Οι ιστορίες των μουσείων υπό ρωσική κατοχή στις ουκρανικές πόλεις Μελιτόπολη και Μαριούπολη συμπυκνώνουν τις ζοφερές επιλογές εν καιρώ πολέμου που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στα μουσεία και τον αντίκτυπό τους στην πολιτιστική κληρονομιά της Ουκρανίας από την εισβολή της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου.

Η Leila Ibrahimova, διευθύντρια του Μουσείου Τοπικής Ιστορίας της Μελιτόπολης, η οποία είναι επίσης μέλος του νομοθετικού σώματος της περιοχής Zaporizhzhia στην οποία βρίσκεται—η Ουκρανία δεν αναγνωρίζει αξιωματούχους που έχουν εγκατασταθεί από τη Ρωσία— απήχθη για ένα διάστημα από τις ρωσικές δυνάμεις τον Μάρτιο. Μίλησε στους New York Times την περασμένη εβδομάδα από μια περιοχή που δεν ήταν υπό κατοχή, λέγοντας πώς τα ρωσικά στρατεύματα μαζί με έναν ρωσόφωνο άνδρα με λευκή εργαστηριακή μπλούζα προσπάθησαν υπο την απειλή όπλου να αναγκάσουν μία υπάλληλο του μουσείου να τους οδηγήσει στο θησαυροφυλάκιο του μουσείου όπου φυλάγεται Σκυθικό χρυσό. Εκείνη αρνήθηκε, αλλά το βρήκαν παρ' όλα αυτά. Η επιμελήτρια, η οποία αναγνωρίστηκε από τον Τατάρο ακτιβιστή της Κριμαίας Εσκεντέρ Μπαρίεφ ως Galina Kucher, αφέθηκε ελεύθερη, αλλά στη συνέχεια απήχθη ξανά και έκτοτε αγνοείται.

Η Galina Kucher, επιμελήτρια στο Μουσείο Τοπικής Ιστορίας της Μελιτόπολης

Βίντεο που μεταδὀθηκε από το επίσημο ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων RIA Novosti και άλλα φιλορωσικά κανάλια, δείχνουν έναν άνδρα με λευκή ρόμπα εργαστηρίου, ο οποίος αναγνωρίζεται μόνο ως «ανώτερος ερευνητής» και ο νέος, διορισμένος από τη Ρωσία, διευθυντής του μουσείου, Yevgeny Gorlachev, να επιδεικνύει αντικείμενα από τη συλλογή του μουσείου και λέγοντας ότι είχαν σωθεί από τα σχέδια της προηγούμενης διοίκησης να τα μεταφέρει στη δυτική Ουκρανία.

Ο Gorlachev είπε ότι τα έργα βρέθηκαν «χάρη στη στρατιωτική διοίκηση» και στο προσωπικό του μουσείου. Ο «ερευνητής» κρατούσε, όπως είπε, σπαθί Κοζάκων ενός σοβιετικού συνταγματάρχη που είχε βοηθήσει στην απελευθέρωση της Μελιτόπολης από τους Ναζί, «κλεμμένο» από το μουσείο τον Μάρτιο από «άγνωστα αποβράσματα που σίγουρα ήθελαν να πουλήσουν όχι μόνο αυτό αλλά και ολόκληρη την ιστορική μας κληρονομιά». Η επερχόμενη γιορτή της Ημέρας της Νίκης στις 9 Μαΐου, που τιμά τη νίκη της Σοβιετικής Ένωσης επί της Ναζιστικής Γερμανίας, έχει γίνει ιερή υπό τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος ισχυρίστηκε ως δικαιολογία για την εισβολή ότι η Ουκρανία διοικείται από φασίστες.

Η Ibrahimova και η Kucher μίλησαν για τη συλλογή χρυσού Σκυθών με περηφάνια όταν εκτέθηκε το 2017 και το 2021. «Για πρώτη φορά ό,τι βρέθηκε στην επικράτεια της Ουκρανίας παρέμεινε στην Ουκρανία», είπε η Ibrahimova για τα χρυσά αντικείμενα που βρέθηκαν κατά τη διάρκεια μιας αρχαιολογικής ανασκαφής το 1954 σε ταφικούς τύμβους στη Μελιτόπολη. «Πριν από αυτό τα πάντα στέλνονταν στη Μόσχα ή στο Λένινγκραντ». Περιέγραψε τη συλλογή του μουσείου της Μελιτόπολης ως «ανεκτίμητη» και είπε ότι ήταν «αποθηκευμένη με μεγάλη ασφάλεια».

Ο δήμαρχος της Μελιτόπολης Ivan Fedorov, ο οποίος απήχθη για ένα χρονικό διάστημα τον Μάρτιο και δεν αναγνωρίζει τον Ρώσο συνεργάτη που είχε εγκατασταθεί στη θέση του είπε σε ένα βίντεο στο Facebook ότι «το μουσείο τοπικής ιστορίας λεηλατείται εντελώς και η ιστορία της Μελιτόπολης ληστεύεται εντελώς από τους Ρώσους κατακτητές».Προειδοποίησε ότι ο σκυθικός χρυσός «κινδυνεύει να μεταφερθεί στην Κριμαία», η οποία βρίσκεται κοντά στη Μελιτόπολη και προσαρτήθηκε από τη Ρωσία το 2014.

Μια θήκη τόξου από Σκυθικό χρυσό που χρονολογείται από τον 4ο αιώνα π.Χ. που ανακαλύφθηκε κοντά στη Μελιτόπολη το 1954..Φωτογραφία Wikimedia Commons

Ο Petro Andryushchenko, σύμβουλος του φιλοουκρανού δημάρχου της Μαριούπολης (η Ρωσία έχει επίσης εγκαταστήσει εκεί μια αντίπαλη κυβέρνηση της πόλης μετά τη βάναυση πολιορκία της), είπε στο κανάλι του στο Telegram την περασμένη εβδομάδα ότι «τα πρωτότυπα αριστουργήματα» είχαν «παραδοθεί στους κατοίκους» από τη Natalia Kapustnikova, διευθύντρια του Μουσείου Τοπικής Ιστορίας της Μαριούπολης. Είπε ότι περιλάμβαναν πρωτότυπα έργα του Arkhip Kuindzhi, ενός καλλιτέχνη ελληνικής καταγωγής που γεννήθηκε στη Μαριούπολη τον 19ο αιώνα και είναι ένας από τους πιο αγαπημένους καλλιτέχνες της Ρωσίας. Σύμφωνα με πληροφορίες, δεν βρίσκονταν στο Μουσείο Τέχνης Kuindzhi όταν υπέστη σοβαρές ζημιές τον Μάρτιο. Το Δημοτικό Συμβούλιο της Μαριούπολης ανέφερε σε μια ανάρτηση στο Telegram ότι «πάνω από 2.000 μοναδικά κομμάτια» είχαν λεηλατηθεί από τα μουσεία της πόλης από «ρουσίστες», ένας πλέον κοινός όρος που συνδυάζει τις λέξεις Ρώσος και φασίστας, συμπεριλαμβανομένου ενός «Ευαγγελίου από το 1811 που τυπώθηκε από το Ενετικό τυπογραφείο για τους Έλληνες της Μαριούπολης».

Έργα τέχνης του Arkhip Kuindzhi λέγεται ότι έχουν κλαπεί από το Μουσείο Τοπικής Ιστορίας της Μαριούπολης από τις ρωσικές δυνάμεις

Η Kapustnikova εμφανίστηκε σε ένα βίντεο της Izvestia να ξετυλίγει το Κόκκινο Ηλιοβασίλεμα του Kuindzhi και άλλα έργα, τα οποία είπε ότι είχαν κρυφτεί και στη συνέχεια αποκαλύφθηκαν μετά το τέλος των μαχών. «Τα βγάλαμε για να μην κλέψουν περαιτέρω», είπε, προσθέτοντας ότι το 95% των εκθεμάτων από το μουσείο καταστράφηκαν αφού πυροβολήθηκαν από τις ουκρανικές δυνάμεις. Ο ήχος της φωτιάς ακουγόταν καθώς μιλούσε στο βίντεο, το οποίο έδειχνε επίσης πίνακες από το Μουσείο Τέχνης Kuindzhi να φορτώνονται σε ένα φορτηγό. Η λαϊκή πολιτοφυλακή της αυτονομιστικής φιλορωσικής Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ φέρεται να βοήθησε στην εκκένωση των σωζόμενων έργων που ο διευθυντής του Ρεπουμπλικανικού Μουσείου Τέχνης του Ντόνετσκ είπε στο επίσημο ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Tass ότι μεταφέρθηκαν εκεί για προσωρινή αποθήκευση.

Η Kapustnikova έγινε διευθύντρια του μουσείου της Μαριούπολης το 2017, που επιλέχθηκε σε διαγωνισμό που διοργανώθηκε από την ουκρανική κυβέρνηση. Στην ομιλία της για την ανάρτηση μίλησε ουκρανικά.

ΠΗΓΗ:The Art Newspaper