Καθώς οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής καταστροφής στη Γάζα δεν δείχνουν σημάδια προόδου, μια ομάδα Παλαιστινίων δημιουργών χρησιμοποιεί τη δύναμη της τέχνης για να επαναφέρει την ανθρωπιά σε μια απανθρώπινη κατάσταση. Η Μπιενάλε της Γάζας (Gaza Biennale), μια έκθεση με 60 καλλιτέχνες, είναι μια αποκεντρωμένη εκδήλωση που πραγματοποιείται σε 19 χώρους σε 12 πόλεις σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων τριών νέων περιπτέρων στη Βόρεια Αμερική - στο Τορόντο, στην Ουάσινγκτον και, τον επόμενο μήνα, στη Νέα Υόρκη.
Η διοργάνωση της Μπιενάλε στη Νέα Υόρκη θα διαρκέσει πέντε ημέρες (10-14 Σεπτεμβρίου) στον μη κερδοσκοπικό χώρο τέχνης Recess στο Μπρούκλιν, ενώ μια μικρότερη έκδοση θα παραμείνει εκεί για τρεις μήνες (18 Σεπτεμβρίου-20 Δεκεμβρίου). Η έκθεση επικεντρώνεται στο έργο και τις ιστορίες καλλιτεχνών που εξακολουθούν να ζουν στη Γάζα ή που μόλις πρόσφατα κατάφεραν να εγκαταλείψουν την περιοχή. Τα έργα της έκθεσης έχουν δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια του τελευταίου ενάμισι έτους και αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη καταστροφή που έχει προκαλέσει ο ισραηλινός στρατός στη μικρή, πυκνοκατοικημένη περιοχή από την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Έργο του Murad Al-Assar
«Η σημασία αυτού του πρότζεκτ έγκειται στην ικανότητά του να θέτει την τέχνη στην πρώτη γραμμή μιας παγκόσμιας αφύπνισης, να προκαλεί τον χώρο της τέχνης να αναγνωρίσει το βάρος της γενοκτονίας, να παρουσιάσει ένα μοντέλο ανθεκτικότητας και να ικανοποιήσει την απελπιστική ανάγκη να αναγνωριστεί το βάθος και η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ζωής», δήλωσε εκπρόσωπος της Μπιενάλε σε ανακοίνωση. «Το δικαίωμα ενός λαού να ζει με αξιοπρέπεια στη γη του είναι θεμελιώδες για τον ίδιο τον σκοπό της τέχνης».
Η επικείμενη εκδοχή της Μπιενάλε της Γάζας στο Μπρούκλιν βασίζεται στη βρετανική έκδοση του 2024 και την άνοιξη του 2025, εξελισσόμενη από μια διαδήλωση έξω από το Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης στο Λονδίνο για τη διαμαρτυρία κατά της συνενοχής των βρετανικών πολιτιστικών ιδρυμάτων στον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, σε μια εσωτερική έκθεση τον Μάιο του 2025 στην γκαλερί Ugly Duck Gallery στο Μπερμόντζι, παράλληλα με ένα πρόγραμμα εικονικών ομιλιών και εργαστηρίων υπό την καθοδήγηση καλλιτεχνών από τη Γάζα.
Μελλοντικές εκδόσεις της Μπιενάλε θα διοργανωθούν στην Αθήνα, την Κωνσταντινούπολη, την Πάντοβα, τη Βαλένθια και αλλού, παρουσιάζοντας έργα τέχνης που συχνά δημιουργήθηκαν από ταπεινά, βρεθέντα υλικά, όπως υπολείμματα ρούχων ή παλιά κουτιά με είδη πρώτης ανάγκης που ρίχτηκαν από αεροπλάνα. Στην γκαλερί Recess, η έκθεση θα περιλαμβάνει έργα 22 καλλιτεχνών από τη Γάζα.
Έργο της Alaà Al Shawa
Στην Αθήνα ο Λόφος art project Βελβενδού 39, Κυψέλη, το ελληνικό περίπτερο της «Μπιενάλε της Γάζας» παρουσιάζει την έκθεση «Στη ζώνη του πυρός. Θαύματα μέσα στα ερείπια - Η Μπιενάλε της Γάζας», από τις 18 Σεπτεμβρίου έως τις 4 Νοεμβρίου 2025 με έργα καλλιτεχνών που ζουν και εργάζονται στη Γάζα εν μέσω της γενοκτονίας ή κατάγονται από αυτή, σε επιμέλεια των Φαίης Τζανετουλάκου και Δημήτρη Σαραφιανού. Στο πλαίσιο της έκθεσης, το Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου στις 7.00 μ.μ. πραγματοποιείται συζήτηση παρουσία καλλιτεχνών που συμμετέχουν στην έκθεση, αλλά και σύνδεση με τα εγκαίνια του τουρκικού περίπτερου της Μπιενάλε της Γάζας, μέρους της Διεθνούς Μπιενάλε της Κωνσταντινούπολης.
«Η Μπιενάλε μας προσκαλεί να ασχοληθούμε με την ικανότητα της τέχνης να αντανακλά ένα αδιανόητο παρόν, να αψηφά όλες τις προκλήσεις και να χτίσει ένα παγκόσμιο κίνημα», δήλωσε εκπρόσωπος της Recess σε ανακοίνωση. Περισσότερες λεπτομέρειες για το πρόγραμμα της έκθεσης στη Νέα Υόρκη θα ανακοινωθούν τις επόμενες εβδομάδες.
Η Μπιενάλε της Γάζας λειτουργεί κυρίως ως μια προσπάθεια υπεράσπισης και ευαισθητοποίησης με αποστολή τη συγκέντρωση χρημάτων.
Η ανακοίνωση της έναρξης της έκθεσης στη Νέα Υόρκη έρχεται εν μέσω όλο και πιο ζοφερών αναφορών από τη Γάζα. Πάνω από 100 οργανώσεις, μεταξύ των οποίων η Oxfam και οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, υπέγραψαν πρόσφατα μια κοινή επιστολή με την οποία καλούν το Ισραήλ να σταματήσει την «οπλοποίηση της βοήθειας» προς τη Γάζα, η οποία βρίσκεται υπό κρατικό αποκλεισμό από τις 2 Μαρτίου. Η επιστολή ισχυρίζεται ότι οι περισσότερες διεθνείς οργανώσεις δεν έχουν καταφέρει να παραδώσουν προμήθειες ζωτικής σημασίας, με αποτέλεσμα «τα νοσοκομεία να έχουν μείνει χωρίς βασικά είδη πρώτης ανάγκης, τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρίες και οι ηλικιωμένοι να πεθαίνουν από την πείνα και από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν, και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στην ανθρωπιστική βοήθεια να πηγαίνουν στη δουλειά πεινασμένοι».
Σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας της Γάζας, περισσότεροι από 62.000 Παλαιστίνιοι έχουν χάσει τη ζωή τους από την έναρξη της ισραηλινής επίθεσης μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, 70% των οποίων είναι γυναίκες και παιδιά. 235 άτομα, μεταξύ των οποίων 106 παιδιά, έχουν επίσης πεθάνει από την πείνα. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ανακοίνωσε αυτό τον μήνα ότι 859 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί κοντά σε εγκαταστάσεις του Ανθρωπιστικού Ιδρύματος της Γάζας (GHF), το οποίο υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, ισχυρισμό που το GHF αρνείται.
Έργο του Motaz Naim.
Περισσότερα από 200 πολιτιστικά ιδρύματα και μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς στη Γάζα, μεταξύ των οποίων πανεπιστήμια, τζαμιά και βιβλιοθήκες, έχουν καταστραφεί από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς, με ανυπολόγιστη απώλεια για τη συλλογική μνήμη και ταυτότητα των Παλαιστινίων. Η Μπιενάλε της Γάζας αγωνίζεται ενάντια στην εξάλειψη, είτε μέσω των θλιβερών υδατογραφιών του καλλιτέχνη Alaà Al Shawa από τη βόρεια Γάζα, του οποίου το έργο εξερευνά το ψυχολογικό κόστος της αναγκαστικής μετανάστευσης, είτε μέσω των οργισμένων αφαιρετικών έργων του Motaz Naim, ενός ζωγράφου που εκτοπίστηκε στην Αίγυπτο και του οποίου το τρέχον έργο εξερευνά την καταστροφή του τοπίου της Γάζας.
Η Μπιενάλε της Γάζας είναι ένα κάλεσμα προς τον κόσμο, τους καλλιτέχνες και τα πολιτιστικά ιδρύματα, να σταθούν αλληλέγγυοι με τους Παλαιστίνιους καλλιτέχνες, να τους υποστηρίξουν και να συνεργαστούν για να διασφαλίσουν ότι οι φωνές και οι ιστορίες τους θα παραμείνουν ζωντανές και τα έργα τους μια απόδειξη αγώνα και ανθεκτικότητας, φωτίζοντας ένα μονοπάτι για την ανθρωπότητα στην πιο δύσκολη στιγμή.
«Υπάρχει μια σιωπηλή οδύνη και θλίψη που καίει αθόρυβα την καρδιά, μαζί με το σοκ και τη μοναξιά - συναισθήματα που δεν μπορεί να αποτυπώσει μια κάμερα και συχνά αγνοούνται από τα ΜΜΕ, τα οποία εστιάζουν σε διαμελισμένα σώματα σαν να ήταν απλές κούκλες, παραβλέποντας τον πραγματικό ανθρώπινο πόνο και τους αγαπημένους που μένουν πίσω», δηλώνει η καλλιτέχνιδα Ruba Mahmoud Hassan, που συμμετέχει στην Μπιενάλε.
Η οργάνωσή της στη Γάζα στηρίζεται σε ομάδα καλλιτεχνών και ο παγκόσμιος συντονισμός της πραγματοποιείται από την ομάδα του Απαγορευμένου Μουσείου στη Ραμάλα. Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Ahmed Adnan, Ahmad Aladawi, Ahmad Muhanna, Alaa Abu Saif, Alaà Al Shawa, Ashraf Sahwiel, Aya Juha, Bassel Aklouk, Diana Alhosary, Emad Badwan, Fadel Tafesh, Hala Eid Alnaji, Jehad Jarbou, Ghanem Al Den, Ibrahim Al Sultan, Khaled Hussein, Lamis Dajani Shawwa, Liza Madi, Maisara Baroud, Mary Ann Jaraisy, Maysa Yousef, Motaz Naim, Osama Naqqa Hussein, Rasha Alrayes, Ruba Mahmoud Hassan, Ola Al Sharif, Sohail Salem, Yasmeen Al Daya, Yahya Alsholy, Yara Zuhod.
