Μεγάλη ευκαιρία ώστε οι δημιουργοί να διεκδικούν τα δικαιώματά τους θεωρεί τη νέα ευρωπαϊκή οδηγία η πρόεδρος της ΕΔΠΙ Τατιάνα Συνοδινού, ενώ εξηγεί γιατί ακόμη στη χώρα μας υπάρχει η διαμάχη για την καταβολή ποσού ακόμη και στα... αυτονόητα! 

Δύσκολη ανηφόρα με πολλά εμπόδια χαρακτηρίζουν στην Κύπρο οι οργανισμοί διαχείρισης συλλογικών δικαιωμάτων την προστασία των έργων των δημιουργών, είτε αφορά το διαδίκτυο είτε τη χρήση τους από οποιονδήποτε άλλον χρήστη. Παρά το γεγονός πως στην Ευρώπη έχει ψηφιστεί πλέον η νομοθεσία που αφορά το ψηφιακό περιβάλλον, στην Κύπρο ακόμη δεν έχει καθοριστεί το πλαίσιο στο αναλογικό, καθώς μόλις πρόσφατα συζητήθηκε εκ νέου σε κοινοβουλευτικό επίπεδο η ανάγκη για δημιουργία ενός ενιαίου φορέα που θα ελέγχει τη σωστή απόδοση των πνευματικών δικαιωμάτων. Η πρόσφατη ψήφιση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, την οποία θα πρέπει να εφαρμόσουν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, είναι μια ελπίδα ώστε να μπει επιτέλους τάξη στο θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων και στην Κύπρο, σύμφωνα με την καθηγήτρια Νομικής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Τατιάνα Συνοδινού, η οποία είναι πρόεδρος της Ένωσης Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας Κύπρου (ΕΔΠΙ).

Ανάγκη αλλαγής

Σύμφωνα με την κυρία Συνοδινού, το διαδίκτυο θα συνεχίσει να παραμένει ένας χώρος ανοιχτός στην ελευθερία της έκφρασης, παρόλο που θεωρεί πως η πρόσφατη ευρωπαϊκή οδηγία έχει πάρα πολλά κενά, χαρακτηρίζοντάς την ένα σύνθετο παζλ. "Οι χρήστες, οι οποίοι μέχρι πρόσφατα είχαν τη δυνατότητα να απολαμβάνουν ελεύθερα κάποια έργα δωρεάν με το πάτημα ενός κουμπιού, ενδεχομένως πλέον να μην έχουν πρόσβαση σε κάποια από αυτά, καθώς είναι πιθανόν να μην έρθουν σε συμφωνία για καταβολή του αντιτίμου οι πλατφόρμες με τους κατόχους των δικαιωμάτων, άρα θα πρέπει να κατεβάσουν από το διαδίκτυο τα έργα τους". Η κυρία Συνοδινού θεωρεί πως η απόφαση για τα πνευματικά δικαιώματα φέρνει μεν προ των ευθυνών τους τις μεγάλες πλατφόρμες (YouTube, Google, Facebook κ.ά.), καθώς είχαν τεράστια έσοδα από τις διαφημίσεις εις βάρος των δημιουργών, ωστόσο θεωρεί πως η νομοθεσία ίσως να λειτουργήσει υπέρ τους, καθώς είναι οι μοναδικές που έχουν ή μπορούν να έχουν μηχανισμούς ελέγχου των πνευματικών δικαιωμάτων. "Η Google έχει ξοδέψει 100 εκατομμύρια ευρώ ώστε να φτιάξει το λογισμικό και ίσως τελικά να μην είναι σε τόσο μεγάλο βαθμό θιγμένη η εταιρεία από την ευρωπαϊκή οδηγία, καθώς θα μπορεί να παρέχει επί πληρωμή την τεχνολογία σε άλλους οργανισμούς και πλατφόρμες", υποστηρίζει η κυρία Συνοδινού.

Χρυσή τομή

Μια νομοθεσία δεν είναι όμως αρκετή ώστε να αποδίδονται σωστά τα πνευματικά δικαιώματα. Για την πρόεδρο της ΕΔΠΙ, χρειάζεται να βρεθεί η χρυσή τομή ώστε να λειτουργήσει η νομοθεσία σε σωστό πλαίσιο. "Οι πλατφόρμες από την πλευρά τους οφείλουν να συνειδητοποιήσουν πως θα πρέπει κάτι να πληρώσουν για να μπορούν να συνεχίσουν να υπάρχουν, ωστόσο και από την πλευρά τους οι δημιουργοί οφείλουν να βρουν τους κώδικες συνεργασίας με τις πλατφόρμες, ώστε να επωφεληθούν και οι δύο πλευρές και να μην επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό ο χρήστης". Παρόλο που οι δημιουργοί ωφελούνται από αυτήν τη ρύθμιση και θα μπορούν να εγείρουν δικαιώματα αποζημίωσης από τους διανομείς που εκμεταλλεύονται τα δικαιώματά τους, αν αυτά είναι δυσανάλογα χαμηλά από τα κέρδη του διανομέα, όλοι περιμένουν την αντίδραση των διανομέων οι οποίοι δεν έχουν κανένα όφελος να υποστηρίξουν δίκαιες συμφωνίες, καθώς δεν φέρουν την ευθύνη για το περιεχόμενο των αναρτήσεων των χρηστών, ενώ υποχρεώνονται να αφαιρούν περιεχόμενο όταν καταπατούν τα πνευματικά δικαιώματα του κατόχου του (για παράδειγμα αν κάποιος ανεβάσει στο YouTube σε δικό του λογαριασμό πνευματικό έργο άλλου δημιουργού). Σημαντική πτυχή της νέας οδηγίας, σύμφωνα με την κυρία Συνοδινού, είναι και το επιπλέον δικαίωμα που αναγνωρίζεται στους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων σε σχέση με την ανταπόκριση του έργου τους. "Οι δημιουργοί θα μπορούν να διεκδικήσουν περισσότερα έσοδα από τις πλατφόρμες σε περίπτωση που το έργο τους έχει μεγάλη επιτυχία", αναφέρει η πρόεδρος της ΕΔΠΙ, ωστόσο και πάλι θα πρέπει να επιτευχθεί μια συμφωνία μεταξύ των δύο εμπλεκομένων, ώστε να αποδίδονται σωστά. Αξίζει να σημειωθεί πως πλέον θα ελέγχονται περισσότερο και οι οργανισμοί οι οποίοι διαχειρίζονται τα πνευματικά δικαιώματα δημιουργών, καθώς η νέα νομοθεσία τούς υποχρεώνει να δίνουν εκτενή αναφορά σε αυτούς που εκπροσωπούν, ώστε να γνωρίζουν συγκεκριμένα ποιο είναι το ποσό που τους αναλογεί. Σύμφωνα με την κυρία Συνοδινού, ένας δημιουργός θα μπορεί σε ατομικό επίπεδο να διεκδικήσει τα δικαιώματά του είτε μέσω εκπροσώπου του, είτε θα πρέπει να περιμένει από τις πλατφόρμες να εφαρμόσουν την τεχνολογία την οποία χρησιμοποιεί λόγου χάρη το YouTube, το λεγόμενο content ID management, και από εκεί να μπορέσει, αν δεν του αποδοθούν τα χρήματα που ζητάει, να απαγορεύσει την ολοκληρωτική πρόσβαση στο έργο, είτε θα του αναγνωριστεί και θα του δίνεται το ποσοστό επί των κερδών, το οποίο θα συμφωνηθεί μεταξύ τους. Πάντως, η κυρία Συνοδινού αναφέρει πως το γεγονός πως μέσα σε λίγα 24ωρα καταφέρνουν οι εταιρείες ή οι κυβερνήσεις να μπλοκάρουν την πρόσβαση των χρηστών σε ιστοσελίδες ή συγκεκριμένα έργα σημαίνει ότι υπάρχουν οι μηχανισμοί ελέγχου, ωστόσο είναι ένας μοχλός πίεσης από πλευράς των εταιρειών, ώστε να πληρώνουν όσο το δυνατόν λιγότερο τα δικαιώματα.

Υποχρεώσεις δημιουργού

Η νέα ευρωπαϊκή οδηγία φέρνει στο φως και μια άλλη σημαντική πτυχή που αφορά τα πνευματικά δικαιώματα. Για την κυρία Συνοδινού οι κάτοχοι οφείλουν να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους και υποχρεούνται πλέον να ζητούν το ανάλογο αντίτιμο, έτσι ώστε να σταματήσει να λειτουργεί ανεξέλεγκτα η παράνομη χρήση των έργων τους. "Μπορεί πλέον να υπάρχει η νέα τεχνολογία που ελέγχει τα δικαιώματα, ωστόσο και ο ίδιος ο δημιουργός οφείλει να ενημερώσει τις πλατφόρμες πως είναι δικό του το έργο και πως δεν έχει διαβιβάσει τα δικαιώματα σε κάποιον άλλον", αναφέρει η κυρία Συνοδινού, η οποία υποστηρίζει πως πολλοί δημιουργοί δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους. "Το διαδίκτυο δεν ήταν σε τόσο βαθμό ελεύθερο όσο νομίζουμε, αφού υπάρχει νομοθεσία η οποία προστατεύει τους δημιουργούς, ωστόσο είτε υπάρχει άγνοια από πλευράς των δημιουργών, είτε επειδή υπάρχει αυτή η γενική εντύπωση πως όλα λειτουργούν ανεξέλεγκτα, κάποιοι δημιουργοί θεωρούν πως δεν μπορούν να προστατευθούν", αναφέρει η κυρία Συνοδινού, η οποία θεωρεί πως πλέον ο δημιουργός θα έχει τη δυνατότητα να ενημερώνεται για τις εξελίξεις στο θέμα, ώστε να μπορεί να λαμβάνει τα ποσά που του αναλογούν.

Περίπτωση: Κύπρος

Σε νηπιακό στάδιο φαίνεται να βρίσκεται η Κύπρος στο θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων. Και αυτό γιατί οι δικαιούχοι ακόμη διεκδικούν δικαιώματα τα οποία έπρεπε ήδη να τους αποδίδονται, όπως είναι π.χ. η περίπτωση των ξενοδοχείων. Η νομοθεσία προβλέπει ρητά πως όταν υπάρχει τηλεόραση σε δωμάτιο ξενοδοχείου ή όταν ένα κατάστημα παίζει μουσική, τότε πρέπει να καταβάλλονται δικαιώματα, ωστόσο ακόμη δεν έχουν καθοριστεί τα ποσά που θα πληρώνονται. Το πρόβλημα είναι πως στην Κύπρο δεν υπάρχει ένα σύστημα ελέγχου των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης των δικαιωμάτων, το οποίο θα καταγράφει τους δικαιούχους. "Υπάρχει μια χαώδης κατάσταση γιατί μπορεί ένας ή περισσότεροι να ζητούν δικαιώματα χωρίς να είναι καν πιστοποιημένοι από το κράτος", εξηγεί η κυρία Συνοδινού και εκφράζει την ανάγκη δημιουργίας ενός ενιαίου φορέα ελέγχου από το κράτος, ο οποίος θα εισπράττει τα χρήματα και θα μπορεί να τα διανέμει στους οργανισμούς, ώστε να μπει τάξη στο θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων. Ήδη πάντως προωθείται η σχετική νομοθεσία, ωστόσο ακόμη βρίσκεται σε εκκρεμότητα για ψήφιση από τη Βουλή.

Φωτογραφία: Διαδηλωτές κατά της ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα Πνευματικά Δικαιώματα, στη Λειψία, Γερμανία, στις 23 Μαρτίου 2019 (c)Peter Endig/AP