10.4.2011
Η Παυλίνα Παρασκευαΐδου και η Basak Senova προτείνουν μια επιβίβαση στο αεροδρόμιο Λευκωσίας μέσα από το εικαστικό πρότζεκτ "Uncovered" που θα ξεκινήσει τον Σεπτέμβρη
Το αεροδρόμιο είναι ένα σημείο όπου ταξίδια αρχίζουν και τελειώνουν. Μια τρισδιάστατη κατασκευή που φιλοξενεί στιγμιαίες συνάντησης και ασυνέχειες σε ένα διεθνές δίκτυο μετακίνησης, το αεροδρόμιο -ίδιο σε κάθε χώρα- είναι σήμερα ο κατ'εξοχήν μεταβατικός τόπος. Tο Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας, αδρανές από το 1974 υλοποιεί την παράδοξη συνθήκη ενός αεροδρομίου παγωμένου στο χρόνο και γίνεται σημείο εκκίνησης για το εικαστικό πρότζεκτ κάτω από τον τίτλο Uncovered. Το Αεροδρόμιο Λευκωσίας προβάλλει σαν "ένα αίνιγμα φωλιασμένο σε παράδοξα ερωτήματα προστασίας. Προστατευμένο / απροστάτευτο, καλυμμένο / ακάλυπτο. Προστατευμένο από ποιον; Προστατευμένο για ποιον;". Στο σκεπτικό τους η Παυλίνα Παρασκευαΐδου και η Basak Senova ξανά-επισκέπτονται το άδειο αεροδρόμιο, σαν συμβολικό σημείο εκκίνησης για το τριετές ερευνητικό πρόγραμμα το οποίο επιμελούνται και το οποίο ξεκινά τις εργασίες του και δημόσια τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Εν αναμονή της παρουσίασης του Uncovered στο κοινό, μιλήσαμε με τις δύο επιμελήτριες που προτείνουν μια επιβίβαση στις πολλαπλές και τεμνόμενες παράδοξες συνθήκες μιας κατάστασης σε αναστολή.
Το Uncovered ασχολείται με ένα από τα πιο συμβολικά σημεία μιας παρατεταμένης κατάστασης αντιπαράθεσης, το κλειστό από το 1974 αεροδρόμιο Λευκωσίας. Ποια καινούργια θέαση προτείνει;
Π.Π.: Μας ενδιαφέρει αυτό που αντιπροσωπεύει το αεροδρόμιο Λευκωσίας και οι διαφορετικές προοπτικές που αναπτύσσονται πέρα απ' αυτό. Έχουμε σαν αφετηρία ότι δεν πρόκειται για ακόμη ένα χώρο μέσα στην Πράσινη Γραμμή, αλλά πρόκειται για μια πολλαπλή χωρική αναστολή. Σ' αυτή την πρώτη φάση του πρότζεκτ βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την πολιτική αναστολή κυριαρχίας, όπως αυτή επαναπροσδιορίζεται με την παρουσία και τον έλεγχο των ΗΕ. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο επιχειρούμε να εξετάσουμε θέματα συλλογικής μνήμης -πως αυτή διαμορφώνεται σε σχέση μ' ένα χώρο όπως το αεροδρόμιο- την έννοια της κοινής ιδιοκτησίας [commons] και την άσκηση ελέγχου - ποιος ελέγχει τι και πώς. Παράλληλα, όμως, το αεροδρόμιο είναι και ένας μη-τόπος, με την έννοια του non-place όπως τη διατυπώνει ο Marc Auge, άρα ένας χώρος μεταβατικός που ενδεχομένως προσθέτει μια επιπλέον διάσταση στην ιδέα της συλλογικής μνήμης. Επιπλέον, το αεροδρόμιο Λευκωσίας, δεν είναι απλά ένα κενό στην Πράσινη Γραμμή, αλλά αποτελεί και ένα μνημείο μετα-αποικιοκρατικού μοντερνισμού που στιγματίζει τη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου. Απ' αυτή τη σκοπιά είναι σχετική και η αναφορά του Frantz Fanon, όπου περιγράφοντας τη μετα-αποικιοκρατική κατάσταση, μιλά για την ανάπτυξη του τουρισμού ως εθνική βιομηχανία. Αυτές είναι οι παράμετροι που ενημερώνουν το πρώτο μέρος της πρότασής μας στο Uncovered.
B.S.: Το εγκαταλειμμένο κτήριο του αεροδρομίου, [μαζί με όλο το χώρο του Διεθνούς Αεροδρομίου Λευκωσίας] δεν συμβολίζει μόνο την άλυτη αντιπαράθεση ή οποιαδήποτε άλλη. Κοιτάζοντάς το πιο προσεκτικά, το αεροδρόμιο μοιάζει να λειτουργεί ως μικρόκοσμος της τρέχουσας κατάστασης στο νησί, αλλά και των εμπειριών των τελευταίων δεκαετιών. Έτσι, λοιπόν, όλο το πρότζεκτ βασίζεται σε "κοινές" εμπειρίες, συγκριτικές περιπτώσεις και κριτική σκέψη όσο αφορά τις βασικές θεματικές που αναφέρει η Παυλίνα, με σημείο αφετηρίας το αεροδρόμιο.
Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της τέχνης σε ένα πολιτικό πλαίσιο;
Π.Π.: Τέχνη και πολιτική είναι ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο που σίγουρα δεν μπορεί να εξαντληθεί μέσα από μία απάντηση. Η δική μας προσέγγιση βασίζεται στο ότι ένα έργο πολιτικού χαρακτήρα δεν μπορεί και δεν πρέπει να λειτουργεί απλά σαν ένα θέαμα με ιδιαίτερη σημασία ή πολιτική χροιά, σαν ένα μήνυμα ή εικονογράφηση μιας κατάστασης. Η τέχνη δεν έχει σκοπό απλά ν' αναπαράγει μια πραγματεία. Όπως γράφει και ο Ranciere, πρέπει να έχει διπλή επίδραση: Πρέπει να διευκολύνει την αναγνωσιμότητα μιας πολιτικής επισήμανσης, αλλά παράλληλα να προκαλεί μια ρήξη ή μια αμφισβήτηση στην καθολική ανάγνωση αυτής της επισήμανσης. Η τέχνη ίσως δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις, αλλά θέτει καίρια ερωτήματα που αφορούν τον σύγχρονο άνθρωπο.
Ποια μέτρα πήρατε ώστε να αποφύγετε την αναπαραγωγή τετριμμένων αφηγήσεων της Πράσινης Γραμμής;
Π.Π.: Ελπίζουμε ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί επικεντρώνοντας το αντικείμενο της έρευνας στην ιδιαιτερότητα του αεροδρομίου. Για εμάς δεν αποτελεί πρωταρχικό σκοπό να πραγματευτούμε καθ' εαυτήν την Πράσινη Γραμμή, την οποία φυσικά δεν μπορούμε ν' αγνοήσουμε, αλλά θέλουμε να ερευνήσουμε το "τί άλλο τρέχει" σ' ένα τόπο εγκλωβισμένο στο χώρο και χρόνο.
B.S. : Το πρότζεκτ έχει τη δική του δομή και τις δικές του φιλοδοξίες. Οι δύο φάσεις στις οποίες χωρίζεται το Uncovered θα εκτυλιχθούν μέσα από ένα τριετές πρόγραμμα. Στόχος είναι να εμπλέξουμε τον τοπικό πληθυσμό. Εργαζόμαστε με καλλιτέχνες και από τις δύο πλευρές του νησιού, με στόχο την παραγωγή έργων των οποίων το περιεχόμενο θα ενσωματώνει διαφορετικές κριτικές απόψεις, ως προς τη συνεχιζόμενη κατάσταση αστάθειας. Στην πρώτη φάση εστιάζουμε στη συλλογή δεδομένων και την ανάπτυξη αυτών των τοπικών απόψεων. Τα δεδομένα έχει αναλάβει να συλλέξει μια ομάδα με Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Το πρότζεκτ έχει λοιπόν τις ρίζες του στο νησί. Η πρώτη φάση θα κορυφωθεί με μια έκθεση, ένα σεμινάριο και μια έκδοση τον Σεπτέμβριο του 2011. Η δεύτερη φάση αντίστοιχα, θα διευρυνθεί για να συμπεριλάβει συμμετέχοντες από το διεθνή χώρο και θα εστιάσει στην ανάλυση δεδομένων μέσα από συζητήσεις, εργαστήρια και εκδόσεις. Κατά τη δεύτερη φάση θα δοθεί προτεραιότητα στην ανάθεση και παρουσίαση διεθνών εικαστικών πρότζεκτ, τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό υπό την αιγίδα του Uncovered, αλλά και στη βελτίωση των εγκαταστάσεων για την ίδια την παραγωγή τέχνης στην Κύπρο. Αυτή η φάση θα διαμορφωθεί και σε συνεργασία με διεθνείς επιμελητές. Έτσι, ούτε η επανάληψη ούτε και αποφυγή τέτοιων αφηγήσεων είναι κάτι που μας απασχολεί -πολύ περισσότερο μας ενδιαφέρει να δημιουργήσουμε ένα χώρο κριτικής σκέψης και περιεχόμενο με βάση την έρευνα, τον προβληματισμό και το διάλογο και βέβαια μας ενδιαφέρει να καταφέρουμε όλα αυτά μέσα από μια προσέγγιση συγκριτική καθ' όλη τη διάρκεια.
Δεδομένης της συνέχισης της αντιπαράθεσης, αλλά και της άμεσης συσχέτισης του αεροδρομίου ως ενός χώρου όπου οι άνθρωποι εκπροσωπούνται και κατηγοριοποιούνται από τα διαβατήριά τους, σας απασχολούν οι ενδεχόμενες προεκτάσεις της επιλογής σας ως δύο επιμελητές προερχόμενοι από τις δύο αντίστοιχες εθνικές κοινότητες;
B.S.: Η γεωγραφία της καταγωγής μου συνδέεται ιστορικά, πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά με την Κύπρο. Παρ' όλα αυτά, παραμένω ξένη σε -και για- αυτό το νησί. Αυτή δεν είναι μόνο δική μου αντίληψη, είναι και κάτι που αναγνωρίζουν τόσο οι Τουρκοκύπριοι όσο και οι Ελληνοκύπριοι. Εγώ το βλέπω ως ένα σημείο ισορροπίας στο πρότζεκτ. Τόσο η στάση μου όσο και η αντίληψή μου καθορίζονται από μια απόσταση, η οποία μου δίνει τη δυνατότητα να παρατηρώ το νησί με ένα φρέσκο και κριτικό μάτι, ενώ η παρουσία της Παυλίνας, αλλά και της υπόλοιπης ομάδας, προσφέρει μια αντίληψη "εκ των έσω".
Π.Π.: Νομίζω πως δεν πρέπει να μας απασχολεί ιδιαίτερα ο συμβολισμός της επιλογής μας, ο οποίος ενδεχομένως μπορεί να θεωρηθεί και τετριμμένος λαμβάνοντας υπόψη ότι έχουν προηγηθεί πολλές παρόμοιες συνεργασίες. Δεν νομίζω να είναι κάτι καινούργιο αν πω ότι με την Basak βρήκαμε πολύ εύκολα έναν κοινό κώδικα επικοινωνίας, που εν μέρει μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η ιστορία ή οι ιστορίες Κύπρου - Τουρκίας είναι αλληλένδετες, έτσι ήδη γνωρίζαμε πολλά πράγματα η μια για την άλλη πριν συνεργαστούμε, και πέρα από την τέχνη. Για μένα είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι έχουμε παράλληλα ενδιαφέροντα σε σχέση με νέες γεωγραφίες που αναπτύσσονται. Επίσης οι ατομικές μας εμπειρίες, μας αλληλοσυμπληρώνουν. Η Basak διαθέτει μια πολύ μεγάλη εμπειρία στην επιμέλεια σημαντικών εκθέσεων σε διεθνές επίπεδο, ενώ στη δική μου περίπτωση έχω την εμπειρία της γεωγραφίας της Κύπρου και των ιδιαιτεροτήτων που παρουσιάζει. Βέβαια και η Basak περνά αρκετό χρόνο στην Κύπρο τους τελευταίους έξι μήνες.
Στο σκεπτικό σας μιλάτε για μηχανισμούς ελέγχου. Μπορείτε να μας το εξηγήσετε;
B.S. : Το Uncovered εξετάζει τον τρόπο λειτουργίας των μηχανισμών ελέγχου στο νησί -σε πολλαπλά επίπεδα- μέσω του αεροδρομίου. Το πρότζεκτ εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο αυτός ο χώρος που έχει παγώσει στο χρόνο, υποδεικνύει αλλά και αποκαλύπτει τη λειτουργική και οργανωτική λογική ελέγχου, όπως αυτή έχει εξελιχθεί στην Κύπρο κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Έτσι, λοιπόν, το πρότζεκτ ακολουθεί μια εμπειρική μέθοδο διαμέσου διαφόρων ερευνών, οι οποίες εστιάζουν σε διάφορους μηχανισμούς ελέγχου, όπως αυτοί λειτουργούν σε κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, πολιτιστικό, γεωπολιτικό και ψυχολογικό επίπεδο στην καθημερινότητα της Κύπρου. Είναι παράλληλα μια απόπειρα να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο προσαρμόστηκαν αυτοί οι μηχανισμοί ελέγχου στην Κύπρο, συγκρίνοντας με άλλες γεωγραφίες.
- Εισηγείστε ένα μακροχρόνιο εικαστικό πρότζεκτ, το οποίο προτείνεται και ως ερευνητικό πρόγραμμα. Ποια θα είναι ακριβώς η μορφή του εγχειρήματος;
Π.Π.: Έχουμε ήδη ξεκινήσει να εργαζόμαστε με Κύπριους καλλιτέχνες και ερευνητές και το φθινόπωρο θα έχουμε την πρώτη παρουσίαση στη Λευκωσία, με την έκθεση έργων, την παρουσίαση βιβλίου, και τη διοργάνωση συνεδρίου. Στη συνέχεια το πρόγραμμα αναπτύσσεται περαιτέρω με βάση τα ευρήματα και τα δεδομένα της πρώτης φάσης και διευρύνεται ώστε να συμπεριλάβει και διεθνείς καλλιτέχνες, όπου σε συνεργασία με διεθνή ιδρύματα θα παρουσιάζονται τ' αποτελέσματα σε εκθέσεις στο εξωτερικό, ενώ παράλληλα θα υποστηρίζουμε και την παραγωγή έργων στην Κύπρο.
Ποιο είναι το κοινό στο οποίο στοχεύετε;
B.S.: Σίγουρα, ειδικά στην πρώτη φάση το κοινό στο οποίο στοχεύουμε είναι οι Κύπριοι, ειδικότερα οι νεότερες γενιές. Αρχίζοντας με την έναρξη του πρότζεκτ τον Σεπτέμβριο στοχεύουμε τόσο στη διεθνή εικαστική σκηνή όσο και στο τοπικό κοινό. Τέλος, θέλουμε το τελικό αποτέλεσμα του πρότζεκτ [το 2013] να ταξιδέψει μέσα από μια σειρά εκθέσεων και διαλέξεων σε όλο τον κόσμο.
Πώς φαντάζεστε την πρόσληψη του πρότζεκτ από το ευρύτερο πλαίσιο;
Π.Π.: Μας ενδιαφέρει να δούμε την οργανική εξέλιξη του πρότζεκτ και για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι απαραίτητη η ευρεία συμμετοχή του κόσμου, τόσο με τη συνδρομή του στη σύσταση του αρχείου, όσο και σε σχέση με την έκθεση. Σίγουρα οποιαδήποτε αναφορά στο αεροδρόμιο, αν μη τι άλλο, κινεί την περιέργεια και αυτό είναι πάντα μια καλή αρχή.
+ Για τη δημιουργία του αρχείου του Διεθνούς Αεροδρομίου Λευκωσίας στο πλαίσιο του Uncovered, οι διοργανωτές καλούν όσους διαθέτουν σχετικό υλικό [οπτικό, φωτογραφικό, διαφημίσεις, αναμνηστικά, προσωπικές μαρτυρίες, κ.ά.] να επικοινωνήσουν στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@uncovered-cyprus.com ή στο τηλέφωνο τηλ. 99317278. Πληροφορίες www.uncovered-cyprus.com.
