Σε ηλικία 80 ετών απεβίωσε το πρωί της Κυριακής 20 Ιανουαρίου ο θεατρικός συγγραφέας και μυθιστοριογράφος Παύλος Μάτεσις.
Έπειτα από πολύχρονη παραμονή σε ιδιωτικό θεραπευτήριο μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο τον Δεκέμβριο του ’10 (και καθώς παρακολουθούσε θεατρική παράσταση στο Θέατρο Τέχνης στην Αθήνα), ο Παύλος Μάτεσις δεν είχε ανακτήσει έκτοτε την ικανότητα του λόγου και κατέληξε χθες. Ιδιόμορφη προσωπικότητα, ο Παύλος Μάτεσις έβαλε τη σφραγίδα του στην ανανέωση του ελληνικού θεατρικού έργου πριν περάσει στο μυθιστόρημα όπου και έγινε γνωστός με την εξαίρετη -κριτική και αλληγορική- γραφή του.
Η κηδεία του Παύλου Μάτεσι θα γίνει την Τρίτη 22 Ιανουαρίου στις 4 το απόγευμα από το Κοιμητήριο Παπάγου, στην Αθήνα.
Εύλογα κριτικός
Επικριτικός μέσα από τις δηλώσεις και τα έργα του, ο Παύλος Μάτεσις, με σπουδές στο θέατρο, τη μουσική και τις ξένες γλώσσες, είχε κατά καιρούς ταράξει τα λιμνάζοντα νερά της ελληνικής πολιτικής και κοινωνίας με τις επισημάνσεις του. Πίστευε πως
«Η πλειοψηφία των πολιτών είναι αυτοκόλλητοι σε ένα λούμπεν φάντασμα ελληνικού π.Χ. παρελθόντος (που όμως η αυθεντική υπόστασή του έχει ορίσει την ύπαρξη και πορεία του δυτικού πολιτισμού) και κοκορεύονται πως ‘όταν εμείς χτίζαμε παρθενώνες, οι άλλοι έτρωγαν βελανίδια’, ενώ δεν έχουν ανεβεί ποτέ στην Ακρόπολη. Ωστόσο, υπάρχουν μεμονωμένες νησίδες ατόμων που παράγουν πολιτισμό».
Για το θέατρο του 21ου αιώνα πίστευε ότι πρέπει να είναι: όχι ρεαλισμός, όχι νατουραλισμός, όχι πατριωτισμός και πατριδολαγνεία. Και συμπλήρωνε:
«Είδαμε ποτέ τον Κάφκα και τον Μπέκετ να είναι εθνικόφρονες; Βεβαίως, ρέει στο αίμα τους ο ρυθμός της γλώσσας τους, ο σφυγμός της χώρας τους. Αλλά αυτό είναι άλλο πράγμα. Ξέρω ότι οι συγγραφείς αναγκάζονται σε ορισμένες κρίσιμες περιόδους να γράψουν για την πατρίδα τους, να επιστρατευθούν. Εμένα δεν μου συνέβη, αν και δεν είμαι σίγουρος ότι θα μπορούσα να το κάνω».
Πάντως, τα έργα του, τόσο τα θεατρικά όσο και τα λογοτεχνικά, είναι γεμάτα αναφορές στο αρχαίο παρελθόν της Ελλάδας. Ο ίδιος το δικαιολογούσε ως εξής:
«Ναι, γιατί τα μεγάλα ρεύματα της τέχνης που με συνεπήραν τα βρήκα και στην αρχαϊκή Ελλάδα. Προσέξτε, δεν είμαι καθόλου ελληνομανής και ελληνολάγνος. Ο Γκόγια, ο Μότσαρτ και ο Πρωταγόρας ανήκουν σε όποιον τους αγαπάει. Δεν λέω ποτέ ‘η κληρονομιά μας’. Αυτό το ‘μας’ με σκοτώνει».
Έργα και ημέρες
Ο Παύλος Μάτεσις γεννήθηκε το 1933 στο χωριό Δίβρη, στην Πελοπόννησο. Μέχρι τα 19 του έζησε σε πολλές επαρχιακές πόλεις. Στις σπουδές του περιλαμβάνονται το θέατρο (πτυχίο ηθοποιού), η μουσική (πτυχίο βιολιού) και οι ξένες γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά). Ως αποτέλεσμα αυτών δίδαξε υποκριτική (1963-64) στη σχολή Σταυράκου, διετέλεσε βοηθός - δραματουργός στο Εθνικό Θέατρο, 1971-1973, μετέφρασε στα ελληνικά έργα του Σλάβομιρ Μρόζεκ και των Τζόνσον, Αρτό, Ίψεν, Σαίξπηρ και άλλων. Απέδωσε επίσης στη νεοελληνική τα έργα του Αριστοφάνη “Ειρήνη”, "Πλούτος", "Βάτραχοι", "Νεφέλαι", "Όρνιθες", "Αχαρνής", "Θεσμοφοριάζουσαι", "Λυσιστράτη".
Είχε γράψει 13 θεατρικά έργα, με πρώτο και πολυβραβευμένο την “Τελετή”, με την οποία εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα το 1967.
Το πιο γνωστό μυθιστόρημα του Παύλου Μάτεσι είναι «Η μητέρα του σκύλου», το οποίο μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και κυκλοφορεί -στην 50ή έκδοσή του- σε 14 χώρες. Η ηρωίδα του, Ραραού, θα μείνει στην ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας, μια γυναίκα λαϊκή, υψηλής συναισθηματικής φόρτισης που βίωσε την Κατοχή, την οικογενειακή διαπόμπευση και τη μιζέρια της ζωής με αξιοπρέπεια.
Η μητέρα του σκύλου | απόσπασμα
«Η μητέρα μου δεν έλεγε να βγει από το σπίτι. Εκτός από κανένα βραδάκι, όταν τη φώναζε η κυρία Κανέλλω να κάνουν λίγη παρέα, είτε να τη βοηθήσει στην μπουγάδα, ξέβγαλμα. Στο μεταξύ είχανε χαλαρώσει τα αυστηρά μέτρα, ο κατακτητής είχε καταλάβει πως ήμαστε υπάκουοι κατεχόμενοι και η κυκλοφορία επιτρεπόταν μέχρι τα μεσάνυχτα. Ο κινηματόγραφος άρχισε πάλι, βέβαια όλο γερμανικές οπερέττες με τη Μαρίκα Ρεκ και ουγγαρέζικα κοινωνικά με τον Πωλ Γιαβόρ και την Καταλίνα Καράντυ βάζανε, και κάτι λίγα ιταλικά.
Στον κινηματόγραφο πήγαινα με τον Φάνη μας, μας έμπαζε τζάμπα ο κύριος Βιττόριο, της Καραμπινερίας και αυτός, αντικαταστάτης του κυρ Άλφιο, που είχε γυρίσει στην πατρίδα του τότε. Το εισιτήριο ήτανε φτηνό, γενική είσοδος πέντε εκατομμύρια, πολύ φτηνό αν σκεφτείς πως ένα κουτί σπίρτα είχε τρία εκατομμύρια, αλλά εμείς πού να τα βρούμε. Γέμιζα σταφίδα την τσέπη του Φάνη μας και πηγαίναμε πέντε μ’ εφτά. Προτού μπούμε ρωτούσαμε τον μπάρμπα-Γρηγόρη στην είσοδο, φαΐ έχει; Και μπαίναμε.
Διότι διαλέγαμε έργα όπου έδειχναν φαγητό. Στα κοινωνικά, δεν τρώγανε. Στις οπερέττες όμως είχε πάντα σκηνές με επίσημα δείπνα, τραπέζι φορτωμένο φαγιά, και οι πρωταγωνιστές όλο να μιλάνε και να μην τρώνε καθόλου. Αφού μια μέρα ένας θεατής φωνάζει του Βίλλυ Φριτς στην οθόνη, φάτε και τίποτα μωρέ! Ο κόσμος παρακολουθούσε και αναγλειφόταν με τα φαγιά, κι έβαλε τα γέλια μόλις τ’ άκουσε αυτό. Όμως ένας Γερμανός φαντάρος που έβλεπε το έργον νόμισε πως του βρίσανε την πατρίδα του και τον εξέρανε στις μπουνιές τον ανθρωπάκο που το φώναξε.
Μ’ αυτά τα έργα χορταίναμε, γιατί είχε και δεύτερη σκηνή φαγητού, όταν ο αστέρας πήγαινε την πρωταγωνίστρια σε εστιατόριο, ή σε σεπαρέ, για να την αποπλανήσει. Στην αρχή όλο έπιναν και το κοινό θύμωνε. Μετά όμως ερχόταν και το φαγητό. Πολύ άνοστα πράματα έμοιαζαν, όλο στρείδια, χαβιάρια, εγώ από τότε σιχαίνομαι τα θαλασσινά. Φασολάδα ή ψητό, είτε κεφαλάκι στον φούρνο, δεν τρώγανε ποτέ. Σ’ ένα έργο μόνο φάγανε κάτι αυγά. Πολλές φορές, όταν τέλειωναν οι σκηνές με τα φαγιά, με τραβολογούσε ο Φάνης να φύγουμε, γιατί μετά όλο ερωτικές σκηνές και σαλιαρίσματα είχε, από τότε φαίνεται καταδίκασα γενικώς τον έρωτα· γενικώς τον θεωρούσα λιγάκι σαν εγχείρηση στο κρεβάτι, κι ας πλαντάζει ο αρσενικός απάνω μου, ακόμα και σήμερα δηλαδή».
