Μία αινιγματική μονάρχης, υπό διαρκή εξέταση επί σκηνής και οθόνης

ΠΑΡΑΘΥΡΟ Δημοσιεύθηκε 12.9.2022

Γράφτηκαν για τη βασίλισσα Ελισάβετ Β' θεατρικά έργα και ταινίες υψηλού επιπέδου, ταινίες για την τηλεόραση, και κωμωδίες, και φυσικά το «The Crown». Πολλοί προσπάθησαν να απαντήσουν το εξής ερώτημα: Ποια ήταν πραγματικά;

Της Sara Lyall / The New York Times

Ήταν η πιο αδιαφανής από τις διασημότητες, μια σταρ του σιωπηρού κινηματογράφου που ευδοκιμούσε με κάποιον τρόπο στον κόσμο του TikTok. Αν κανείς εκτός από τους στενότερους φίλους και την οικογένειά της δεν ήξερε πως ήταν πραγματικά η βασίλισσα Ελισάβετ, αυτό ακριβώς ήθελε.

Η βασιλική της επιφυλακτικότητα, οι απαθείς εκφράσεις της, η αντίστασή της στις προσωπικές αποκαλύψεις - όλα αυτά έκαναν τη βασίλισσα, που απεβίωσε την Πέμπτη σε ηλικία 96 ετών, ένα ακαταμάχητο αντικείμενο φανταστικών εικασιών. Ήταν το περίγραμμα μιας γυναίκας που οι άνθρωποι μπορούσαν να συμπληρώσουν όπως ήθελαν. Και το συμπλήρωναν. Με την πάροδο των ετών, η Ελισάβετ αποτέλεσε χαρακτήρα σε μια ατελείωτη σειρά ταινιών μεγάλου μήκους, ταινιών που γυρίστηκαν για την τηλεόραση και τηλεοπτικών σειρών -βιογραφίες, σάτιρες, δράματα, κωμωδίες, ό,τι θέλετε- καθώς και σε περιστασιακά ντοκιμαντέρ, θεατρικά έργα, μιούζικαλ και μυθιστορήματα.

Η ζωή της ήταν αξιοσημείωτη επειδή ήταν μακρά η βασιλεία της, αξιοσημείωτη επειδή περιλάμβανε τόση ιστορία. Αλλά κανέναν δεν αποκεφάλισε, δεν συνωμότησε εναντίον κανενός, κανέναν δεν φυλάκισε σε πύργο. Τα δράματα για τους προκατόχους της στο αξίωμα -Ελισάβετ Α', Ερρίκος Ε', Ερρίκος Η', Ριχάρδος Β', για να αναφέρουμε μερικούς- είναι γεμάτα από μεγαλοπρεπείς πλοκές και υψηλά διακυβεύματα. Τα δράματα για την Ελισάβετ Β' ήταν πιο εσωστρεφή, όλα προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν το βασανιστικό και αναπάντητο ερώτημα για εκείνη: Τι άνθρωπος ήταν;

Οι ηθοποιοί που έχουν παλέψει με αυτό το ζήτημα είναι πάρα πολλοί για να τους μετρήσει κανείς. Μόνο το «The Crown» χρειάστηκε τρεις διαφορετικές γυναίκες για να υποδυθούν την Ελισάβετ σε διαφορετικές εποχές της ζωής της: Η Κλερ Φόι στα πρώτα χρόνια της ζωής της, η Ολίβια Κόλμαν μετέπειτα και η Ιμέλντα Στάντον ως η βασίλισσα στις τελευταίες δεκαετίες της ζωής της.

Ακολουθούν μερικά επιπλέον στιγμιότυπα από τις απεικονίσεις της βασίλισσας Ελισάβετ στον κινηματογράφο και στη σκηνή, και περιστασιακά στη μυθοπλασία, όλα αυτά τα χρόνια.

Ως πριγκίπισσα

Τα πρώτα χρόνια της Ελισάβετ σημαδεύτηκαν από δύο κατακλυσμιαία γεγονότα: την παραίτηση του θείου της βασιλιά Εδουάρδου Η', το 1936, από τον θρόνο, η οποία αυτόματα εκτόξευσε τον εύθραυστο πατέρα της στη θέση του βασιλιά και την έβαλε στην γραμμή διαδοχής, και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος έλαβε χώρα όταν εκείνη ήταν ακόμα έφηβη.

Στο «The King's Speech» (2010), η νεαρή πριγκίπισσα Ελισάβετ, την οποία υποδύεται η Φρέια Ουίλσον, εμφανίζεται για λίγο στο προσκήνιο εξαιτίας του δράματος του πατέρα της, του σημερινού βασιλιά Γεωργίου ΣΤ', να ξεπεράσει τον τραυλισμό του και να απευθυνθεί στο έθνος με αυτοπεποίθηση και κύρος όταν η Βρετανία εισήλθε στον πόλεμο, το 1939. (Η πραγματική βασίλισσα λέγεται ότι βρήκε την ταινία «συγκινητική και απολαυστική»).

Το «A Royal Night Out» (2015) διαδραματίζεται μέσα στην ευφορία της Ημέρας της Νίκης στο Λονδίνο το 1945. Ξεπηδώντας από τα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ για να χαθούν, ινκόγκνιτο, με το εκστασιασμένο πλήθος, η πριγκίπισσα Ελισάβετ (Σάρα Γκάντον) και η μικρότερη αδελφή της, η πριγκίπισσα Μαργαρίτα (Μπελ Πόουλι), επιδίδονται σε μια άγρια νύχτα με ποτό, χορό, φλερτ, κολύμπι σε ένα σιντριβάνι και βόλτα με ένα αστικό λεωφορείο.

Ως βασίλισσα

Σε μια προσπάθεια να απομυθοποιήσουν τους εαυτούς τους, κάτι για το οποίο αργότερα μετάνιωσαν, οι Ουίνδσορ έγιναν το 1969 αντικείμενο ενός 90λεπτου ντοκιμαντέρ με τίτλο «Royal Family». Το παρακολούθησαν 37 εκατομμύρια Βρετανοί και περιλάμβανε σκηνές στις οποίες ο πρίγκιπας Φίλιππος προσπαθούσε να μαγειρέψει λουκάνικα σε μπάρμπεκιου, ο πρίγκιπας Κάρολος έκανε θαλάσσιο σκι και η βασίλισσα τάιζε καρότα τα άλογά της. Η βασίλισσα διέταξε αργότερα να μην μεταδοθεί ποτέ ξανά η ταινία, αποφασίζοντας ότι είχε ρίξει ίσως πολύ φως στην οικογένειά της.

Το 1982, ένας άνεργος ελαιοχρωματιστής εισέβαλε στο παλάτι του Μπάκιγχαμ και έφτασε μέχρι την κρεβατοκάμαρα της βασίλισσας, όπου παρέμεινε για τουλάχιστον 10 λεπτά μέχρι να φτάσει βοήθεια. Δεν υπάρχει υλικό από το ντοκιμαντέρ, αλλά η ηθοποιός Έμα Τόμπσον υποδύθηκε την Ελισάβετ στο «Walking the Dogs», μια τηλεοπτική δραματοποίηση του περιστατικού το 2012.

Τα χρόνια της Νταϊάνα

Η βασίλισσα κάνει ατελείωτες εμφανίσεις στα αμέτρητα δράματα που είναι αφιερωμένα στον καταστροφικό γάμο μεταξύ του γιου της Καρόλου και της συζύγου του Νταϊάνα, πριγκίπισσας της Ουαλίας. Συνήθως η δουλειά της είναι να εκφράσει τον τρόμο της για τη δυσλειτουργία τους ή να δηλώσει την αποδοκιμασία της για το πώς η αντιβασιλική συμπεριφορά τους επηρεάζει τα παιδιά τους, την οικογένειά τους και τη μοναρχία.

Επιλεγμένα παραδείγματα αυτού του είδους είναι το «Princess in Love», μια φτηνή ταινία για το πώς η Νταϊάνα απάτησε τον Κάρολο με τον Τζέιμς Χιούιτ, έναν λοχαγό του στρατού, προς μεγάλη απογοήτευση της βασίλισσας (Λίζα Ντανιέλ). Υπάρχει επίσης το «Whatever Love Means», μια εξίσου ευτελής περιγραφή του μοιχαλίδικου ειδυλλίου μεταξύ του πρίγκιπα Καρόλου και της πρώην φίλης του και μελλοντικής συζύγου του Καμίλα Πάρκερ Μπόουλς, στην οποία τη βασίλισσα υποδύεται η Στέλα ΜακΚάσκερ. Πιο πρόσφατα, το «Spencer» (2021), με πρωταγωνίστρια την Κρίστιν Στιούαρτ στον ρόλο της ψυχικά εύθραυστης Νταϊάνα και με τη Στέλα Γκονέτ στον ρόλο της Ελισάβετ, η οποία εναλλάξ θορυβημένη και ακατανόητη βλέπει τη νύφη της να αποκαλύπτεται μπροστά στα μάτια της.

Και πριν από το «The Crown» υπήρχε η ταινία του Στίβεν Φρέαρς «The Queen» (2006), που διαδραματίζεται στις μπερδεμένες μέρες που η Βρετανία βρισκόταν σε θλίψη και οργή μετά τον συγκλονιστικό θάνατο της Νταϊάνα σε αυτοκινητικό δυστύχημα το 1997. Η συγκρατημένη, προσκολλημένη στις παραδόσεις Ελισάβετ, την οποία υποδύεται η Έλεν Μίρεν, παρουσιάζεται να παλεύει με την προσωπική της αγωνία καθώς αναγκάζεται ξανά και ξανά να υποκύψει στην εθνική πίεση και να εκφραστεί δημόσια.

Η βασίλισσα στη σκηνή

Αργότερα, η Μίρεν θα επαναλάβει τον ρόλο της στη σκηνή στο έργο του Πίτερ Μόργκαν «The Audience» (2013), υποδυόμενη τη βασίλισσα σε διάστημα 60 ετών, καθώς συζητάει για πολιτική και άλλα θέματα με μια σειρά από πρωθυπουργούς στις προγραμματισμένες εβδομαδιαίες συναντήσεις τους.

Η Προυνέλα Σκέιλς έκανε μια ξαφνική, πνευματώδη εμφάνιση ως βασίλισσα στο μονόπρακτο έργο του Άλαν Μπένετ «A Question of Attribution» (1988) για τον Άντονι Μπλαντ, τον «επιθεωρητή εικόνων» της Ελισάβετ -ουσιαστικά τον επιμελητή της συλλογής έργων τέχνης της- ο οποίος αργότερα αποκαλύφθηκε ως σοβιετικός κατάσκοπος.

Η βετεράνος ηθοποιός Τζούντι Κέι εμφανίστηκε ως σοφή Ελισάβετ, που έδινε πικάντικες συμβουλές για τον γάμο και την πίστη σε έναν μπερδεμένο πρίγκιπα Κάρολο, στη βραχύβια παραγωγή του Μπρόντγουεϊ «Diana: The Musical» (2021).

Οι κινηματογραφικές εκδοχές και των τριών θεατρικών έργων μεταδόθηκαν από την τηλεόραση.

Ως βασιλική γιαγιά

Η νεότερη γενιά της βασιλικής οικογένειας έχει εμφανιστεί σε πολυάριθμα τηλεοπτικά μελοδράματα. Το ειδύλλιο μεταξύ του πρίγκιπα Χάρι και της Μέγκαν Μαρκλ, για παράδειγμα, έχει γίνει αντικείμενο τριών τηλεοπτικών ταινιών της Lifetime (μέχρι στιγμής). Η ηθοποιός Μάγκι Σάλιβαν υποδύθηκε τη βασίλισσα σε καθεμία από αυτές.

Σε μια άλλη ταινία του Lifetime, το «William & Catherine: A Royal Romance»(2011), η Τζέιν Αλεξάντερ έκανε την τιμή να υποδυθεί τη βασίλισσα, η οποία προσαρμόζεται στην απόφαση του εγγονού της να παντρευτεί μια κοινή γυναίκα.

Η βασίλισσα ως λογοτεχνικός χαρακτήρας

Ένα από τα τεράστια ερωτήματα που ανακύπτουν σχετικά με τη βασίλισσα ήταν ποια ήταν η φανταστική της ζωή, πέρα από τα γνωστά ενδιαφέροντά της για πράγματα όπως τα σκυλιά και τα άλογα. Στη γοητευτική νουβέλα του «The Uncommon Reader», ο βρετανός συγγραφέας Άλαν Μπένετ δημιούργησε μια εναλλακτική πραγματικότητα στην οποία η Ελισάβετ συναντά τυχαία μια κινητή βιβλιοθήκη έξω από τα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ και αυτό την αλλάζει για πάντα.

Στην αρχή, διαβάζει ευκολότερα βιβλία από συγγραφείς όπως η Άιβι Κόμπτον-Μπέρνετ και η Νάνσι Μίτφορντ. Σύντομα καταπιάνεται με τον Προυστ, συζητά για τον Ζαν Ζενέ με τον Πρόεδρο της Γαλλίας και εμβαθύνει σε βιογραφίες της Σίλβια Πλαθ. Διαπιστώνει ότι το διάβασμα τη βοηθάει να κατανοεί περισσότερο τους άλλους ανθρώπους και, παραδόξως, της επιτρέπει να χάνεται στην ανωνυμία και τη μοναξιά της.

«Εκείνη που είχε ζήσει μια ζωή χωριστά, ανακάλυψε τώρα ότι την αποζητούσε», γράφει ο Μπένετ. «Εδώ σε αυτές τις σελίδες και ανάμεσα σε αυτά τα εξώφυλλα μπορούσε να μείνει στην αφάνεια».

Η βασίλισσα ως ο εαυτός της

Ήταν η τέλεια έκφραση της σπάνιας ικανότητας της Ελισάβετ να βρίσκεται παντού, ταυτόχρονα, χωρίς να προδίδεται, και η πιο μικρή γεύση του διακριτικού χιούμορ της. Καθώς ο κόσμος παρακολουθούσε την τελετή έναρξης των Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2012 στο Λονδίνο, διαπίστωσε, προς μεγάλη του χαρά, ότι η βασίλισσα συμμετείχε επίσης.

Μια σύντομη ταινία στην αρχή της τελετής έναρξης ξεκίνησε με τον Τζέιμς Μποντ (ο Ντάνιελ Κρεγκ με μαύρη γραβάτα) να εισβάλει στο παλάτι του Μπάκιγχαμ, να αποφεύγει τα βασιλικά Κόργκι και να μπαίνει στο γραφείο της. Εκείνη καθόταν στο γραφείο, λαμπερή στα ροζ. «Καλησπέρα, κύριε Μποντ», είπε.

Στη συνέχεια οι δυο τους πέταξαν με ελικόπτερο πάνω από το Λονδίνο και έπεσαν με αλεξίπτωτο στο Ολυμπιακό Στάδιο -η Ελισάβετ, όπως ήταν αναμενόμενο, είχε κασκαντέρ ντουμπλέρ γι' αυτόν τον ρόλο- πριν τελειώσει η ταινία. Και τότε η πραγματική βασίλισσα, με την ίδια ροζ στολή, πήρε βασιλικά τη θέση της, καθώς το κοινό στο στάδιο βροντοφώναζε με ενθουσιασμό. Ίσως να συγκινήθηκε ή να ενθουσιάστηκε - ήταν αδύνατον να γνωρίζουμε.

Το πρόσωπό της ήταν απαθές

ΕΙΚΟΝΑ: Πολλοί, διακεκριμένοι ηθοποιοί υποδύθηκαν τη βασίλισσα Ελισάβετ Β' όλα αυτά τα χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της Έλεν Μίρεν στην ταινία «The Queen». Laurie Sparham/Miramax Films.