Επέστρεψα στην Κύπρο για τα καλά το 1997. Τουλάχιστον ο μισός πληθυσμός της Κύπρου έχει μια ιστορία επιστροφής: μετά τις σπουδές, μετά τη δουλειά στο εξωτερικό, μετά τις μεταναστεύσεις της δεκαετίας του '20, του '40, μετά το '60, μετά το ’63, μετά το '74. Είτε από το εξωτερικό, είτε από κάπου μέσα στην ίδια τη χώρα, είτε επιτελείται όντως, είτε φαντασιακή, είτε μόνιμη, είτε περιστασιακή, η επιστροφή είναι ένα μοτίβο μας σταθερό (η λευτεριά, επίσης).
Η Κύπρος έν' μικρή.
Ποτέ δεν υποτίμησα την επίδραση του μεγέθους της πάνω μας. Το νεανικό raison d' etre μας ήταν «να φύουμεν», να επικοινωνήσουμε με τα μεγάλα κοινωνικά γεγονότα, τις κλίμακες που η χώρα μας, εξ ορισμού στα τέλη του '80, δεν χωρούσε. Δεν χωρούσε τις απορίες μας, τη δίψα μας, ούτε καν τη σύγχυσή μας: το σύνθημα ήταν «επιστροφή», αλλά το «πού» ήταν ένα ασαφές για τις πιο πολλές και πολλούς σύννεφο λέξεων και φωτογραφιών του ΡΙΚ. Το σύνθημα ήταν «επιστροφή», αλλά πολλές και πολλοί είχαμε μέσα μας ήδη φύγει μόνο και μόνο επειδή ήμαστε είκοσι χρονών.
Η Κύπρος έν' μικρή.
Επιστρέφουμε στην Κύπρο.
Αφήνουμε τις μεγάλες κλίμακες, τη γνώση του, κυριολεκτικά, μεγάλου κόσμου που ζει με άλλα διακυβεύματα που αναδύονται και επειδή είναι μεγαλύτερος, τους γυρίζουμε λοιπόν κάποια στιγμή την πλάτη και στρέφουμε το βλέμμα μας, στρέφουμε το σώμα μας, στρέφουμε τη διάθεσή μας για ζωή προς την Κύπρο. Η Σάρα Άχμετ αναστοχάζεται τη «στροφή μας προς κάτι», ως μια κίνηση προς το οικείο. Όπου και να βρεθούμε, κάποια στιγμή, αλλά κυρίως στις μετέωρες ώρες της αβεβαιότητας ή της μετάβασης, γυρίζουμε κυριολεκτικά το σώμα μας και το είναι μας ολόκληρο προς αυτό που μας κάνει να νιώθουμε «σπίτι μας». Στρεφόμαστε προς αυτό που μπορεί να είναι εργαλείο οικειοποίησης -«homing device» το λέει- που μας προσφέρει το οικείο μέσα στο χέρι μας και μέσα στο στέρνο μας.
Η Κύπρος έν' μικρή.
Επιστρέφουμε. Στρέφουμε το είναι μας στο εδώ σπίτι μας και με το καλημέρα μας προσφέρονται τα οικεία, ανοίκεια. Περνούμε κάμποσα χρόνια ισορροπώντας ανάμεσα στις εκατοντάδες σελίδες των σπουδών μας και στην πραγματικότητα του κυπριακού κοινωνικού, οικονομικού και πολιτισμικού συστήματος. Ανάμεσα στην επίγνωση της θεσμικής ευθύνης και στην επίγνωση του κουμπαρκού και του κοινωνικοοικονομικού προνομίου. Δεν είναι ότι στα ξένα τα πάντα λειτουργούσαν με δημοκρατικό, αξιοκρατικό ρολόι, εννοείται πως όχι. Αλλά με το που επιστρέφουμε στην Κύπρο, το πράγμα γίνεται ξεκάθαρο: «δαμαί έν' Κύπρος», οι τρόποι που επιτελούνται οι διαδικασίες της ζωής μας είναι πολύ συγκεκριμένοι. «Μάθε τι θα λαλείς, τι κάμνεις, η Κύπρος έν' μιτσιά, οι επιλογές σου έν' λίες».
Κλείνουμε το οικείο μέσα στο φαΐ: παραδοσιακό σιουσιούκκο -γλυκό καρυδάκι- κλέφτικο και νεωτερικό παγωτό Regis -γαριδάκι Γ. Χαραλάμπους- μπισκότα Φρου Φρου και τρώγοντας μαθαίνουμε τι θα λέμε και τι θα κάμνουμε, διότι ο τόπος έν' μικρός, οι επιλογές λίες.
Το τραπέζι πάντα στρωμένο.
Η Κύπρος έν' μικρή.
Της Δέσπως Πασιά, μουσειολόγου - μουσειοπαιδαγωγού
ΕΙΚΟΝΑ:Frans Verbeeck, Burlesque Feast (ή Πανηγύρι Βαριετέ), περ.1550, Μουσείο Καλών Τεχνών του Μπιλμπάο (CC).
