Συνέντευξη στη Γιώτα Χατζηκώστα

Η δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά αποτελεί μία εκ των επιτροπών που παράγει μέσω της συνεργασίας των μελών της ένα αξιοθαύμαστο έργο, το οποίο πρόσφατα αναγνώρισε ο ίδιος ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες μέσα από αναφορά του στην έκθεση για τις Καλές του Υπηρεσίες. Παρά τη στασιμότητα των τελευταίων ετών στις συνομιλίες για επίλυση του κυπριακού προβλήματος, και κυρίως μετά την έναρξη της πανδημίας του νέου κορωνοϊού, η εν λόγω Επιτροπή -το 2020- έχει συμβάλει μέσω συγκεκριμένων δράσεων στο να διασωθούν σημαντικά μνημεία που αποτελούν τον κοινό πολιτιστικό και πολιτισμικό πλούτο του τόπου μας.

Παρά τις δυσκολίες, ο Ε/Κ συμπρόεδρος της επιτροπής Τάκης Χατζηδημητρίου μιλώντας στον «Π» ανέφερε ότι «η Τεχνική Επιτροπή, με τη στήριξη του UNDP και της διευθύντριάς του Τιτσιάνα Τζενάρο, επιστράτευσε τα μέσα και τις δυνατότητες που η σύγχρονη τεχνολογία προσφέρει για την παρακολούθηση των έργων και την προώθηση των διαδικασιών που απαιτούνται».

Πώς επηρέασε το έργο της επιτροπής η πανδημία;


Το κλείσιμο των οδοφραγμάτων και ο κορωνοϊός μάς στέρησαν τρία βασικά στοιχεία της εργασίας μας. Πρώτον, την προσωπική επαφή, τη συνομιλία, τη δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων και παροχής εξηγήσεων, που κανένα άλλο μέσο δεν μπορεί να αντικαταστήσει. Δεύτερον, τη δυνατότητα άτυπων συναντήσεων, που πολλές φορές αποδείχθηκαν απόλυτα αναγκαίες για την αντιμετώπιση με επιτυχία δύσκολων ή πολύπλοκων προβλημάτων και, τρίτον, τη δυνατότητα επίσκεψης στα εργοτάξια τόσο του Συμβουλευτικού Σώματος, που περιλαμβάνει ειδικούς πάνω σε διάφορα θέματα, όσο και των μελών της Τεχνικής Επιτροπής που έχουν τη συνολική ευθύνη για τα έργα συντήρησης. Ωστόσο, οι προσωπικές επαφές και οι επιτόπιες επισκέψεις είναι αναντικατάστατες. Παρ’ όλα αυτά, η Τεχνική Επιτροπή, με τη στήριξη του UNDP και της διευθύντριάς του Τιτσιάνα Τζενάρο, επιστράτευσε τα μέσα και τις δυνατότητες που η σύγχρονη τεχνολογία προσφέρει για την παρακολούθηση των έργων και την προώθηση των διαδικασιών που απαιτούνται. Οι συνεδριάσεις της Τεχνικής Επιτροπής, όπως και οι συνεννοήσεις μας με το UNDP, συνεχίστηκαν αδιάκοπα μέσω τηλεδιασκέψεων και από το καλοκαίρι και μετά σε συναντήσεις στο Σπίτι της Συνεργασίας μέχρι την τελευταία απαγόρευση της κυκλοφορίας. Αυτήν την περίοδο βρισκόμαστε σε επαφή, ανταλλάσσουμε απόψεις και παίρνουμε αποφάσεις με τηλεδιασκέψεις. Τακτικές είναι οι συνεδριάσεις της Τεχνικής Επιτροπής με συμμετοχή και εκπροσώπου του γραφείου της Ειδικής Αντιπροσώπου του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών, του Συμβουλευτικού Σώματος, όπως και άλλες κοινές συσκέψεις με το UNDP και την Ευρωπαϊκή Ένωση, που είναι και ο κύριος χρηματοδότης των έργων.

Φεύγει η Τζενάρο


Ποια άλλα προβλήματα αντιμετωπίζετε;


Οι εργασίες μας βρίσκονται σε ένα μεταβατικό στάδιο μέχρις ότου βρουν τον κανονικό τους βηματισμό από αλλαγές που προκύπτουν μέσα στην Τεχνική Επιτροπή, όσο και με την αποχώρηση, λόγω συνταξιοδότησης, της διευθύντριας του UNDP Τιτσιάνα Τζενάρο, που αποτελούσε την κινητήριο δύναμη της όλης μας προσπάθειας. Η Τιτσιάνα Τζενάρο συνέβαλε σημαντικά στην υλοποίηση των αποφάσεων της Τεχνικής Επιτροπής. Εργάστηκε ακούραστα, με αφοσίωση και αγάπη για τον τόπο και τη διάσωση εκατό περίπου μνημείων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Κινήθηκε μέσα στο ναρκοθετημένο τοπίο του κυπριακού προβλήματος με ικανότητα και ευελιξία και συνέβαλε, σε μεγάλο βαθμό, στην επίλυση πολλών προβλημάτων. Η Κύπρος της οφείλει πολλά. Θα έπρεπε η πολιτεία να αναγνώριζε την προσφορά της. Ποτέ όμως δεν είναι αργά. Τούτο μπορεί να γίνει και τώρα.

Φιλίες και συνεργασίες


Δεδομένου ότι είναι άγνωστο το πότε θα ανοίξουν τα οδοφράγματα, ποια τα σχέδια της επιτροπής για το 2021;


Οι εργασίες της Τεχνικής Επιτροπής και του Συμβουλευτικού Σώματος συνεχίζονται μέσω τηλεδιασκέψεων. Ελπίζουμε ότι μετά την άρση των μέτρων απαγόρευσης της κυκλοφορίας και όταν επανανοίξουν τα οδοφράγματα θα ομαλοποιηθεί ο τρόπος εργασίας μας. Οι εργασίες μας, άλλωστε, υλοποιούνται με μεικτές ομάδες Ε/Κ και Τ/Κ, ειδικών και εμπειρογνωμόνων. Στους τόπους εργασίας συγκροτούνται και πάλι ομάδες Ε/Κ και Τ/Κ συντηρητών, όπου οι ειδικές περιπτώσεις το επιβάλλουν. Να μην ξεχνούμε ότι τα έργα πολιτισμού συνδέονται άμεσα με τους ανθρώπους, την ιστορία και την παράδοση του τόπου. Συμβάλλουν, ακόμη, στην αλληλοκατανόηση και τον αλληλοσεβασμό. Μπορούμε να σημειώσουμε με ικανοποίηση ότι σε πολλές περιπτώσεις αντιληφθήκαμε να δημιουργούνται φιλίες και συνεργασίες προς όφελος των ίδιων των μνημείων, αλλά και του τόπου ευρύτερα. Τα έργα του πολιτισμού έχουν ως υπόβαθρο τη συμπόρευση, τους κοινούς στόχους και την ειρήνη.

Τα έργα του 2020


Ποια έργα ολοκληρώσατε ως επιτροπή κατά την περσινή χρονιά;


Τα έργα είναι πολλά και όλα έχουν τη δική τους σημασία. Ολοκληρώθηκαν εν μέσω πανδημίας περίπου δεκαπέντε μνημεία. Αυτά είναι: Παναγία της Άσσιας, Άγιος Αρτέμων στην Αφάνεια/Ορνίθι, Άγιος Σέργιος και Βάκχος στον Άγιο Σέργιο, Αρχάγγελος Μιχαήλ στη Γιαλούσα, Άγιος Ανδρόνικος στην Κυθραία, Τρεις Βρύσες στην εντός των τειχών Λευκωσία, καθαρισμός βλάστησης τμήματος των τειχών Λευκωσίας, αποκατάσταση του τείχους μεταξύ προμαχώνων Μούλλα και Ρόκκα και προμαχώνα Κουιρίνι που είχαν καταρρεύσει, στήριξη εκκλησιών στην πράσινη γραμμή Λευκωσίας Αγίου Γεωργίου και Αγίου Ιακώβου, επείγουσα παρέμβαση στήριξης Αγίου Γεωργίου στη Βατυλή, επείγουσα στήριξη καμπαναριού στον Άγιο Αναστάσιο στην Περιστερώνα Αμμοχώστου, επείγουσα στήριξη Αγίας Μαρίνας στη Γιαλούσα, νεκροταφείο Καραβά, επείγουσα στήριξη καμπαναριού Αγίας Αναστασία στη Λάπηθο.

Από τα έργα που ολοκληρώθηκαν το προηγούμενο έτος ποιο ξεχωρίζει και για ποιους λόγους;


Όπως είναι φυσικό όλα τα μνημεία έχουν την ιστορία και τη σημασία τους, το καθένα για διαφορετικό λόγο. Κάποια, φυσικά, είναι φορτισμένα με βαριά κληρονομιά, μνημειακή και θρησκευτική.

Ξεχωρίζουν οι συντηρήσεις που έγιναν στον Αρχάγγελο Μιχαήλ στη Γιαλούσα, με αυτοχρηματοδότηση των Γιαλουσιτών, στην Παναγία της Άσσιας, στον Άγιο Αρτέμωνα στην Αφάνεια, οι δυο εκκλησίες στην πράσινη γραμμή της Λευκωσίας, η συντήρηση των τειχών της Λευκωσίας. Σημαντική ήταν η συντήρηση στις εκκλησίες του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, των Αγίων Σέργιου και Βάκχου και της Παναγίας της Άσσιας, που χρονολογούνται από τη Βυζαντινή Εποχή και διατηρούν, άλλες λιγότερο άλλες περισσότερο, τοιχογραφίες ή επιγραφές ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας. Για αυτονόητους λόγους, ιδιαίτερης σημασίας είναι η στήριξη των δύο εκκλησιών στην πράσινη γραμμή με ιστορία πολλών αιώνων.

Εν αναμονή


Ποια έργα τελούν σε αναμονή και ποια θα ξεκινήσουν;

Τις τελευταίες μέρες ολοκληρώθηκαν σημαντικά έργα. Η Αφέντρικα και οι γειτονικές της ερειπωμένες εκκλησίες, του Αγίου Γεωργίου και Ασώματου. Όλες είναι μνημεία του 6ου αιώνα. Άλλο σημαντικό έργο που ολοκληρώθηκε πρόσφατα είναι η προστασία των μωσαϊκών του Αγίου Ευλαλίου στον Καραβά. Έργα συντήρησης ολοκληρώνονται σε δύο οθωμανικές βρύσες στην Κερύνεια. Σειρά παίρνουν την άνοιξη του 2021 τα ψηφιδωτά στη Σαλαμίνα. Έργα συντήρησης προγραμματίζονται στις Παναγία Κανακαριάς, Παναγία της Κυράς και στον Άγιο Γεώργιο Αυλώνας. Σε τελικό στάδιο βρίσκεται η διαδικασία για την έναρξη άλλων έργων, από την περιοχή Μόρφου έως την Καρπασία. Ορισμένα βρίσκονται στο στάδιο των προσφορών και θα ανακοινωθούν μόλις υπογραφούν τα συμβόλαια. Στην Αμμόχωστο αναμένεται να αρχίσουν σύντομα εργασίες κάλυψης σπηλαίου στην περιοχή του προμαχώνα Μαρτινέγκο. Εντός του 2021 ελπίζουμε ότι θα έχουμε μια πρώτη εκτίμηση και για το κάστρο της Κερύνειας. Στη Λάρνακα προγραμματίζονται έργα συντήρησης στο τέμενος Ζουχουρί και τα οθωμανικά λουτρά Τούζλα, όπως και στη γειτονική ενετική βρύση. Ελπίζεται ότι σύντομα θα λυθεί και το θέμα εξεύρεσης εργολάβου για το τέμενος της Ορούντας. Σε προχωρημένο στάδιο μελετών είναι τα τεμένη σε Καλό Χωριό, Μαρώνι και Λεύκαρα, όπως και για άλλα των επαρχιών Λεμεσού και Πάφου. Έχει ολοκληρωθεί ο ευπρεπισμός νεκροταφείων στα Μαντριά και στη Γύψου. Σύντομα προωθούνται έργα επείγουσας ανάγκης, όπως είναι η περίφραξη του χώρου της Αγίας Παρασκευής στην Αμμόχωστο και η φθορά στον τοίχο του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στο Αργάκι.

Και η χρηματοδότησή τους;


Βασικός χρηματοδότης της Τεχνικής Επιτροπής είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκινητικές είναι και οι εισφορές των κοινοτήτων για τις εκκλησίες των χωριών τους. Θα πρέπει ακόμη να προσθέσουμε και τη σημαντική εισφορά της Κυπριακής Δημοκρατίας τα δύο τελευταία χρόνια.

Εφικτή η συνεργασία


Στην έκθεση Καλών Υπηρεσιών του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών έγινε ειδική αναφορά στο έργο που επιτελεί η επιτροπή. Πόσο ενισχύει αυτή η αναφορά την προσπάθειά σας;

Η συγκεκριμένη αναφορά αποτελεί ένδειξη του ενδιαφέροντος του ΟΗΕ για τη συντήρηση των πολιτιστικών μνημείων της Κύπρου. Ταυτόχρονα, όμως, υπογραμμίζεται το γεγονός ότι η συνεργασία Ε/Κ και Τ/Κ είναι δυνατή και μπορεί να προωθήσει κοινούς στόχους προς όφελος ολόκληρου του λάου και του τόπου. Φυσικά, μέσα από τα έργα του πολιτισμού δεν λύνεται το Κυπριακό, όμως αυτά αποτελούν υπόβαθρο πάνω στο οποίο μπορεί να στηριχθεί η λύση, με αμοιβαίο σεβασμό σε μια πολυπολιτισμική Κύπρο. Τα Ηνωμένα Έθνη, για πάνω από μισό αιώνα, εργάζονται για να μας προσφέρουν την ευκαιρία μιας νέας αρχής. Σε αυτήν την προσπάθεια ο πολιτισμός βρίσκεται στην πρώτη γραμμή.