Συνέντευξη στη Χριστίνα Λάμπρου / Φωτογραφίες Ελένη Παπαδοπούλου

Η οδός Ερμού, διασχίζει την εντός των τειχών Λευκωσία γεμάτη από συμβολισμούς –ο άλλοτε ζωηρός εμπορικός δρόμος είναι σήμερα μέρος της διαχωριστικής γραμμής.

Το Κέντρο Εικαστικών Τεχνών και Έρευνας του Ιδρύματος Κώστα και Ρίτας Σεβέρη ανοίγει σύντομα τις πόρτες του στο φορτισμένο από νοήματα σημείο της πόλης παρουσιάζοντας μια πολύτιμη συλλογή έργων τέχνης, αντικειμένων, ενδυμασιών και βιβλίων.

Η Ρίτα Σεβέρη οραματίζεται γέφυρες για ένα μέλλον συμφιλίωσης και μας ξεναγεί στο περιεχόμενο και τις προθέσεις του Κέντρου.

Πάνω από χίλια έργα τέχνης, έξι χιλιάδες σπάνιες εκδόσεις, δείγματα από λαϊκές ενδυμασίες, κειμήλια και αντικείμενα θα παρουσιάζονται στο χώρο του Κέντρου Εικαστικών Τεχνών και Έρευνας, του Ιδρύματος Κώστα και Ρίτας Σεβέρη από τις 15 Σεπτεμβρίου.

Κεντρικού ενδιαφέροντος είναι σίγουρα η μόνιμη έκθεση με σημαντικά έργα τέχνης τα οποία έχουν κοινό παρονομαστή το θέμα τους - αναπαραστάσεις της Κύπρου. Τα έργα της συλλογής, η οποία παρουσιάζεται σε τρεις ορόφους ακολουθώντας χρονολογική σειρά, ξεκινούν από τις πρώτες αποτυπώσεις του νησιού από ξένους περιηγητές ξεκινώντας από το 18ο αιώνα.

«Η συλλογή», εξηγεί η Ρίτα Σεβέρη, «η οποία τελειώνει με κάποια έργα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, παρουσιάζει μια εικόνα της Κύπρου όπως ήταν από τον 18ο αιώνα μέχρι τον 20ό αιώνα. Βλέπεις την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής, του τοπίου, της καθημερινής ζωής, αλλά και την ενδυμασία σε σχέση με την εξέλιξη της κυπριακής κοινωνίας: στην αρχή βλέπεις ότι οι ενδυμασίες ήταν εντελώς ανατολίτικες, ύστερα σιγά-σιγά αρχίζουν να δυτικοποιούνται».

Τα έργα δίνουν μια πληθώρα πληροφοριών για τον τρόπο ζωής των Κυπρίων και τις αλλαγές του μέσα από τα χρόνια. Απεικονίζουν μνημεία και τοπία, σκηνές από την καθημερινότητα των Κυπρίων, τόσο σε δημόσιους [δρόμους, καφενεία, αγορές] όσο και σε εσωτερικούς χώρους. Την ίδια στιγμή, τα έργα τα ίδια αποτελούν ιστορικά τεκμήρια της εποχής τους δίνοντάς μας την ευκαιρία να μελετήσουμε τους τρόπους αναπαράστασης της Κύπρου και των ανθρώπων της από τους Ευρωπαίους ζωγράφους.

Σύμφωνα με τη δρα Σεβέρη, η οποία έχει μελετήσει τους τρόπους αναπαράστασης της Κύπρου από ξένους ζωγράφους, [έρευνα η οποία εκδόθηκε με τίτλο «Travelling Artists in Cyprus 1700-1960» (2003]: «Στην ερμηνεία των ξένων ζωγράφων υπάρχουν δύο σημεία: υπάρχουν αυτοί οι ρομαντικοί ζωγράφοι οι οποίοι ήρθαν να ανακαλύψουν την Ανατολή, να δουν ένα νησί διαφορετικό, πιο εξωτικό... Παράλληλα, προς το τέλος του 19ου αιώνα έχουμε παραδείγματα από Άγγλους ζωγράφους οι οποίοι χρησιμοποίησαν την τέχνη προσπαθώντας να δείξουν την Κύπρο σαν ένα παραμελημένο νησί, ώστε να μπορέσουν μετά να δικαιολογήσουν την παρουσία τους ως ευεργετική. Οι καλλιτέχνες αυτοί δουλεύουν μέσα στο πνεύμα του Οριενταλισμού και της Αποικιοκρατίας. Αυτήν την προσέγγιση μπορούμε να τη δούμε πολύ καλά μέσα από πίνακες όπου για παράδειγμα οι Άγγλοι παρουσιάζονται πάντα καθαροί και συγυρισμένοι ενώ οι Κύπριοι είναι πάντα ρακένδυτοι, μέσα στα παζάρια, και πάντοτε σε πλήθη. Οι Άγγλοι παρουσιάζουν τον εαυτό τους πάντα σε μικρούς αριθμούς, ή μονάδες και πάντα σε απόσταση από τους Κυπρίους. Οι απεικονίσεις αυτές αλλάζουν μέχρι τις αρχές του εικοστού αιώνα, όταν οι Άγγλοι αρχίζουν να προωθούν το νησί ως τουριστικό προορισμό πια και παρουσιάζουν μια Κύπρο εντελώς διαφορετική».

Βιβλιοθήκη για ερευνητές

Παράλληλα με τους εκθεσιακούς χώρους, η βιβλιοθήκη του ιδρύματος με έξι χιλιάδες τόμους αποτελεί σημαντική προσθήκη τόσο για τους ερευνητές όσο και για το κοινό. Πρόκειται, όπως λέει η δρ Σεβέρη, για εκδόσεις που αφορούν «την Κύπρο, την Ελλάδα, την Τουρκία και την Εγγύς Ανατολή, για τέχνη και ιστορία. Πρόκειται τόσο για παλιά βιβλία όσο και βιβλία αναφοράς, μεγάλα αρχεία με ημερολόγια των περιηγητών, άρθρα εφημερίδων που γράφτηκαν για την Κύπρο όπως και πληθώρα φωτογραφιών από το 1880 μέχρι το 1950».

Στο παλιό Χάνι

Όπως η συλλογή, έτσι και η ιστορία του κτηρίου στο οποίο στεγάζεται το Κέντρο ακολουθεί ένα σημαντικό μέρος της πρόσφατης ιστορίας του τόπου.

Το παλιό χάνι στην οδό Ερμού, μετατράπηκε τη δεκαετία του ‘50 σε Αλευρόμυλο ο οποίος λειτουργούσε μέχρι τη δεκαετία του ’90.

Η μετατροπή του σε εκθεσιακό και ερευνητικό κέντρο είναι έργο των αρχιτεκτόνων Ανδρέα και Ζωή Λόρδου και στηρίχθηκε οικονομικά τόσο από το Ίδρυμα Σεβέρη όσο και από το USAID και το EEA Grants Norway. Πολύ πριν ο χώρος του Κέντρου ανακαινιστεί, το ίδρυμα είχε αρχίσει τις δραστηριότητές του με «περιηγήσεις σε όλο το νησί με στόχο να γνωρίσουμε την ιστορία του τόπου μας και στον βορρά και στον νότο».

Οι δραστηριότητες αυτές θα συνεχιστούν και μετά το άνοιγμα του χώρου όπου εκτός από την έκθεση της μόνιμης συλλογής, θα διοργανώνονται περιοδικές εκθέσεις «Κυπρίων και ξένων, όπως και εκδηλώσεις ενός πολύ ανοικτού φάσματος από μουσική, μαγειρική, χορό, προβολές ταινιών, κ.λπ. οι οποίες θα προτιμούμε να είναι δικοινοτικές».

Εστία συνάντησης

Η δρ Σεβέρη αναφέρεται συχνά στον ρόλο που θα ήθελε να διαδραματίσει το ίδρυμα στην καλλιέργεια της συνύπαρξης των κοινοτήτων στην Κύπρο.

Η ιδέα παρουσιάζεται ρητά στην αποστολή του ιδρύματος όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται: «Να ενθαρρύνουμε τον πολιτισμό, την εκπαίδευση, την ειρηνική συμβίωση, την κατανόηση και τη συνεργασία ανάμεσα στους ανθρώπους της Κύπρου και τους γείτονές της».

Πώς εφαρμόζεται στην πράξη η ιδέα αυτή, μέσα από τη λειτουργία ενός πολιτιστικού χώρου; Η συμπερίληψη είναι βασικής σημασίας για το ίδρυμα, το συμβούλιο του οποίου περιλαμβάνει Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους. Ταυτόχρονα, εξηγεί η δρ Σεβέρη: «Συνεργαζόμαστε με διάφορες τουρκοκυπριακές πρωτοβουλίες και ομάδες, όπως για παράδειγμα με τον Σύνδεσμο Γυναικών Αποφοίτων Πανεπιστημίων. Πιστεύουμε ότι αυτός ο χώρος θα είναι μια εστία συνάντησης, όπου να γίνονται γνωριμίες, φιλίες, συζητήσεις, κάτι που δεν μπορούσαμε να κάνουμε για δεκαετίες ολόκληρες όταν ήταν κλειστά τα οδοφράγματα - δεν μπορούσε να αντιληφθεί ο ένας πώς σκέφτεται ο άλλος, τι ιδέες έχει, γιατί είναι έτσι που προκύπτουν τα κοινά σημεία».

Πέρα από τον τρόπο λειτουργίας του Κέντρου και το περιεχόμενό του, η συλλογή μπορεί να λειτουργήσει σαν σημείο συνάντησης, εξηγεί η δρ Σεβέρη και φέρνει ως παράδειγμα τα έργα τέχνης της συλλογής: «Οι πίνακες αυτοί παρουσιάζουν μια πιο αντικειμενική εικόνα για το πώς ζούσαν οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι παλιά, μέσα από την προοπτική ξένων ζωγράφων. Βλέπεις ότι η μόνη διαφορά μεταξύ των δύο εθνικοτήτων ήταν ο τρόπος που ντύνονταν: Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, υπήρχε μια διαφορά στα χρώματα η οποία αργότερα, προς τον 20ό αιώνα, χάνεται εντελώς. Βλέπεις ότι ζούσαν αρμονικά, στους ίδιους χώρους, με τον ίδιο τρόπο... Βλέποντας αυτό, μαθαίνεις από το παρελθόν και ίσως κάνεις γέφυρες για το μέλλον - αυτό ελπίζουμε. Γέφυρες για το μέλλον όπου να μπορούμε να συνυπάρχουμε. Πρέπει να βλέπουμε τα θετικά, και να προχωρούμε μπροστά».

+ Το Κέντρο Εικαστικών Τεχνών και Έρευνας του Ιδρύματος Κώστα και Ρίτας Σεβέρη [οδός Ερμού 285, Λευκωσία] θα εγκαινιάσει στις 15 Σεπτεμβρίου, η ώρα 19:00, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πληροφορίες τηλ. 22300999 και www.severis.org.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ©ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ | ΠΑΡΑΘΥΡΟ | ΠΟΛΙΤΗΣ