Η ομάδα Πρωτοβουλίας για Δημόσια Συζήτηση της Πολιτιστικής Διαχείρισης έχει αποστείλει πρόσκληση σε άτομα και οργανωμένους φορείς με σκοπό την πραγματοποίηση ενός ευρύ και δημόσιου διαλόγου για τον επαναπροσδιορισμό της θέσης του πολιτισμού στη Κύπρο. Κάθε Σάββατο στο Παράθυρο θα παρουσιάζεται μια από αυτές τις γραπτές παρεμβάσεις.

* Γράφει η Δρ. Άντρη Χατζηανδρέου, Μουσικός, Πρόεδρος Πολιτιστικού Οργανισμού Arts Embrace

Ο σχολιασμός αυτός αγγίζει πτυχές της διαχείρισης της σύγχρονης κυπριακής δημιουργίας στον τομέα της κλασσικής μουσικής, και φέρνει στην επιφάνεια μια όψη του κυπριακού πολιτισμού που φαίνεται να διακατέχεται από πολλαπλές και συχνά συγκρουόμενες προσωπικότητες. Ταυτόχρονα, φανερώνει την άμεση ανάγκη για δημιουργία συγκλήσεων μεταξύ τεχνοκρατών, καλλιτεχνών, πολιτών, και παραγόντων του τόπου.

Η θεσμική πολιτιστική διαχείριση, πέραν από τη διαχείριση των πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού, περιλαμβάνει και το ρόλο που συντελούν από τη μια, οι καλλιτέχνες στην χάραξη πολιτικής, και από την άλλη, οι ίδιοι οι πολίτες στη δημιουργία μιας σύγχρονης κυπριακής πολιτιστικής ταυτότητας. Είναι σε αυτό ακριβώς το σημείο που εντοπίζεται μια σοβαρή δυσκολία. Στην κατανόηση, δηλαδή, του τί εστί πολιτιστική ταυτότητα σε ένα διχοτομημένο νησί, που προσπαθεί αγκομαχώντας να εναρμονιστεί τόσο με ευρωπαϊκές όσο και με παγκόσμιες αρχές και αξίες, σχετικές με τον ρόλο που διατελεί ο πολιτισμός μέσα στην ίδια την κοινωνία. Αυτή η σχεδόν διασχιστική διαταραχή μεταξύ εθνικού, ευρωπαϊκού, και παγκόσμιου διηγήματος, φαίνεται να δυσχεραίνει τη δημιουργία μιας στοχευμένης και μακροπρόθεσμης πολιτικής, που να συνεχίζει να υφίσταται, να διαμορφώνεται, και να εξελίσσεται ανεξαρτήτως κυβερνόντων. Μιας πολιτικής που επιβάλλεται πλέον να θέτει στον πυρήνα της την ανάγκη για ριζοσπαστική αλλαγή, τις οικουμενικές αρχές και αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινωνικής δικαιοσύνης, και που να λαμβάνει υπόψη τόσο την οικονομική διάσταση του πολιτισμού και την συμβολή του στην δημιουργία θέσεων εργασίας, όσο και την πολιτική του πτυχή μέσα από το ρόλο του στις διεθνείς σχέσεις.

Έχουν σημειωθεί προσπάθειες προς μια πιο εκσυγχρονισμένη δομή του συστήματος, και συγκεκριμένα στη φιλοσοφία των κρατικών προγραμμάτων επιχορήγησης. Αυτό, οφείλεται περισσότερο σε πρωτοβουλίες ατόμων παρά σε δομημένες πολιτικές, αφού ενώ τέτοια προγράμματα υπάγονται στο ίδιο υπουργείο (Υ.Π.Π.Α.Ν.) και βρίσκονται υπό συνεχή αναθεώρηση, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει ποια θα είναι τελικά η πορεία τους. Η τύχη τους συνήθως εξαρτάται από το εκάστοτε πρόσωπο που αναλαμβάνει το πηδάλιο, για παράδειγμα, των Πολιτιστικών Υπηρεσιών, του Ο.ΝΕ.Κ., του Υ.Π.Π.Α.Ν., κτλ. Και αυτή είναι μια από τις σοβαρότερες παθογένειες του συστήματος. Δηλαδή, η αλλαγή πλεύσης μιας ολόκληρης φιλοσοφίας, όχι σύμφωνα με τον στόχο αλλά ανάλογα με το άτομο. Ο χειρισμός αυτός, συχνά διαγράφει πλήρως τις όποιες προηγούμενες προσπάθειες, με αποτέλεσμα η κάθε επόμενη πρωτοβουλία να ξεκινά σχεδόν πάντοτε από μηδενική βάση. Γεγονός που δημιουργεί συλλογικά κενά μνήμης. Δημιουργείται δηλαδή, ένα αναμενόμενο σύμπτωμα μιας χρόνιας πάθησης, που τρέφεται και συντηρείται μέσα σε ένα σύμπλεγμα πολλαπλών διηγημάτων. Ταυτόχρονα, δημιουργεί εύλογα ερωτήματα για το κατά πόσο η πολιτεία διαιωνίζει εσκεμμένα μια άκρως χειριστική ατζέντα γεμάτη από επικοινωνιακά κόλπα και τεχνάσματα, με στόχο τελικά την πλήρη αποδυνάμωση του κυπριακού πολιτισμού, τον διαμελισμό του οποιουδήποτε σώματος καλλιτεχνών ακόμα επιμένει και μάχεται, και την εξαφάνιση της οποιασδήποτε μορφής και αίσθησης ταυτότητας που στοιχειωδώς κρατιόταν ζωντανή. Η -σε αναμονή- συζήτηση της δημιουργίας υφυπουργείου πολιτισμού και της αναγνώρισης του καλλιτέχνη, το εξαφανισμένο μέγαρο μουσικής, τα μειωμένα κρατικά κονδύλια, τα ακατάλληλα θέατρα για συναυλίες κλασσικού ρεπερτορίου, τα κακοσυντηρημένα και πνιγμένα πιάνα, η συμβολική ύπαρξη συμφωνικής ορχήστρας, οι υποστελεχωμένες υπηρεσίες, η χαλαρότητα στην αντικειμενικότητα και διαφάνεια,  η ατελείωτη γραφειοκρατία, και οι υποτιθέμενες συμβουλευτικές επιτροπές για τον πολιτισμό, είναι μόνο κάποια από τα ζητήματα που προβληματίζουν, αναμασιούνται και αναδεικνύονται μόνο όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν.

Είναι λογικό λοιπόν, να έχει δημιουργηθεί μία δυσπιστία ως προς τις προθέσεις της πολιτείας σε σχέση με την τύχη του πολιτισμού. Και δυστυχώς, η δυσπιστία αυτή έχει μετατραπεί σε μία δια-βίου συνήθεια, η οποία αναγκάζει τους πολίτες να εκλαμβάνουν με καχυποψία κάθε τι νέο που τους φανερώνεται. Όπως για παράδειγμα, την αθόρυβη και ανενόχλητη ίδρυση -εν μέσω κρίσης-  του Οργανισμού Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και Πολιτιστικών Σχέσεων, με απόφαση μάλιστα του Υπουργικού Συμβουλίου το καλοκαίρι του 2020. Ο Οργανισμός αναλαμβάνει, συν τοις άλλοις, τη λειτουργία του Προγράμματος του Κέντρου Μουσικής Έρευνας, Καινοτομίας και Διεθνούς Δικτύωσης που μέχρι τώρα λειτουργούσε υπό την σκέπη των Πολιτιστικών Υπηρεσιών, καθώς και τη διαχείριση του συγχρηματοδοτούμενου ευρωπαϊκού προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη». Πρόγραμμα που, ως γνωστόν, βολτάρει εδώ και χρόνια μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, φλερτάροντας φιλόδοξους διαχειριστές. Διερωτάται λοιπόν κανείς, εάν τελικά αυτή η «μεθυσμένη πολιτεία» διατηρεί την διάσχιση ως μηχανισμό άμυνας ενάντια στον πολιτισμό.  Εάν τελικά επιδιώκει ένα νέο ρεαλισμό ακόμα και στη διαχείριση του πολιτισμού με στόχο τη διατήρηση μιας διχοτομημένης, διαμελισμένης, και αποδυναμωμένης -υπο κατοχή- κουλτούρας (κατά τα άλλα προσφύγων και μεταναστών), όπου το αριστερό και δεξιό μέρος του εγκεφάλου της έχουν γκρεμίσει κάθε σημείο επικοινωνίας.