Στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης Πάφος 2017 και του πρότζεκτ Terra Mediterranea: In Action, το Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, Συνεργασία: Ίδρυμα Πιερίδη [NiMAC] διοργανώνει το διεθνές συνέδριο «Για Έναν Εκτεταμένο Αξιονισμό» [For An Extended Actionism] που βασίζεται σε μια ιδέα των Paola Yacoub και Michel Lasserre.

Το συνέδριο θα λάβει χώρα στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας το Σάββατο, 23 Σεπτεμβρίου και είναι ανοιχτό στο κοινό. Θα διεξαχθεί στην αγγλική γλώσσα.

«Το να ζωγραφίζεις, να φωτογραφίζεις... σημαίνει να ενεργείς. Μερικές φορές, τα διακριτικά χαρακτηριστικά ενεργειών όπως η σκοπιμότητα, η ικανότητα αυτενέργειας, ο έλεγχος και η εξατομίκευσή τους, επίσης επηρεάζονται κατά τη διαδικασία. Όταν ο Duchamp δηλώνει ότι το έργο του το 'Μεγάλο Γυαλί' είναι οριστικά ατελείωτο, υπεισέρχεται στην εξατομίκευση της δράσης με επαναλαμβανόμενο τρόπο και όχι απλά σε σχέση με ένα συγκεκριμένο υλικό. Ήταν ήδη ένας Αξιονιστής» σημειώνεται σε ανακοίνωση του Κέντρου Τεχνών, το οποίο επαναπροτείνει την υιοθέτηση του όρου αξιονισμός επισημαίνοντας ότι η χρήση του όρου δεν περιορίζεται στον τομέα της Τέχνης -όπου γνωστότερος υπήρξε ο Βιεννέζικος Αξιονισμός- αλλά απαντάται επίσης στην κοινωνιολογία, καταρχάς με τον Μαξ Βέμπερ και στις γνωστικές επιστήμες.

Προτείνουμε την υιοθέτηση του όρου για να περιγράψουμε τόσο τις παρεμβάσεις που χαρακτηρίζουν τις δράσεις όσο και εκείνες που τροποποιούν τα ίδια τα χαρακτηριστικά τους

«Παραδείγματα Αξιονισμού που ορίζονται με τον προτεινόμενο τρόπο μπορούν να εντοπιστούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του 20ού αιώνα. Ήδη από τη δεκαετία του 1910, ο Μάλεβιτς χαρακτήρισε το έργο του 'Λευκό πάνω σε λευκό' ως καθαρή δράση.

Αυτός ο Αξιονισμός εκτείνεται πέρα από το κίνημα που ονομάζεται Βιεννέζικος Αξιονισμός, πέρα από ταξονομίες δράσης στην τέχνη: δραστηριότητες τέχνης, χάπενινγκ, περφόρμανς. Δεν αναφέρεται πλέον σε συμβατικές εικονογραφίες, όπως διαμελισμένα πτώματα.

Ποιες είναι οι συνέπειες αυτού του Εκτεταμένου Αξιονισμού, αυτής της έμφασης στις παρεμβάσεις που αφορούν τα χαρακτηριστικά της δράσης, είτε τις κάνουμε, τις παρατηρούμε είτε τις αμφισβητούμε; Πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε έργα που ερευνούν την ίδια την πράξη, μέσα στην ιστορία, τον νόμο, την οικονομία, ακόμα και την κριτική της τέχνης;

Ας επισημάνουμε καλύτερα ορισμένα θέματα που προκύπτουν από αυτόν τον Αξιονισμό. Είναι συνυφασμένος με τις απαρχές της νεοφιλελεύθερης οικονομίας [Βλέπε Ludwig VON MISES, Human Action: A Treatise on Economics, Yale University Press, 1949, 1998, 2010]. Πρέπει αναγκαστικά κάποιος να αφήνει τους άλλους να αναλάβουν δράση; Θα μπορούσε επίσης ο Αξιονισμός να διαδραματίσει ρόλο στην επανεξέταση και την παραγωγή άμεσων τρόπων δράσης; Από αυτή την προοπτική της φιλοσοφίας της δράσης κατά τις δεκαετίες 1950-1980, τι μπορούμε να περιμένουμε σε επιχειρησιακό επίπεδο;

Η χρήση τέτοιων εννοιών μέσα στην καλλιτεχνική πρακτική δεν είναι αυτονόητη, ειδικά καθώς οι περισσότερες από αυτές παραμένουν μέχρι σήμερα αμφιλεγόμενες. Ωστόσο, μήπως μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε για να αμφισβητήσουμε τους καθιερωμένους χαρακτηρισμούς και ενδεχομένως να δημιουργήσουμε νέες δυνατότητες για πρακτική εφαρμογή;

Και όμως, ορισμένες από αυτές τις έννοιες έχουν εφαρμοστεί –και αμφισβητηθεί [Jean-Michel ROY, Triangulating Morris Intention? Davidson on Morris Quoting Davidson, ENS Éditions, 2015]– σε άλλους τομείς καλλιτεχνικής δραστηριότητας, όπως για παράδειγμα ως πρώτη ύλη στη σειρά "Blind Time Drawings (Drawing with Davidson)" του Robert Morris [Jean-Pierre CRIQUI (Συγγραφέας), Donald DAVIDSON (Συγγραφέας), Robert MORRIS (Καλλιτέχνης). Robert Morris: Blind Time Drawings, Χαρτόδετο, 2005].

Θα μπορούσαμε να αναβιώσουμε αυτόν τον τύπο άσκησης; Θα μπορούσε να μας χρησιμεύσει ο Αξιονισμός του γνωστικού πραγματισμού, όπως στην πρόταση: η αντίληψη είναι δράση; [Ο Αξιονισμός είναι η θέση ότι η αντίληψη είναι η δραστηριότητα της εξερεύνησης του περιβάλλοντος χρησιμοποιώντας τη γνώση των αισθητικοκινητικών ενδεχομενικοτήτων. Στο Alva NOË, Concept Pluralism, Direct Perception and the Fragility of Presence, Thomas METZINGER, Πανεπιστήμιο Johannes Gutenberg, Μάιντς, Γερμανία και Jennifer M. WINDT, Πανεπιστήμιο Monash, Μελβούρνη, Αυστραλία.]

Θα εξετάσουμε μια τέτοια επέκταση του Αξιονισμού στο σταυροδρόμι διαφόρων πεδίων.»

Το συνέδριο αποτελεί συνέχεια του συνεδρίου «Η Δράση της Τέχνης» (The Action of Art), που διοργανώθηκε από το Πρόγραμμα Καλλιτεχνικών Ερευνητικών Πρακτικών της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Λιβάνου (ARP-ALBA) στο Μουσείο Sursock στη Βηρυτό, το 2016.

Το πρόγραμμα

14:30 Υποδοχή: Δρ Γιάννης Τουμαζής

14:40 Paola Yacoub, Michel Lasserre: Εκτεταμένος Αξιονισμός, Λειτουργικά Ερωτήματα

Ο Εκτεταμένος Αξιονισμός εγείρει μια σειρά λειτουργικών ζητημάτων. Λαμβάνοντας υπόψη την καλλιτεχνική δράση, χαρακτηρίζοντάς την και παρεμβαίνοντας στα επιμέρους χαρακτηριστικά της, συνεπάγεται απροσδόκητες συνέπειες. Θα αξιοποιήσουμε ανέκδοτο υλικό από τον Βιεννέζικο Αξιονισμό, ακόμη και αν αυτό σημαίνει επιστροφή σε κάποιες παγιωμένες αντιλήψεις. Φαίνεται ότι αυτό το καλλιτεχνικό κίνημα κρύβει κάτω από τον ακτιβισμό έναν πολιτικό χώρο που ακόμη δεν έχει οριστεί επαρκώς.

15:20 Daniel Blanga Gubbay: Δράση, Αδιαφάνεια, Απενεργοποίηση

Πριν από μερικά χρόνια, ο καλλιτέχνης Jason Dodge αποφάσισε να μη χρονολογεί πλέον τα έργα του, αποτρέποντας έτσι τη προσθήκη ημερομηνίας σε κάθε νέο έργο του σε καταλόγους και εκθέσεις. Σε σχέση με αυτό το ζήτημα, αυτή η διάλεξη παραθέτει έναν προβληματισμό σχετικά με την (ψευδή) διχοτόμηση μεταξύ δράσης και παραγωγής στην καλλιτεχνική δημιουργία. Φέρνοντας στο προσκήνιο –μαζί με τη Marina Garcés– έναν προβληματισμό αναφορικά με την έννοια της δέσμευσης, η διάλεξη ρίχνει φως στα όρια της λειτουργικής οντολογίας της δυτικο-πολιτικής φιλοσοφίας και τελικά συζητά τη δυνατότητα της αδιαφάνειας της δράσης και της χρονικότητάς της, καθώς και τη χρήση της έννοιας της απραξίας (désœuvrement) ως μετατόπιση από τη δράση στην απενεργοποίηση.

16:00 Bana Bashour: Ηθικοί Κριτές και Ηθικοί Παράγοντες

Στη βιβλιογραφία για την ηθική ψυχολογία, οι άνθρωποι συχνά υποθέτουν ότι το να κάνει κάποιος μια ηθική κρίση και το να συμπεριφέρεται με ηθικό τρόπο είναι δύο αλληλένδετα πράγματα. Σε αυτή την παρουσίαση, θα ήθελα να διαχωρίσω αυτά τα δύο: Θα ήθελα να υποστηρίξω ότι οι δεξιότητες που εμπλέκονται στην ύπαρξη ενός καλού ηθικού κριτή είναι διαφορετικές από εκείνες που εμπλέκονται στην ύπαρξη ενός καλού ηθικού παράγοντα. Παρόλο που το να είσαι καλός στο ένα πράγμα το κάνει πιο πιθανό να είσαι καλός και στο άλλο, αυτό δεν είναι σε καμία περίπτωση αναγκαίο ή επαρκές. Μόλις διατυπωθούν τα απαιτούμενα προσόντα, θα γίνει σαφές γιατί συμβαίνει αυτό. Για να υποστηρίξω αυτό το επιχείρημα θα βασιστώ σε φιλοσοφικά κείμενα καθώς και σε σχετικές εμπειρικές μελέτες (ειδικά πάνω στην απόκτηση δεξιοτήτων).

16:40 Ερωτήσεις & Απαντήσεις

17:00 Διάλειμμα

17:30 Alice Dupas, Jean-Michel Roy: Εκτεταμένος Αξιονισμός και Θεωρία της Δράσης: Αμοιβαία Διαφώτιση;

Όπως προτείνουν οι διοργανωτές του Συνεδρίου, ο καλλιτεχνικός Aξιονισμός μπορεί να οριστεί ευρέως ως η άποψη που καθιστά την τέχνη ουσιαστικά μια εξερεύνηση της δράσης, με την επιπρόσθετη αντίληψη ότι αυτή η καλλιτεχνική εξερεύνηση είναι από μόνη της ένα συγκεκριμένο είδος δράσης. Ο Αξιονισμός που γίνεται κατανοητός με αυτόν τον τρόπο είναι μια ισχυρή τάση στη σύγχρονη τέχνη που εκδηλώνεται από τα πρώτα της βήματα, λαμβάνοντας διάφορες μορφές κατά την ανάπτυξή της. Είναι επίσης μια τυπική απεικόνιση της επιστημολογικής φιλοδοξίας της σύγχρονης τέχνης να συμμετέχει στην ανάπτυξη της γνώσης. Ως τέτοια, φυσικά απαιτεί μια αντιπαράθεση με τη θεωρία της δράσης, και ειδικότερα με τους σημαντικούς μετασχηματισμούς που πέρασε πρόσφατα η θεωρία της δράσης, τόσο σε φιλοσοφικό όσο και σε επιστημονικό επίπεδο. Σε ποιο βαθμό ο καλλιτεχνικός Αξιονισμός και η θεωρία της δράσης φέρνουν συγκλίνουσες απόψεις σχετικά με το τι πραγματικά και ουσιαστικά είναι η δράση και πού βρίσκεται η ιδιαιτερότητα της καλλιτεχνικής δράσης; Και σε ποιο βαθμό μπορούν επίσης να συνεργαστούν με γόνιμο τρόπο στη διερεύνηση της δράσης τους, οδηγώντας σε αυτό που μπορεί να ονομαστεί επιστημονικά Εκτεταμένος Αξιονισμός καθώς και μια καλλιτεχνικά εκτεταμένη θεωρία της δράσης; Η συζήτηση θα κάνει κάποια βήματα προς την εξέταση αυτών των δύο αλληλένδετων θεμάτων, εστιάζοντας στην κριτική εξέταση των πρόσφατων αλληλεπιδράσεων μεταξύ του καλλιτεχνικού Αξιονισμού και της θεωρίας της δράσης στο προνομιακό πεδίο του χορού.

18:10 Walter Benn Michaels: «Όταν σηκώνω το χέρι μου»: Δράση, Σκοπιμότητα, Αυτονομία

Ο τίτλος μου προέρχεται από το περίφημο ερώτημα του Wittgenstein: «Τι απομένει αν αφαιρέσω το γεγονός πως το χέρι μου σηκώνεται από το γεγονός ότι σηκώνω το χέρι μου;» Είτε αποσκοπούσε στο να απαντηθεί το ερώτημά του είτε υπονοούσε, όπως το έθεσε, ότι ήταν παραπλανητικό και θα έπρεπε να απορριφθεί είναι θέμα αμφισβητήσιμο, αλλά, σε αυτή την παρουσίαση, θα θεωρήσω την απόρριψη ως τον κατάλληλο τρόπο για να προχωρήσω. Θα υποστηρίξω ότι –σε σχέση με την τέχνη– ένα ενδιαφέρον για δράση, που γίνεται επαρκώς κατανοητό, πρέπει να είναι ένα ενδιαφέρον για τη μορφή και θα υποστηρίξω περαιτέρω ότι το ενδιαφέρον για τη μορφή έχει σημαντικές και (επί του παρόντος) αμφιλεγόμενες πολιτικές συνεπαγωγές.

18:50 Ερωτήσεις & Απαντήσεις

19:10 Τέλος

Οι συνεργάτες

Bana Bashour
Η Δρ. Μπάνα Μπασούρ είναι Αναπληρώτρια Κοσμήτορας της Σχολής Τεχνών και Επιστημών και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Φιλοσοφίας. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα είναι κυρίως στην ηθική ψυχολογία, έναν επιμέρους τομέα που βρίσκεται στο σημείο όπου διασταυρώνονται η φιλοσοφία του νου, η μεταφυσική και η ηθική. Έλαβε το πτυχίο της Φιλοσοφίας από το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού (AUB) το 2000 και το διδακτορικό της από το Πανεπιστήμιο της Πόλης της Νέας Υόρκης το 2007, οπότε και άρχισε να εργάζεται στο AUB. Οι δημοσιεύσεις της περιλαμβάνουν άρθρα σχετικά με την κανονιστική επιστημολογία, την ηθική ψυχολογία και πρόσφατα ένα διεπιστημονικό έργο για τη σχέση μεταξύ της φυσικής ηθικής και της σύγχρονης οικονομίας (συν-συγγραφέας με τον Ramzi Mabsout), καθώς και μια ανθολογία που επιμελήθηκε με τον Hans Muller με τίτλο "Contemporary Philosophical Naturalism and Its Implications", που δημοσιεύτηκε από τον εκδοτικό οίκο Routledge.

Walter Benn Michaels
Ο Γουώλτερ Μπεν Μάικολς είναι καθηγητής Αγγλικών στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο. Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων, ανάμεσα στα οποία το The Shape of the Signifier: 1967 to the End of History (2004) και το The Trouble with Diversity: How We Learned to Love Identity and Ignore Inequality (2006) και, πιο πρόσφατα, το The Beauty of a Social Problem, το οποίο διαπραγματεύεται την τέχνη (φωτογραφία και λογοτεχνία) και την ανισότητα κατά τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα. Είναι μέλος της συνεργατικής ομάδας nonsite.org και μερικά από τα πρόσφατα έργα του σχετικά με την τέχνη, τη δράση και την πολιτική μπορεί να τα βρει κανείς στην ιστοσελίδα της συγκεκριμένης ομάδας.

Daniel Blanga Gubbay
Ο Ντανιέλ Μπλάνγκα Γκουμπάι (1982) είναι καθηγητής της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών στις Βρυξέλλες και ερευνητής στην πολιτική φιλοσοφία των τεχνών. Συνεργάζεται με το Kunstenfestivaldesarts και είναι ο ιδρυτής του Aleppo, ενός ανεξάρτητου χώρου έρευνας στον τομέα της τέχνης και της πολιτικής θεωρίας που εδρεύει στις Βρυξέλλες, το οποίο δημιουργεί κάθε χρόνο μια ελεύθερη και προσωρινή Φανταστική Σχολή γύρω από ένα συγκεκριμένο θέμα. Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Αρχιτεκτονικής της Βενετίας με τον Giorgio Agamben και απέκτησε ευρωπαϊκό διδακτορικό πτυχίο, το οποίο προσφέρεται από κοινού από το Πανεπιστήμιο του Παλέρμο στη Βαλένθια και το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, εκπονώντας την εργασία του πάνω σε θέματα πολιτικής χρήσης και εξέλιξης της έννοιας του δυνατού.

Alice Dupas
Η Αλίς Ντουπά, η οποία είναι καθηγήτρια με κρατική πιστοποίηση στη φιλοσοφία από το 2014, κάνει το διδακτορικό της στη φιλοσοφία στην Εκόλ Νορμάλ Σουπεριέρ της Λυών (ENS). Ο επιβλέπων καθηγητής της είναι ο Ζαν-Μισέλ Ρόι και ο τίτλος της διδακτορικής διατριβής της είναι: Μια γνωστική αντίληψη της τέχνης στη στροφή του 20ου αιώνα: από την Αναλυτική Αισθητική στη Γνωστική Αισθητική. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στην Ιστορία της Φιλοσοφίας. Διδάσκει Φιλοσοφία της Τέχνης και Σύγχρονη Φιλοσοφία της Τέχνης στην ENS της Λυών και επίσης Επιστημολογία και Γνωστική Επιστήμη στη Σχολή Λυών 2. Ταυτόχρονα, συντονίζει το Εργαστήριο Διδακτορικής Έρευνας: Στο σημείο σύνδεσης Φιλοσοφίας και Γνωστικής Επιστήμης στην ENS της Λυών.

Jean-Michel Roy
Ο Ζαν-Μισέλ Ρόι είναι Καθηγητής Φιλοσοφίας στην Εκόλ Νορμάλ Σουπεριέρ της Λυών καθώς και Ερευνητικός Συνεργάτης του Τμήματος Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου East Normal της Σαγκάης. Στο έργο του ασχολείται τόσο με την προέλευση της φιλοσοφίας του 20ού αιώνα όσο και με τα θεμέλια της σύγχρονης Γνωστικής Επιστήμης. Συμμετείχε στο πρώτο Συμπόσιο της Βηρυτού για τον Αξιονισμό και επί του παρόντος συνεργάζεται με την Αλίς Ντουπά σε μια διδακτορική έρευνα σχετικά με τη γνωστική προσέγγιση της τέχνης.

Paola Yacoub, Michel Lasserre
Οι εικαστικοί καλλιτέχνες Πάολα Γιακούμπ και Μισέλ Λασέρ συνεργάζονται από το 2000. Έργα τους έχουν εκτεθεί στο Kunst-Werke του Βερολίνου (2000), στη Μπιενάλε της Βενετίας (2003), στη Μπιενάλε του Busan (2004), στη Μπιενάλε του Gwangju (2006), στο Plateau, Παρίσι (2002), στο Witte de With, Ρότερνταμ (2003), στο Μουσείο Τέχνης Xiangning, Σενζέν, Κίνα (2008). Έδωσαν διαλέξεις στο Κέντρο Πομπιντού, Παρίσι (2006), στο Κέντρο Τέχνης Βηρυτού (2011), στο EHESS, Παρίσι (2012), στο Travelling Feministe, Παρίσι (2013). Έχουν λάβει διάφορες υποτροφίες, μεταξύ των οποίων και από τη Γερμανική Υπηρεσία Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών (DAAD) στο Βερολίνο (2005). Οι διαλέξεις τους έχουν συγκεντρωθεί στη μονογραφία "Beirut is a Magnificent City: Synoptic Pictures", που κυκλοφόρησε από το Ίδρυμα Antoni Tàpies, Βαρκελώνη (2003). Τα πρώτα κοινά έργα τους επικεντρώθηκαν στην κριτική ερμηνεία των αντιλήψεων των περιοχών σε ζώνες συγκρούσεων. Αυτή τη στιγμή εργάζονται για την έννοια της δράσης και την αποκατάσταση ποικίλων τεχνικών δραματοποίησης στον τομέα των εικαστικών τεχνών. H Πάολα Γιακούμπ είναι διευθύντρια του προγράμματος Καλλιτεχνικών Ερευνητικών Πρακτικών στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Λιβάνου (ALBA) στη Βηρυτό.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Rudolf Schwarzkogler [εκπρόσωπος του Βιεννέζικου Αξιονισμού], 3rd Aktion, 1965