσφαλμένη. Το επίθετο de Bandes, σύμφωνα με την κατάληξή του, πιθανόν να είναι ισπανικό. Ο Φραγκεσκής de Bandes εκτός από τη Χριστίνα είχε, όπως μπορούμε να αντιληφθούμε από τις πηγές, και δύο άλλες θυγατέρες τη Μαργαρίτα και την Απολλωνία. Η Μαργαρίτα de Bandes παντρεύτηκε τον Καταλανό Τζουάν Αρονίο (Zuan Aragon), στον οποίο ο βασιλιάς είχε παραχωρήσει περιουσιακά στοιχεία, «καλήν ρένταν», κατά τον χρονογράφο. H στενή σχέση του Zuan Aragon με τον βασιλιά μαρτυρείται και από το γεγονός ότι ο ίδιος λίγο πριν φύγει από τη ζωή μεταξύ των άλλων οπαδών, φίλων και συνεργατών του στους οποίους αναφέρεται στη διαθήκη του, κάνει μνεία και στον Zuan Aragon. Ο Γεώργιος Βουστρώνιος αναφέρεται και στον θάνατο του συζύγου της Μαργαρίτας de Bandes ότι πέθανε στην Αμμόχωστο και τον ενταφίασαν ντυμένο ως μοναχό, στη μονή του Αγίου Φραγκίσκου, στη Λευκωσία. «Και επέθανεν στην Αμμόχουστον. Και εφέραν τον εις την Χώραν, και εθάφτην εις τον Σα Φραντσέσκον, καλόγηρος».

Η τρίτη θυγατέρα του Φραγκεσκή de Bandes ήταν η Polonia, δηλαδή η Απολλωνία, de Bandes που είχε παντρευτεί τον Αραγώνιο Ιωάννη Περέζ Φαβρίκιο (Zuan Perez Fabrice), στενό συνεργάτη και οπαδό του βασιλιά Ιακώβου Β΄ Lusignan. Ο βασιλιάς για χάρη του πολύτιμου οπαδού του δημιούργησε τον Μάρτιο του 1472 μια νέα κομητεία στην Κύπρο, εκτός από αυτές που μεταφέρθηκαν ως κενοί τίτλοι από το Λατινικό Βασίλειο της Ιερουσαλήμ, και την παραχώρησε στον ίδιο. Πρόκειται για την κομητεία Ριζοκαρπάσου, που περιλάμβανε εκτός από το Ριζοκάρπασο και τα γειτονικά χωριά Αναχίδα και Σελενιά, που χάθηκαν με την πάροδο των χρόνων. Επαναλαμβάνουμε για μία ακόμη φορά ότι δεν πρόκειται για κομητεία Καρπασίας αλλά κομητεία Ριζοκαρπάσου. Το σχετικό έγγραφο στο οποίο σημειώνονται τα χωριά που υπάγονταν στην εν λόγω κομητεία είναι σαφές.

O Zuan Perez Fabrice πριν του παραχωρηθεί η κομητεία Ριζοκαρπάσου κατείχε ήδη την κομητεία Ιόππης. Η βασίλισσα, ωστόσο, Αικατερίνη Κορνάρο δυσαρεστημένη από τον Αραγώνιο κόμη μετά τον θάνατο του συζύγου της, του αφαίρεσε την κομητεία Ιόππης και την παραχώρησε στον εξάδελφό της Γεώργιο Κονταρίνη. Στη συνέχεια η κομητεία Ριζοκαρπάσου, που είχε απομείνει στον Fabrice, πέρασε στους απογόνους του. Όταν η πρωτότοκη θυγατέρα του Καρλόττα το 1485 παντρεύτηκε τον Νικόλαο Ιουστινιάνη, κληρονόμησε τον τίτλο και στη συνέχεια πέρασε στον σύζυγό της. Οι απόγονοι της εγγονής του «Φρατσική τε Πάντες» συνέχισαν να φέρουν τον τίτλο της κομητείας del Carpasso και μετά την οθωμανική κατάκτηση της Κύπρου. Όσο για τους απογόνους του Χαρέρη, στους αμπελώνες του οποίου αναφερθήκαμε στο σημερινό μας δημοσίευμα, όπως σχολιάσαμε πρόσφατα από αυτήν εδώ τη στήλη, κατέφυγαν στη Βενετία και στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν στη Ζάκυνθο. Έως σήμερα οι απόγονοι του Χαρέρη ή Careri/Carer στη Ζάκυνθο γνωρίζουν, σύμφωνα με τις οικογενειακές παραδόσεις, ότι τόπος καταγωγής των προπατόρων τους είναι η μεγαλόνησος Κύπρος…