Η ζωγραφική του Άγγελου Παναγιώτου κινεί το θυμικό, γεννώντας μια παλέτα συναισθημάτων. Ρεαλιστικές εικόνες του ανθρώπου και της φύσης υψώνονται στον έναστρο ουρανό, στην ιδεαλιστική τους διάσταση. Αναζητά τις χαμένες ή/και ξεχασμένες αξίες, το φως, την αρμονία και συγκλονίζεται παρατηρώντας τη συμπαντική απεραντοσύνη. Αγγελιαφόρος του μηνύματος ότι η τέχνη έχει ευθύνη να προβληματίζει και να δείχνει τον δρόμο προς το καλό για τον άνθρωπο.Συναντήσαμε τον διεθνώς αναγνωρισμένο ζωγράφο στην Golden Gallery by Kapatays*, όπου φιλοξενείται η πρώτη του ατομική έκθεση στην Κύπρο.
Για πρώτη φορά παρουσιάζετε το έργο σας στην Κύπρο. Ποια έργα περιλαμβάνει η έκθεση;
Είναι η πρώτη μου έκθεση στην Κύπρο και περιλαμβάνει έργα των τελευταίων δεκαπέντε - δεκαεπτά ετών. Κυριαρχεί το θέμα με τα περιστέρια, τα οποία είναι σύμβολα ειρήνης - είναι σαν σύγχρονες αγιογραφίες. Πέρα από τον άνθρωπο, και άλλες μορφές ζωής μπορούν να μας διδάξουν την ειρήνη, την επικοινωνία, την τρυφερότητα. Τα ζευγάρια των περιστεριών μπορούν να διδάξουν τα ζευγάρια των ανθρώπων ότι είναι πολύ πιο σημαντικό δύο άνθρωποι να είναι μαζί παρά χωριστά. Η Κύπρος έχει πολύ φιλότεχνο κοινό. Αυτό σημαίνει ότι ενδιαφέρονται για τις αξίες, για πράγματα που δεν μπορεί να μας δώσει η ζωή και μας τα δίνει η τέχνη. Η ελπίδα μας είναι μόνο στην τέχνη, όλα τα άλλα απέτυχαν. Αν φτάσουμε στο σημείο να διαλύσουμε και τα συναισθήματα, θα δημιουργήσουμε ένα καινούργιο μοντέλο ανθρώπου που δεν θα καταλαβαίνει τίποτα. Αυτός θα είναι ο νέος πολιτισμός; Να κάνουμε ανθρώπους αναίσθητους;
Πόσο έχουν επηρεάσει τη ζωγραφική σας τα βιώματά σας;
Έζησα πολύ όμορφα παιδικά χρόνια στη Φαρκαδόνα Τρικάλων - ένα χωριό κοντά στον Πηνειό. Το περιβάλλον τότε ήταν τόσο καταπράσινο που νομίζαμε ότι ήμασταν στον Αμαζόνιο. Πού πήγε αυτός ο κόσμος; Γιατί χάθηκε μέσα σε 50-60 χρόνια; Έζησα σε μια γειτονιά όπου οι άνθρωποι είχαν αναπτύξει μια αρραγή σχέση - ήταν μετά τον πόλεμο και τον εμφύλιο. Δεν υπήρχαν χρήματα, αλλά όλοι ήταν πλούσιοι. Όλα αυτά τα συναισθήματα είναι έντονα μέσα μου, και ξαφνικά βλέπεις έναν κόσμο που δεν ενδιαφέρεται για τίποτα εκτός από την καλοπέρασή του. Ο άνθρωπος σήμερα δεν αφήνει ενέργεια και οπτικό πεδίο και για τους άλλους, είναι εγωιστής. Ο εγωισμός δεν οδηγεί πουθενά και δεσμεύει την ενέργεια για ένα συνολικά πιο ανθρώπινο κόσμο. Πού πήγε όλη εκείνη η ενέργεια της συνολικής θέλησης; Πού πήγε η γιορτή των συναισθημάτων, της απλότητας, των αθώων ανθρώπων; Οι εικόνες λοιπόν από το χωριό μου είχαν καθοριστικό ρόλο. Δεν μπορώ να ξεφύγω, και χωρίς να το θέλω βγαίνουν από μόνες τους. Τα περιστέρια που είχαμε στο χωριό, τα αγαπούσαμε και χαιρόμασταν που κάθονταν στην πλάτη, στα χέρια μας. Έπειτα ήταν ο έναστρος ουρανός. Παρατηρώντας τον αισθανόμουν ένα δέος. Αναρωτιόμουν τι να είναι αυτός ο κόσμος. Όταν μελέτησα αστρονομία, είδα ότι είναι σε τεράστιες αποστάσεις από εμάς, είναι ηλιακά συστήματα. Ένας κόσμος συγκλονιστικός όπου βλέπεις το πρόσωπο του Θεού, που απλώνεται στα βάθη του Σύμπαντος. Με συγκλονίζει το φως και είναι ακόμα πιο συγκλονιστικό ότι το φως προέρχεται από τη βαρυτική ενέργεια της ύλης των άστρων. Και από την άλλη, είναι το φως μέσα στον άνθρωπο, το οποίο προέρχεται από την ενέργεια της ψυχής και των συναισθημάτων.
Πώς βλέπετε τη ζωή των παιδιών στο σύγχρονο, πολυσύνθετο σκηνικό;
Σήμερα τα παιδιά δεν προλαβαίνουν να χαρούν ότι είναι παιδιά. Κατευθείαν τα βάζουν σε πληροφορίες, πληροφορίες, πληροφορίες. Αυτό δεν είναι μόρφωση. Το παιδί πρώτα θα πρέπει να νιώσει ότι είναι παιδί για να έχει ωραία βιώματα. Τα παιδιά γεννιούνται σε έναν κόσμο όπου η ανθρώπινη επαφή έχει χαθεί, και νομίζουν ότι πάντα έτσι ήταν. Δεν θα ψάξουν να βρουν τι έγινε και χάθηκαν κάποια πράγματα που δεν έζησαν. Εμείς όμως που τα ζήσαμε στενοχωριόμαστε, γι' αυτό θέλουμε να προικίσουμε τα παιδιά με συναισθήματα και το άρωμα της ανθρώπινης επαφής. Από τη σχολική ηλικία θα πρέπει να μάθουν στα παιδιά να ακούνε - όταν ακούς με προσοχή μαθαίνεις. Δεν με πείθει κάποιος που παίρνει πτυχίο με άριστα αλλά είναι παπαγάλος. Δεν μπορείς να βαθμολογήσεις το συναίσθημα.
Πόσο έχει αλλάξει τη φιλοσοφία σας ο ερχομός του παιδιού σας;
Είναι πέντε χρονών. Δεν περίμενα ότι ένα παιδί θα μου έδινε τόση ενέργεια. Αγωνίζομαι, σκέφτομαι, προσπαθώ περισσότερο. Θέλω όλα τα παιδιά να μπορούν να δημιουργήσουν μια νέα πραγματικότητα. Όσο πιο πολλά, καλά παιδιά υπάρχουν τόσο καλύτερο θα είναι το μέλλον μας.
Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης στην εποχή των αντιφάσεων;
Ο ρόλος της τέχνης δεν είναι να μας δείξει τον κόσμο όπως είναι, αλλά όπως θα έπρεπε να είναι, με αξίες και όχι στην αγριότητά του. Αυτό σημαίνει πολιτισμός. Να μένουμε σε αυτά που ισχύουν για πάντα, που δεν χρειάζονται άλλη εξέλιξη. Η αγάπη δεν εξελίσσεται, είναι μια τέλεια ενέργεια. Η τέχνη πρέπει να είναι ένα καταφύγιο. Αυτό που δεν μπορείς να το βρεις στη ζωή να το βρεις στον κόσμο της τέχνης. Πρέπει να είμαστε σοβαροί απέναντι στην τέχνη και να μην μας παρασύρει η μόδα, η οποία δεν μπορεί να λύσει τα μεγάλα υπαρξιακά προβλήματα. Μόνο ο σκεπτόμενος άνθρωπος μπορεί να πάρει θέση σε αυτά. Και υπάρχουν προβλήματα τα οποία δεν θα μπορέσουμε να απαντήσουμε ποτέ, όπως είναι η ύπαρξη του Θεού. Είναι θέμα πίστης για μένα. Είναι φοβερό πράγμα να σκέφτεσαι ότι αυτός ο εκπληκτικός κόσμος έγινε τυχαία. Κι αν κάποιος δεν πιστεύει, ας δηλώνει αγνωστικιστής και όχι άθεος. Έτσι, δεν προσβάλλει τους ανθρώπους που έψαξαν περισσότερο από εκείνον. Όταν ρώτησαν τον Αϊνστάιν αν πιστεύει στον Θεό, είπε: "όλα τα πράγματα υπακούουν σε παγκόσμιους νόμους, ψάξτε να βρείτε τον νομοθέτη".
Πώς σχολιάζετε τη νέα γενιά καλλιτεχνών;
Υπάρχουν αξιόλογοι νέοι καλλιτέχνες και πρέπει να τους βοηθάμε να φτάσουν τα έργα τους στην επιφάνεια και όχι να δίνεται στήριξη μόνο στους ικανούς στις δημόσιες σχέσεις. Γιατί να μην βάλεις και έναν άγνωστο καλλιτέχνη στο σπίτι σου, αν σου αρέσει το έργο του; Έτσι τον βοηθάς να συνεχίσει, γιατί ο ανταγωνισμός είναι σκληρός και η απογοήτευση σκοτώνει.
Ποιον θεωρείτε κομβικό σταθμό στην πορεία σας;
Όταν φοιτούσα στη Σχολή Καλών Τεχνών είχε γίνει στο Ζάππειο μια έκθεση του Καραβάτζιο και των μαθητών του. Στην έκθεση υπήρχε ο πίνακας "Η ανάπαυση κατά τη φυγή στην Αίγυπτο". Είχα λατρέψει αυτό το έργο, το οποίο μου γέννησε πολλά συναισθήματα. Πήγαινα κάθε απόγευμα και το έβλεπα, γιατί ξαναβρήκα εκεί τον εαυτό μου. Έχοντας τα βιώματα από το χωριό μου, βλέποντας την αγάπη για τον άνθρωπο και τη φύση, και με τον τρόπο που την απέδωσε ο Καραβάτζιο, καθώς και η αρμονία του ανθρώπου με τη φύση με συγκλόνισαν. Το έργο αυτό άλλαξε τη φιλοσοφία μου για τη ζωγραφική, και είχα πει: "έτσι θέλω να ζωγραφίζω, αυτή η ζωγραφική μου πάει". Πολεμήθηκα πολύ γι' αυτήν τη φιλοσοφία. Έλεγαν ότι αυτά που ζωγραφίζω έχουν ξαναγίνει. Όλα έχουν ξαναγίνει. Και η λέξη αγάπη έχει ειπωθεί, μήπως δεν πρέπει να την ξαναπούμε; Γιατί κάποιος να μου επιβάλλει να ζωγραφίζω αφηρημένα;
Ο καθηγητής σας Γιώργος Μαυροΐδης άσκησε επίδραση στο ύφος σας;
Ήταν πολύ καλός δάσκαλος και μορφωμένος. Του άρεσε ο Σεζάν και προσπαθούσε να χτίσει τη διδασκαλία στο έργο του. Προσωπικά, λάτρευα με διαφορετικό τρόπο την τέχνη, ήθελα να ζωγραφίζω τον άνθρωπο όπως τον βλέπω. Με ενδιέφεραν περισσότερο τα συναισθήματα. Όταν αγαπάς έναν άνθρωπο και θέλεις να τον ζωγραφίσεις, θα τον ζωγραφίσεις όπως τον αγαπάς και τον σέβεσαι. Αυτό ήθελα να αποδώσω στα έργα μου.
Η συνάντηση του ανθρώπου με τον έρωτα και την αγάπη. Ποια η δική σας θεώρηση;
Πιστεύω στον έρωτα της αγάπης. Πιστεύω όμως ότι μεγάλη αγάπη είναι και η επικοινωνία που έχουν δύο άνθρωποι μεταξύ τους. Πέρα από τη χημεία της σωματικής επαφής, η χημεία του μυαλού και της καρδιάς μπορεί να συμβάλουν ώστε αυτή η σχέση να γίνει πιο δυνατή στη διάρκεια. Αν καταφέρει ένας άνθρωπος να σου διεγείρει το μυαλό, την καρδιά, τα συναισθήματά σου, θα τον αγαπάς και δεν θα θέλεις να τον χάσεις ποτέ. Πρέπει να είναι καλλιεργημένα τα ζευγάρια για να φτάσουν σε ένα ανώτερο επίπεδο. Και αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να είναι ευτυχισμένοι.
Κλείνοντας, ποια είναι η μεγάλη έγνοια ενός καλλιτέχνη που απορεί και φιλοσοφεί;
Σήμερα, απουσιάζει ο πολιτισμός του ανθρώπου. Ο Φρόιντ είπε ότι στο μέλλον ο πολιτισμός θα είναι πηγή δυστυχίας, και επαληθεύεται. Ανέκαθεν οι λίγοι δημιουργούσαν και οι πολλοί κατέστρεφαν. Δυστυχώς οι άνθρωποι που χαίρονται να καταστρέφουν αυξάνονται. Όπου υπάρχει ποιότητα, ο άνθρωπος γυρίζει την πλάτη. Η μοναξιά της ποιότητας είναι ένας βαρύς σταυρός, είναι το δράμα του υπεύθυνου ανθρώπου. Ο εγωιστής δεν θέλει να καταλάβει και δεν θέλει να αγωνιστεί για το σύνολο. Αυτό είναι κατάρα. Γι' αυτό το μέλλον του ανθρώπου είναι επικίνδυνο. Έρχονται στο μυαλό μου τα λόγια του Χόκινγκ: "αν ο άνθρωπος στα επόμενα εκατό χρόνια δεν προλάβει να δραπετεύσει στο Διάστημα δεν υπάρχει σωτηρία". Έχουμε ανάγκη από μεγάλα διδάγματα. Το μέλλον μας δεν θα σωθεί από το πόσο μοντέρνοι και σύγχρονοι είμαστε, αλλά από το πόσο σοβαροί και υπεύθυνοι. Η τέχνη σε οποιαδήποτε μορφή της έχει καθήκον να μας διδάξει την υπευθυνότητα, να μας βοηθήσει να φτιάξουμε ένα καινούργιο κόσμο με σταθερές αξίες για να υπάρξει σιγουριά και ασφάλεια στις ανθρώπινες σχέσεις. Πρέπει λοιπόν να ενεργοποιήσουμε ξανά τα συναισθήματα και τις αξίες που απουσιάζουν. Αυτό θέλω να κάνω μέσα από την τέχνη μου είτε ζωγραφίζω λουλούδια, είτε περιστέρια κ.λπ.
*Η έκθεση θα έχει διάρκεια μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου 2018 στην Golden Gallery by Kapatays στη Λευκωσία. Τηλ. 2266572
Συνέντευξη στον Χρίστο Λαζανιά/ Φωτογραφία Χρίστος Θεοδωρίδης
