Η κατάθεση στο ομοσπονδιακό δικαστήριο του Σαν Φρανσίσκο υποστηρίζει ότι το Met πούλησε κρυφά τον πίνακα La cueillette des olives (Μαζεύοντας ελιές) του 1889 του βαν Γκογκ γύρω στο 1972 χωρίς να το γνωρίζει η αρχική του ιδιοκτήτρια, η Hedwig Stern, η οποία φέρεται να είχε ζητήσει την επιστροφή του. Σήμερα ο πίνακας εκτίθεται στο μουσείο της Αθήνας που λειτουργεί από το ίδρυμα του αείμνηστου Έλληνα μεγιστάνα της ναυτιλίας Βασίλη Γουλανδρή και της συζύγου του, Ελίζας.

Οι ενάγοντες - Judith Silver και Deborah Silver, Kofi, Sekai και Mary Lee, Walter και Daniel Henrickson και Dorit και Ilan Marcks - αναφέρουν στην 13σέλιδη καταγγελία ότι ο πίνακας βαν Γκογκ της Stern κατασχέθηκε από το Τρίτο Ράιχ όταν εκείνη διέφυγε από το Μόναχο στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας με τον σύζυγό της Fritz και τα παιδιά της το 1936.

Το 1938, οι Ναζί διόρισαν τον πρώην δικηγόρο της Stern, Kurt Mosbacher, για να ρευστοποιήσει την περιουσία της, η οποία περιελάμβανε τον βαν Γκογκ και έναν πίνακα του Pierre-Auguste Renoir. Τα έργα πωλήθηκαν από την "αρειανοποιημένη" γκαλερί Thannhauser, της οποίας οι δραστηριότητες είχαν μεταφερθεί από τον πρώην Εβραίο ιδιοκτήτη, Justin Thannhauser, στον Γερμανό έμπορο τέχνης Paul Roemer. Ο βαν Γκογκ και ο Ρενουάρ πωλήθηκαν από τον Roemer στον Theodor Werner για 55.000 μάρκα Ράιχ.

Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Stern φέρεται να αναζήτησε τη συλλογή της, αλλά και οι δύο πίνακες είχαν ήδη πωληθεί, με τον βαν Γκογκ να πηγαίνει στον συλλέκτη Βίνσεντ Άστορ στη Νέα Υόρκη το 1948. Στη συνέχεια, το Met τον αγόρασε από την γκαλερί Knoedler το 1956.

Η έκθεση που κατατέθηκε μαζί με την καταγγελία, γραμμένη από τον Τζόναθαν Πετρόπουλο - ιστορικό και κορυφαίο ειδικό σε θέματα ναζιστικής λαθραίας τέχνης - υποστηρίζει ότι ο Theodore Rousseau, τότε επικεφαλής επιμελητής της Met και ο ίδιος ειδικός σε θέματα ναζιστικής λαθραίας τέχνης, ενέκρινε την απόσυρση του έργου αφού ήρθε στο φως η αμφίβολη προέλευσή του.

Οι New York Times δημοσίευσαν την είδηση της μυστικής πώλησης το 1972, κάνοντας λόγο για μια "ασυνήθιστη ενέργεια", καθώς η Met "δεν είχε στο παρελθόν διαθέσει έργα της ποιότητας του Βαν Γκογκ". Ως αγοραστής αναφέρθηκε ο Gianni Agnielli, ένας "Ιταλός βιομήχανος" και συνεργάτης της Marlborough Gallery. Ο Thomas Hoving, ο τότε διευθυντής του μουσείου, δήλωσε ότι τα έσοδα χρησιμοποιήθηκαν για να "αγοράσουμε σπουδαία πράγματα από δασκάλους που απλά δεν έχουμε και [τα οποία] δεν θα είναι ποτέ ξανά διαθέσιμα", όπως ένας πίνακας του Diego Velazquez.

Η εξήγηση δεν ικανοποίησε τους σκεπτικιστές της καλλιτεχνικής κοινότητας και η Ένωση Εμπόρων Τέχνης της Αμερικής χαρακτήρισε την πώληση "παραβίαση της δημόσιας εμπιστοσύνης", καθώς η απόσυρση σημαντικών έργων θα έπρεπε να ανακοινώνεται δημοσίως, ώστε να δίνεται σε άλλα ιδρύματα τέχνης η πρώτη ευκαιρία για την απόκτηση.

Το 2018, ο επικήδειος της εφημερίδας για έναν άλλο πρώην επιμελητή της Met, τον Everett Fahy, κοστολόγησε τον βαν Γκογκ, έναν από τους 15 πίνακες με ελαιόδεντρα που φιλοτέχνησε ο διάσημος ιμπρεσιονιστής όταν βρισκόταν στο ψυχιατρείο Saint-Rémy, στα 250.000 δολάρια.

Σε δήλωσή του στο Artnet News, εκπρόσωπος της Met δήλωσε ότι ο βαν Γκογκ "αποχαρακτηρίστηκε σε μια ευρέως αναφερόμενη πώληση το 1972, η οποία ήταν μέρος μιας μεγαλύτερης κλίμακας και πολυσυζητημένης προσπάθειας για την αύξηση των κεφαλαίων απόκτησης".

Συνέχισε: "Η πώληση του 'Olive Picking' (Μαζεύοντας ελιές) πληρούσε τα αυστηρά κριτήρια του μουσείου για την απόσυρση -συγκεκριμένα, καταγράφηκε ότι το έργο θεωρήθηκε κατώτερης ποιότητας από άλλα έργα του ίδιου τύπου που υπήρχαν στη συλλογή. Ενώ το Met εμμένει με σεβασμό στη θέση του ότι το έργο αυτό εισήλθε στη συλλογή και αποχαρακτηρίστηκε νόμιμα και εντός όλων των κατευθυντήριων γραμμών και πολιτικών, το μουσείο καλωσορίζει και θα εξετάσει κάθε νέα πληροφορία που θα έρθει στο φως".

Το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή δεν απάντησε σε αιτήματα για σχόλια.

Σύμφωνα με την καταγγελία, ο πίνακας εκτίθεται στο παράρτημα του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Αθήνα τουλάχιστον από τον Ιούνιο του 2022. Οι ενάγοντες αναφέρουν ότι οι προσπάθειες εντοπισμού της τοποθεσίας του ήταν ανεπιτυχείς και κανένα από τα δύο ιδρύματα δεν ήταν πρόθυμο να παράσχει πληροφορίες. Οι επιχειρηματικές συναλλαγές των Γουλανδρή φωτίστηκαν από τη διαρροή των Panama Papers το 2016, η οποία ανέφερε ότι η συλλογή έργων τέχνης τους αξίας 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων είχε μεταφερθεί σε διάφορες εταιρείες-βιτρίνες.

ΠΗΓΗ:artnews.com