Συνέντευξη στη Χριστίνα Λάμπρου
Στο πλαίσιο της έκθεσης με τίτλο "Το ταξίδι στην Τυνησία", που εγκαινιάζεται αύριο, Δευτέρα, ο Ανδρέας Kαραγιάν παρουσιάζει και το δεύτερο μέρος της αυτοβιογραφίας του με τίτλο "Ανήθικες ιστορίες"*. Λίγο πριν την επίσημη παρουσίαση, μιλά στο "Π" για την ανάγκη ειλικρίνειας και αισιοδοξίας που ενέπνευσε τα νέα έργα του, ζωγραφικά και συγγραφικά.
Πόσα χρόνια έχει να κάνετε έκθεση;
Έχει πολλά χρόνια να παρουσιάσω ατομική έκθεση, έκανα μια παρουσίαση, "Τα Αλεξανδρινά", μαζί με έναν Αιγύπτιο ζωγράφο, πριν από τέσσερα χρόνια. Ατομική έκθεση έχω να παρουσιάσω πολύ καιρό.
Γιατί κάνατε τόσο καιρό;
Διάφορα γεγονότα... Έζησα στην Αλεξάνδρεια αρκετό καιρό, όταν με είχε καλέσει η εκεί Βιβλιοθήκη, ύστερα ήθελα να έχω πάντα μια καινούργια έμπνευση... Δουλεύω τώρα πάνω σε μια νέα σειρά, ένα έργο δέκα μέτρα, από την οποία θα εκθέσω δύο κομμάτια σε αυτή την έκθεση. Αυτό το έργο γίνεται σε συνεργασία με το συνθέτη γιο μου, ο οποίος είναι σοπράνο, έχει μιαν ιδιάζουσα φωνή. Αυτή η δουλεία ετοιμάζεται για να παρουσιαστεί ζωγραφικά και μουσικά μαζί, και είναι το αμέσως επόμενό μου βήμα μετά από αυτή την έκθεση.
Η έκθεση που παρουσιάζετε τη Δευτέρα έχει ένα ύφος και ένα θέμα διαφορετικό απ' ό,τι συνηθίσαμε από σας.
Η Τυνησία ήταν για μένα ένα μαγευτικό ταξίδι, ένας μαγευτικός τόπος. Μας είχαν καλέσει εμένα και τη Νίκη Μαραγκού να αντιπροσωπεύσουμε την Κύπρο σε ένα διεθνές φεστιβάλ στο Μοναστίρ. Μας είχαν παραχωρήσει ένα ωραίο στούντιο πάνω στη θάλασσα, όπου με γοήτευσε το τοπίο. Είχαν κάτι το ιδιάζον τα σύννεφα και οι ουρανοί της Τυνησίας. Επίσης, με γοήτευσε πολύ το ισλαμικό στοιχείο εκεί, αυτό το κάπως παραμυθένιο στοιχείο που με είχε γοητεύσει και παλαιότερα στους πίνακες του Κλέε και του Μάκε. Από αυτό το ταξίδι προέρχεται η σειρά από ακουαρέλες της έκθεσης. Όταν επέστρεψα στην Κύπρο, οι ακουαρέλες αυτές έμειναν για λίγο καιρό σε ένα συρτάρι, μέχρι που μου ήρθε η διάθεση να δουλέψω πάνω τους - ίσως και ως μια αντίδραση στην κατάθλιψη που αισθάνομαι για την κατάσταση που υπάρχει αυτήν τη στιγμή στην Κύπρο. Ίσως αυτό μου δίνει την αισιοδοξία που χρειάζομαι για να προχωρώ. Γιατί από κάπου πρέπει να πιαστεί ο καλλιτέχνης για να προχωρήσει. Όταν αισθάνομαι ότι όλα γύρω που καταποντίζονται μέσα σε μιαν απολιθωμένη κοινωνία, τότε χρειάζομαι την ενέργεια να πιαστώ από κάπου για να προσφέρω κι εγώ κάτι. Όπως ξέρεις, η ζωγραφική είναι μια κοινωνική προσφορά. Εγώ πάντα έτσι την έβλεπα. Είναι και ένα πολιτικό σχόλιο, μια πολιτική πράξη. Με ρώτησε ο αδερφός μου γιατί δεν κάνω έναν πίνακα με θέμα τα συμβάντα στο Μαρί, σκοτεινό, στο ύφος των πολύ γνωστών μου έργων... Του λέω δεν μπορώ αυτήν τη στιγμή να μπω μέσα σε αυτό το είδος του κλίματος. Εκείνο που μπορεί ο καλλιτέχνης να δώσει είναι ένα καινούργιο μήνυμα αισιοδοξίας. Πιστεύω ότι αυτό είναι και το πεπρωμένο του καλλιτέχνη να δίνει μια κάποια ελπίδα.
Εσείς αντλείτε την ελπίδα σας από τα ταξίδια;
Πάντα. Κοίτα, η Κύπρος επηρέασε πάρα πολύ τη δουλειά μου, ιδίως τη δεκαετία του '80, που ήταν μια περίοδος πάρα πολύ δύσκολη. Δύσκολο να είσαι άνθρωπος διαφορετικός από τους άλλους. Υπήρχε μια λογοκρισία, τα πράγματα ήταν σκοτεινά, και έτσι βγήκαν και τα έργα μου της σειράς με τον Σεβαστιανό, τα οποία και με έκαναν πολύ γνωστό. Πολλές σειρές έργων μου, όμως, εμπνέονται από τις χώρες στις οποίες βρίσκομαι. Αφήνομαι πάντα να με απορροφά η χώρα, να μου δίνει καινούργιες αισθήσεις, καινούργια ερεθίσματα. Και έτσι διατηρούμαστε πάντα νέοι και ωραίοι (γέλια)...
Μια ριζική αλλαγή στα έργα αυτής της έκθεσης είναι η απουσία της φιγούρας.
Ναι, όλη αυτή η νέα σειρά είναι εντυπώσεις, χρώματα, σχήματα και αισθήσεις.
Κατά τα εγκαίνια της έκθεσής σας στην γκαλερί Όπους θα παρουσιάσετε και το δεύτερο μέρος της αυτοβιογραφίας σας. Πόσο συνδέονται η βιογραφία σας με την εικαστική σας δουλειά;
Η δουλειά μου εμένα είναι καθαρά αυτοβιογραφική. Οι διάφορες περίοδοι της ζωγραφικής μου εκφράζουν και τις διάφορες αισθήσεις μου ζώντας μέσα στον κόσμο, στην κοινωνία. Με πέταξαν μια καλή πρωία με τον πελαργό και με άφησαν στην καμινάδα του σπιτιού μου, αλλά μετά από αυτό έπρεπε να παλέψω σαν οντότητα μέσα σε έναν χώρο όπου αισθανόμουν ότι δεν ανήκω, ότι ήμουν διαφορετικός. Αυτό το "διαφορετικό" με βοήθησε πολύ να αποκτήσω μια κριτική ματιά στα πράγματα. Η δουλειά μου, η ζωγραφική και η συγγραφική, πάντα για μένα είχε υπόβαθρο την κριτική ματιά στην κοινωνία, στην ιστορικοκοινωνική στιγμή που ζω. Κάνω μια αυτοβιογραφική ζωγραφική, και αυτό με κάνει πάρα πολύ ευάλωτο. Είμαι από τους λίγους που μιλώ για προβλήματα χωρίς κάνω έναν ναρκισσιστικό αυνανισμό, αλλά φέρνοντάς τα να επικοινωνούν με τα προβλήματα του διπλανού μου.
Αναφέρεστε στη διαφορετικότητά σας. Η "διαφορετικότητα" είναι όρος που χρησιμοποιείται πολύ, και ίσως λίγο ακαθόριστα. Εσείς πώς την εννοείτε;
Ναι, είναι μια λέξη πολύ "εν βογκ". Έζησα τη διαφορετικότητά μου και στην αναζήτηση της σεξουαλικής μου ταυτότητας, αλλά και στην αναζήτηση της ταυτότητάς μου της καλλιτεχνικής. Μην ξεχνάς ότι ζωγράφιζα με το πινέλο και το λάδι μια εποχή που όλη η ζωγραφική γύρω μου ήταν αφηγημένη. Η δική μου η διαφορετικότητα ήταν για μένα τραγική, διότι έπρεπε να παλέψω μια κοινωνία η οποία ήταν πάρα πολύ άκαμπτη, άτεγκτη. Τώρα τα πράγματα είναι πιο εύκολα, έχουμε νόμους που καλύπτουν τη διαφορετικότητα, ζούμε μέσα στην Ευρώπη, παρόλο που όντως υπάρχουν ακόμη μεγάλα προβλήματα. Πιστεύω, για παράδειγμα, πως είναι καιρός να φέρουμε το σύμφωνο συμβίωσης, χρειαζόμαστε νέες δομές κοινωνικές. Και είναι πολύ εύκολο για ένα νέο σήμερα, παρόλο που μιλώ με νέους και βλέπω ότι τα πράγματα είναι ακόμη δύσκολα. Ίσως για αυτό έκατσα να γράψω τη βιογραφία μου. Λέγεται "Ανήθικες Ιστορίες" και είναι στην πραγματικότητα ηθικές, ανήθικες ιστορίες. Τον τίτλο μου τον έδωσε η φίλη μου η Νίκη Μαραγκού. Όταν της διάβαζα το βιβλίο μου μου λέει "Ανδρέα, μα αυτά είναι ανήθικες ιστορίες!". Ναι, ίσως οι ιστορίες σοκάρουν. Αλλά εγώ δεν γράφω για να σοκάρω, ούτε και ζωγραφίζω για να σοκάρω. Ζωγραφίζω εκ βαθέων. Για να είσαι καλλιτέχνης και άνθρωπος σήμερα, πρέπει να είσαι ειλικρινής. Γύρω μας υπάρχει τόση ανειλικρίνεια και ανευθυνότητα, ιδίως μετά τα τραγικά γεγονότα του καλοκαιριού, που νομίζω ότι η κοινωνία γύρω μας έχει καταποντιστεί και κοινωνικά και οικονομικά.
Διαβάζοντας το πρώτο μέρος της βιογραφίας σας, αντιλαμβάνεται κανείς και το ρεαλισμό που επιδιώκετε και στη ζωγραφική σας. Χωρίς φιλτράρισμα, με απόλυτη αμεσότητα.
Όταν ήμουν γιατρός και πήγα και έδειξα τις ακουαρέλες μου σε έναν καθηγητή στο Central School of Art, μου είπε "Ανδρέα, με γοητεύει η αμεσότητα που έχεις", και ακριβώς αυτό είναι που με σώζει, αυτή η αμεσότητα που έχω με τα πράγματα, με τη φύση και με τον εαυτό μου.
Ζήσατε μέσα από διάφορα κεφάλαια τη ζωή σας, αλλάξατε πορεία, επάγγελμα, ρόλο, χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία.
Ναι, νομίζω ότι για μένα υπήρξε πολύ σημαντική αυτή η πολυπλοκότητα και των σχέσεών μου. Υπήρξα για παράδειγμα παντρεμένος για δεκαπέντε χρόνια, υπήρξα γιατρός, υπήρξα, υπήρξα, υπήρξα, υπάρχω...
Αυτές οι αλλαγές, όμως, είναι αποτέλεσμα δικών σας αποφάσεων και όχι των συνθηκών.
Αυτό μ' αρέσει πάντα. Μ' αρέσει να παίρνω ένα ρίσκο, ακόμα και σ' αυτήν εδώ τη δουλειά που θα παρουσιάσω τώρα. Αν δεν πάρεις ορισμένα ρίσκα στη ζωή σου, τότε γυρνάς και λες "ποια ζωή έζησα;". Όταν θα 'ρθει ο άγγελος του Κυρίου και σου πει "τι έκανες με αυτό που σου έδωσε η Δημιουργία" και του πεις "ξέρεις, έκατσα σε ένα γραφείο και πέρασα όλη μου τη ζωή κάνοντας λογαριασμούς, διότι με ήθελε ο πατέρας μου να είμαι λογιστής σε τράπεζα", τότε ο άγγελος θα πει "εσύ, θα πας στην κόλαση". Έτσι, εγώ προτίμησα να επιλέξω τον παράδεισο.
+Την έκθεση "Το ταξίδι στην Τυνησία" θα εγκαινιάσει η Μαρίνα Βρυωνίδου-Γιάγκου, διευθύντρια του Πολιτιστικού Κέντρου της Marfin Laiki Bank, στην γκαλερί Οpus 39, τη Δευτέρα 21 Νοεμβρίου, στις 19:30.
* Το πρώτο μέρος της αυτοβιογραφίας του ζωγράφου "Η Αληθής Ιστορία" κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη το 2008.
