Το Limassol Book Fair, η πρώτη μεγάλη έκθεση βιβλίου στη Λεμεσό, διεξάγεται -υπό την αιγίδα του Δήμου Λεμεσού- από τις 25 μέχρι τις 27 Νοεμβρίου 2022 στις αίθουσες του Χαρουπόμυλου, δίπλα από τον περίβολο του μεσαιωνικού κάστρου της πόλης. Η έκθεση, έχοντας ως κεντρικό θεματικό άξονα τις γέφυρες, απευθύνεται σε επαγγελματίες του χώρου, εκδότες, βιβλιοπωλεία, δήμους, πολιτιστικούς φορείς και ιδρύματα, συγγραφείς, καλλιτέχνες, παιδιά, ενήλικες, γονείς και σε όλους τους λάτρεις του βιβλίου. O εκ των συνυπεύθυνων της έκθεσης Μιχάλης Καλαμαράς, ο οποίος είναι σύμβουλος εκδόσεων, ιδιοκτήτης της ιστοσελίδας eAnagnostis και επικεφαλής μάρκετινγκ και περιεχομένου στην εταιρεία Thinking, μιλάει στο «Π» για την κυπριακή αγορά του βιβλίου, τον ψηφιακό μετασχηματισμό των εκδόσεων και το μέλλον τους στο ebook και στο audiobooks.

Πώς ένας e-anagnostis συμμετέχει σε ένα σεμινάριο το οποίο αφορά το έντυπο βιβλίο όπως το γνωρίζουμε όλοι μας;

Κατ’ αρχάς να αναφέρουμε πως πρόκειται για έκθεση και όχι για φεστιβάλ, αφενός γιατί γίνεται σε έναν κλειστό χώρο, άρα μπορείς να είσαι πιο αφοσιωμένος σε όλα τα δρώμενα και, αφετέρου, γιατί υπάρχει το επαγγελματικό στοιχείο, καθώς αφορά και εκδότες ή ανθρώπους που ασχολούνται επαγγελματικά με το βιβλίο και δεν αφορά μόνο το κοινό. Ο eAnagnostis είναι μια ιστοσελίδα που δημιουργήθηκε το 2008 και η αρχική του έμφαση ήταν τα ebooks. Σιγά-σιγά καλύπτει και διοργανώνει ομιλίες και εκθέσεις γι' αυτό που ονομάζουμε ψηφιακό μετασχηματισμό. Είναι μια ευρύτατη γκάμα η οποία περιλαμβάνει το ψηφιακό μάρκετινγκ, το ηλεκτρονικό εμπόριο του έντυπου βιβλίου και τα ebook αλλά και τα audiobooks. Τα τελευταία δύο δεν είναι τόσο διαδεδομένα στην Κύπρο, άρα υπάρχουν λόγοι όλα αυτά να συζητηθούν. Και γι’ αυτό διοργανώσαμε την ημερίδα την Παρασκευή για τους επαγγελματίες του κλάδου και σήμερα υπάρχει εκδήλωση για το ευρύ κοινό και τους αναγνώστες.

Είμαστε πολύ μακριά στην Κύπρο από αυτό που ονομάζουμε ψηφιακό μετασχηματισμό για το βιβλίο;

Ναι, νομίζω πρέπει να γίνουν πολλά βήματα για να μπορέσει να γίνει πράξη. Υπάρχουν εκδοτικοί οίκοι οι οποίοι δεν έχουν καν τα πιο απλά. Δηλαδή μια ιστοσελίδα, ένα ηλεκτρονικό κατάστημα, υπάρχει απλώς η παρουσία τους στο facebook, αλλά και εκεί δεν υπάρχει σωστή ενημέρωση του κοινού για τα βιβλία που εκδίδονται. Συνεπώς, θεωρώ πως υπάρχει μεγάλος δρόμος να διανύσουμε ώστε να παρουσιάζονται τα βιβλία με έναν πιο σύγχρονο τρόπο και να προσαρμόζονται στις ανάγκες του σήμερα. Και ακόμη, δεν υπάρχει η εκπαίδευση στα ebooks και audiobooks που είναι κι αυτά μέρος του ψηφιακού μετασχηματισμού, αφού είναι χρήσιμα αν θες να απευθυνθείς σε ένα πιο νεανικό κοινό.

Υπάρχει μερίδα του κοινού αγοραστικά που θα μπορούσε να περάσει στο ebook;

Υπάρχει σαφέστατα και εδώ, όπως και στο έντυπο βιβλίο, ένα περιορισμένο κοινό. Αλλά δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει. Ή πως δεν έχουμε φτιάξει εκείνες τις υποδομές ώστε να μπορέσουν να είναι εύκολα προσβάσιμα στο κοινό, όπως είναι λόγου χάρη μια πλατφόρμα για το βιβλίο, η οποία θα μπορούσε να παρέχει όλα τα είδη των βιβλίων που θέλει να διαβάσει το κοινό. Και αυτό δεν είναι μια δική μου ιδέα, για να εξηγούμαι, είναι κάτι που γίνεται ήδη σε πολλές χώρες του εξωτερικού, ακολουθώντας και την τάση με τις επιγραμμικές πλατφόρμες, ωστόσο χρειαζόμαστε τη σωστή εκπαίδευση.

Είναι το ebook το μέλλον του βιβλίου;

Δεν θα έλεγα πως μπορεί να αντικαταστήσει το έντυπο και είναι λάθος να πιστεύουμε πως το έντυπο μπορεί να συγκριθεί με το ebook ή ακόμη και με το audiobook. Είναι απλώς ένας σύγχρονος τρόπος για να μπορεί ο αναγνώστης να έχει πιο εύκολα πρόσβαση σε βιβλία. Τα βιβλία, ξέρετε, πάντα θα υπάρχουν, δεν φοβόμαστε το διαδίκτυο και δεν πρέπει να το αντιμετωπίζουμε ως απειλή. Και η περίοδος του εγκλεισμού στην πανδημία έδειξε πως το κοινό είχε ανάγκη να διαβάσει ένα βιβλίο, είτε ηλεκτρονικά είτε σε έντυπη μορφή. Άρα, δεν συζητάμε για το μέλλον του βιβλίου και τη σχέση του με το ebook αφού αυτά τα δύο μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά.

Και τα audiobooks πώς μπαίνουν στο παιχνίδι;

Εδώ είναι κάτι άλλο, δεν μιλάμε για να πείσουμε το κοινό πως όπως μπορεί να δει μια σειρά, ή ένα βίντεο στο κινητό του μπορεί να διαβάσει και ένα βιβλίο. Το audiobook είναι ένα καθαρά ψυχαγωγικό μέσο. Δεν μιλάμε για ανάγνωση, αλλά για ακρόαση και είναι προφανές πως δεν μπορείς να ακούσεις όλων των ειδών τα βιβλία, όπως είναι ένα σύνθετο βιβλίο λόγου και περιεχομένου.

Σε πολλές χώρες του εξωτερικού είναι διαδεδομένα τα audiobooks επειδή υπάρχουν μεγάλες αποστάσεις από το σπίτι στη δουλειά, άρα υπάρχει ο χρόνος για να μπορέσει κάποιος να ακούσει ένα βιβλίο. Σε χώρες όπως η Κύπρος, με μικρές αποστάσεις, είναι αυτό εφικτό ώστε να υπάρχει το κοινό;

Τις προηγούμενες μέρες είχα την τύχη να γνωρίσω πολλούς Κύπριους και όλοι μου έλεγαν για το κυκλοφοριακό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα. Συνεπώς, εκείνο το 20λεπτο που πηγαίνω και επιστρέφω στη δουλειά είναι ένα καλό χρονικό διάστημα για να ακούσει κάποιος ένα βιβλίο. Αλλά δεν χρειάζεται να διανύσει μεγάλη απόσταση κανείς για να μπορέσει να ακούσει το βιβλίο. Προσωπικά, πλένω πιάτα και ακούω ένα βιβλίο ή κάνω μια άλλη εργασία η οποία δεν χρειάζεται 100% αφοσίωση. Άλλοι ακούνε βιβλία όταν είναι στο σουπερμάρκετ ή όταν πηγαίνουν για τρέξιμο. Συνεπώς, είμαι αισιόδοξος πως μπορεί να υπάρξει κοινό που θα θέλει να ακούσει βιβλία, το οποίο έχει και το πλεονέκτημα πως δεν χρειάζεται να είσαι σε ένα σημείο μόνο, όπως για παράδειγμα με το έντυπο βιβλίο.

Επειδή υπάρχει αυτή η κόντρα και στα μέσα ενημέρωσης σε σχέση με τα online Μέσα, μετρούμε και στο βιβλίο πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του έντυπου με το ηλεκτρονικό;

Εγώ μπορώ να σας αναφέρω τα πλεονεκτήματα του ebook, ως ειδικός. Το ηλεκτρονικό βιβλίο μπορείς να το έχεις πάντα μαζί σου, αφού είναι στο κινητό ή το tablet σου. Μπορείς στο ηλεκτρονικό βιβλίο να κάνεις πιο εύκολα αναζήτηση σε κάποιο σημείο που ψάχνεις ή να βάλεις στο πλάι σημειώσεις χωρίς να το «χαλάσεις», όπως σκέφτεσαι με το έντυπο. Ακόμη το ηλεκτρονικό βιβλίο μπορείς να το έχεις ανά πάσα στιγμή και δεν χρειάζεται να το παραγγείλεις ή να πας σε κατάστημα και υπάρχει και ένα πιο βασικό στοιχείο: Δεν πιάνει χώρο. Άπειρες βιβλιοθήκες στο σπίτι μας γεμάτες βιβλία, ενώ θα μπορούσαμε απλώς να τα έχουμε όλα με ένα κλικ. Και κάπως έτσι ξεκίνησε και ο eAnagnostis, όταν σε μια μετακόμιση έπρεπε να κουβαλήσω άπειρα βιβλία, ενώ στην ουσία είναι κάτι που δεν θα σου χρειαστεί στο μέλλον.

Υπάρχει η ψευδαίσθηση πως επειδή έχω τα πάντα τζάμπα στο διαδίκτυο, ισχύει και για τα βιβλία, πως είναι τουλάχιστον πιο οικονομική η ηλεκτρονική του μορφή…

Δεν υπάρχει μεγάλη απόκλιση για να είμαστε ειλικρινείς. Δεν είναι απαραίτητα πολύ φθηνότερα. Αυτά που κοστίζουν είναι φυσικά τα πνευματικά δικαιώματα, αφού είναι μεγάλο το κόστος να πληρώσεις δικαιώματα για να έχεις το ebook. Φυσικά, υπάρχουν πολλά βιβλία που δεν υπόκεινται σε πνευματικά δικαιώματα και μπορεί να τα βρει κάποιος δωρεάν στο διαδίκτυο. Και μην ξεχνάμε πως δεν υπάρχει μόνο ο αναγνώστης που προσαρμόζεται σε ένα ψηφιακό περιβάλλον αλλά και ένας συγγραφέας, ο οποίος προτιμά να εκδοθεί το βιβλίο του ηλεκτρονικά ώστε να γλυτώσει έξοδα εκτύπωσης και διανομής.

Οι εκδότες μπορούν να αντεπεξέλθουν σε αυτά τα ψηφιακά δεδομένα ή μιλάμε για μια άλλη αγορά που θα τα δημιουργεί;

Θεωρώ πως οι εκδότες, αφού έχουν τα δικαιώματα των βιβλίων που πουλούν, είναι απόλυτα εφικτό να παραγάγουν και ηλεκτρονικά βιβλία. Φαντάζομαι, όπως και εσείς ως έντυπο, έχετε την ιστοσελίδα αλλά υπάρχει αυτό το δίλημμα, πώς μπορώ να προσαρμοστώ σε νέα δεδομένα και αν επενδύσουμε στο online θα μειωθεί η αγοραστική αξία του εντύπου. Η αγορά όμως είναι αυτή που στο τέλος της ημέρας κρίνει τα δεδομένα, συνεπώς και οι εκδοτικοί οίκοι απλώς θα πρέπει να ξεκινήσουν να έχουν ebooks ώστε να προσαρμόζονται σε νέα δεδομένα. Στα audiobooks όμως είναι διαφορετικό, αφού θα μπορούσε να γίνει από οποιονδήποτε άλλο. Η εμπειρία της Ελλάδας δείχνει πως τα audiobooks ξεκινάνε από ανθρώπους και εταιρείες που δεν έχουν άμεση σχέση με το έντυπο βιβλίο. Όπως είναι λόγου χάρη ένα μέσο ενημέρωσης ή εταιρεία που έχει σχέση με το μάρκετινγκ ή και την τεχνολογία. Αυτό που σίγουρα δεν μπορεί να κάνει ένας εκδότης βιβλίων είναι την πλατφόρμα ανάγνωσης.

Συνεπώς, στόχος να συνυπάρχουν όλα; Εκεί καταλήγετε και στο The Limassol Book Fair;

Ναι, φυσικά, αλλά και να γίνει μεγαλύτερη έκθεση και προώθηση των κυπριακών εκδόσεων στο εξωτερικό, αφού ακόμη και στην Ελλάδα δεν είναι τόσο διαδεδομένα τα κυπριακά βιβλία, δεν υπάρχουν στην ελληνική αγορά. Ούτε σε διεθνή συνέδρια συμμετέχει ο κλάδος στην Κύπρο, άρα στόχος είναι να γίνουν όλες εκείνες οι ενέργειες για να μπορέσει να εξελιχθεί και η αγορά του βιβλίου στην Κύπρο.