Ένας γνήσιος λαϊκός καλλιτέχνης που στοχεύει στη διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ο Βρασίδας Νεοφύτου, μάστορας της ξυλογλυπτικής τέχνης, παίρνει στα χέρια του το ξύλο από τα παιδικά του χρόνια και του δίνει μορφή, ψυχή και κίνηση. Δημιουργεί σε διάφορα είδη ξύλου, ως επί το πλείστον φιγούρες ζώων αλλά και ανθρώπινες φιγούρες. Ένας παλιός κορμός δέντρου μεταμορφώνεται σε ανθρώπινο κεφάλι, σε αετό, σε κριάρι, αλεπού, αγρινό, σε φίδι, σε ένα ταξίδι στον χρόνο, όπως ο ίδιος ανέφερε στο «Π». Βρεθήκαμε στα δύο μουσεία που διατηρεί στην όμορφη κοινότητα της Τάλας, γενέτειρα του τεχνίτη του ξύλου. Στο Μουσείο Ξυλογλυπτικής διαθέτει πάνω από δύο χιλιάδες εκθέματα, ενώ στο δεύτερο μουσείο που γειτνιάζει με το πρώτο έχει αντικείμενα από την παράδοση του τόπου μας, όπως νυφικό κρεβάτι, μπαούλα του παππού και της γιαγιάς, ραπτομηχανές και άλλα.
Τα μουσεία
Άρχισε να δημιουργεί τα πρώτα του σχέδια από ξύλο από την ηλικία των πέντε χρόνων, ενώ στην τέχνη της ξυλογλυπτικής -όπως είπε- τον μύησε ο παππούς του που έφτιαχνε πιδκιάβλια μέχρι σαμάρια, άλετρα και βάλκες για το μάζεμα των χαρουπιών και των ελιών, όλα φυσικά καμωμένα με ξύλο. Φυσικά, όπως εξηγεί και ο πατέρας του υπήρξε πολύ καλός πελεκάνος. Πρόσθεσε πως εδώ και πενήντα χρόνια ασχολείται αποκλειστικά με το ξύλο, το οποίο προμηθεύεται από την κοινότητα και από τα χωράφια της περιοχής. Μετά την εξεύρεση του ξύλου το αξιοποιεί κατάλληλα. Ερωτηθείς αν αποτελεί δύσκολο εγχείρημα η μεταμόρφωση ενός κορμού δέντρου απάντησε πως όταν έχεις φαντασία μπορείς να δημιουργήσεις. Όλα τα ξύλα που προμηθεύεται όπως είπε, «είναι ζωντανά» κατά την έκφρασή του, σημειώνοντας πως δεν τα χρησιμοποιεί για τη φωτιά αλλά για την τέχνη.
Δίπλα από το Μουσείο Ξυλογλυπτικής δημιούργησε επίσης Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στο οποίο συγκεντρώνει παραδοσιακά αντικείμενα που δηλώνουν την αγάπη του για την παράδοση του τόπου του και μεταφέροντάς μας στην εποχή των γιαγιάδων και των παππούδων μας. Πέρα από το νυφικό κρεβάτι φιλοξενεί το νυφικό της γιαγιάς, την κουρούκλα της, μια καφέ μαντήλα με πλούσιο κέντημα. Τα αντικείμενα και εκθέματα σχετίζονται με τα παραδοσιακά επαγγέλματα, το νοικοκυριό και τον τρόπο ζωής περασμένων δεκαετιών και έχουν την ευκαιρία να δουν όσοι το επισκέπτονται, όπως το δουλαπούιτο και το ανέμι.
Σύνδεση με έργα
Ο κ. Νεοφύτου παραδέχεται πως είναι με όλα του τα έργα συνδεδεμένος. Όταν δε, πουλήσει ένα έργο, στεναχωριέται πολύ για τον αποχωρισμό, αφού κάθε έργο όπως εξήγησε είναι ξεχωριστό. Θυμάται έναν σκαντζόχοιρο που έφτιαχνε για μέρες σε ξύλο και τον ζήτησε ένας τουρίστας. «Ήταν η στιγμή που έπρεπε να λειτουργήσω ως έμπορας και όχι ως καλλιτέχνης. Του το έδωσα, το πήρε στο χέρι του και με είδε πως δάκρυσα». Όπως ο ίδιος θυμάται, ήταν από ξύλο τρεμιθιάς που τον έντυσε πίσω γύρω-γύρω με θρουμπί. Στο μουσείο ξυλογλυπτικής φιλοξενεί κατασκευές από λουλούδια, ζώα, μικρές εκκλησίες, διάφορα είδη για αποθηκευτικούς χώρους, και γενικά παραδοσιακές κατασκευές. Το πιο αγαπημένο του έργο, όπως είπε, είναι αυτό που απεικονίζει τον παππού του με τον οποίο είχε μεγάλη σύνδεση και αγάπη.
Η διαδικασία
Του ζητήσαμε να περιγράψει τη διαδικασία της ξυλογλυπτικής αλλά και τα συναισθήματα που τον διακατέχουν με την κατασκευή ενός έργου. «Είναι μεγάλο μεράκι, και θέλει να έχεις φαντασία, αφού έχεις ενώπιόν σου ελάχιστα εργαλεία: σκεπάρνι, σκαρπέλα, σφυρί αλλά και μηχανή ξύλου για την κοπή των άχρηστων». Όπως εξήγησε ένα έργο εάν είναι μικρό μπορεί να κατασκευαστεί σε μια ώρα, αν είναι όμως μεγάλο η διαδικασία είναι χρονοβόρα. Θεωρεί πως η ελιά είναι το καλύτερο ξύλο, βάζοντας όμως στην ίδια κατηγορία, χαρουπιά, κυπαρίσσι, ακακία και ρίζες της καπαριάς. Πρόσθεσε πως εάν κόψεις ξύλα στην εποχή τους, μεταξύ Γενάρη, Φλεβάρη, δεν χαλούν. Όσο για τα ξύλα της λεμονιάς και της πορτοκαλιάς αυτά σημείωσε καταστρέφονται εύκολα.
Τα έργα που τον έχουν δυσκολέψει περισσότερο και χρειάστηκε αρκετό χρόνο για την κατασκευή τους είναι τα μεγάλα, ωστόσο επισημαίνει πως κανένα έργο δεν το αφήνει πριν την ολοκλήρωσή του, για να ξεκινήσει ένα δεύτερο, ενώ για τη συντήρηση αναφέρει πως αποτελεί μια ξεχωριστή διαδικασία, αναφέροντας πως το ξύλο χρειάζεται συντήρηση.
Ζητώντας στήριξη
Ο κ. Νεοφύτου σημείωσε πως για την ξυλογλυπτική ενδιαφέρονται οι Ρώσοι, οι Ισραηλίτες, οι Βρετανοί και ύστερα οι Κύπριοι. Αυτό που ζητά είναι στήριξη της Πολιτείας για την αξιοποίηση των δύο μουσείων που διαθέτει στην Τάλα, γιατί είπε η τέχνη της ξυλογλυπτικής τείνει να χαθεί. «Αισθάνομαι απογοήτευση γιατί δεν δίνεται η δέουσα προσοχή και ευαισθησία στις παραδοσιακές τέχνες, όπως είναι η τέχνη της ξυλογλυπτικής και εγώ ζητάω μια ηθική υποστήριξη». Ο ίδιος στέλνει μήνυμα στη νεολαία να ασχοληθεί με τις παραδοσιακές τέχνες που τείνουν να χαθούν με το πέρασμα του χρόνου.
Φυτώριο η Τάλα
Την τέχνη της ξυλογλυπτικής ο Βρασίδας Νεοφύτου δεν θα τη σταματήσει. Αγαπάει την τέχνη της ξυλογλυπτικής και δηλώνει πως δεν πρόκειται να την εγκαταλείψει. Δέχεται και παραγγελίες μέσω φωτογραφιών που κάποιοι επιθυμούν την κατασκευή τοπίων. Η κοινότητα της Τάλας είπε αποτελεί φυτώριο καλλιτεχνών. Η περιοχή του τον εμπνέει σημείωσε λέγοντας πως αποτελεί έναν επίγειο παράδεισο, αναφέροντας πως έχει παράδοση στα καμίνια για την κατασκευή κάρβουνων, αλλά και του ασβέστη. Για την ξυλογλυπτική τέχνη, τα παλαιότερα χρόνια περιορίζονταν στην κατασκευή διαφόρων επίπλων για τα σπίτια ή εργατικών εργαλείων όπως υνί με τον ζυγό, που το χρησιμοποιούσαν για τη ζέξη των βοδιών και των αγελάδων για την καλλιέργεια και σπορά των χωραφιών. Επίσης κατασκεύαζαν ξύλινες κουτάλες τις οποίες χρησιμοποιούσαν για το ανακάτεμα του ρεσιού, του παλουζέ και του τραχανά. Κατασκεύαζαν τις φαούτες με τις οποίες άλεθαν -κουπάνιζαν- το ρέσι στο χέρι και τις χρησιμοποιούσαν επίσης για το φαούτισμα των ρούχων, κτυπούσαν δηλαδή, όπως είπε, τα ρούχα με τη φαούτα βάζοντας ζεστό νερό και σαπούνι για να τα καθαρίσουν. Κατασκεύαζαν σαμάρια για τα γαϊδούρια, θήκες πάνω στις οποίες τοποθετούσαν τις στάμνες του νερού και μυσταρκό που ήταν ένα σανίδι κομμένο σε σχήμα V για να βάζουν πάνω το πόδι τους για να φορέσουν τις ποδίνες τους. Άλλα εργαλεία τα οποία κατασκεύαζαν ήταν η κόπη ή φουρνόφτιο το οποίο χρησιμοποιούσαν για το φούρνισμα των ψωμιών και τις σανίδες πάνω στις οποίες τοποθετούσαν τα ψωμιά. Σήμερα δυστυχώς από τους περισσότερους έχουν εκλείψει όλα αυτά, σώζονται όμως κάποια στο μουσείο του, κατέληξε ο Βρασίδας Νεόφυτου.
*** Πέρσι διοργάνωσε έκθεση ξυλογλυπτικής στην Τάλα, ενώ έκθεση είχε κάνει και στη Λευκωσία. Φέτος διοργανώνει εκ νέου έκθεση στις 21 Σεπτεμβρίου του 2025 στην κοινότητα της Τάλας.
