Το έργο TONE αναμένεται να συνεισφέρει νέα ερευνητικά ευρήματα σχετικά με την εκδήλωση και τη θεραπεία του πόνου σε μυοσκελετικές διαταραχές που σχετίζονται με την εργασία σε επαγγελματίες μουσικούς. Το έργο θα αναπτύξει καινοτόμα εργαλεία εικονικής πραγματικότητας και παιχνιδοποίησης για να βοηθήσει τους μουσικούς στην ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης, διαχείρισης και θεραπείας κατά του μυοσκελετικού πόνου που σχετίζεται με την εργασία.

Συντονίζεται από τον δρα Χρίστο Ιωάννου, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας Νευρογνωσιακής Διαχείρισης Εργασιακών Κινητικών Διαταραχων (Νeo-Move) στο Κέντρο Αριστείας CYENS, και σε συνεργασία με τον καθηγητή Μάριο Αβρααμίδη, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας Γνωστικών και Κλινικών Εφαρμογών (CCAPPS), και τον Φώτο Φραγκούδη, μέλος της ομάδας Διαδραστικων Τεχνολογιών για Έξυπνες και Δημιουργικές Tεχνολόγιες. (ΙΤICA).

Ο εμπνευστής του πρότζεκτ, Δρ Χρiστος Ιωάννου, ξεκίνησε ο ίδιος από τη μουσική. Αποφοίτησε το 2010 ως ερμηνευτής από το Ωδείο της Πράγας (DiS) και ως εκπαιδευτικός και καθηγητής εκτέλεσης οργάνου από το Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας (BA, MA). Έναν χρόνο αργότερα, ολοκλήρωσε περαιτέρω μεταπτυχιακές σπουδές (MSc) στον τομέα της Νευροψυχολογίας της Μουσικής στο Goldsmiths, University of London και, τέλος, το 2015 απέκτησε το διδακτορικό του στις Νευροεπιστήμες στο Κέντρο Συστημικών Νευροεπιστημών του Ανόβερου της Γερμανίας (Ινστιτούτο Μουσικής Φυσιολογίας και Ιατρικής των Μουσικών). Για τα επόμενα τέσσερα χρόνια (έως το 2019) συνέχισε ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο ίδιο Ινστιτούτο και ως διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Μουσικής, Θεάτρου και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Ανόβερου και στο Κέντρο Συστημικών Νευροεπιστημών. Από τον Οκτώβριο του 2019 έως τον Μάιο του 2021 συνέχισε την έρευνά του ως μεταδιδακτορικός επιστήμονας στο Κέντρο Αριστείας CYENS, ως μέλος της ομάδας CCAPPS.

Το 2021 έλαβε υποτροφία στα πλαισια του προγράμματος «2η Ευκαιρία» από το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας Κύπρου. Έναν χρόνο αργότερα του απονεμήθηκε χρηματοδότηση Marie S. Curie-Individual Fellowship από τον Ευρωπαϊκό Εκτελεστικό Οργανισμό και σήμερα είναι επικεφαλής ερευνητικής ομαδας.

«Η συγκεκριμένη χρηματοδότηση είναι πολύ ανταγωνιστική, αφού πρέπει να επικοινωνήσεις την πρωτοτυπία της πρότασής σου, τις προοπτικές εξέλιξής της και να βασίζεται σε προηγούμενα επιστημονικά ευρήματα. Αυτό μου έδωσε την ευκαιρία να επιστρέψω στην Κύπρο και να προσφέρω στον συγκεκριμένο τομέα», τονίζει ο δρ Ιωάννου, ο οποίος μας μίλησε για το πρότζεκτ.

Το έργο TONE αποτελείται από ένα σύστημα βιοανάδρασης εικονικού καθρέφτη, στο οποίο μυϊκές δραστηριότητες και παράμετροι στάσης του σώματος προβάλλονται σε έναν εικονικό χαρακτήρα ο οποιος μιμείται τον μουσικό κατά την διάρκεια εκτέλεσης.

« Δημιουργήσαμε έναν εικονικό καθρέφτη όπου βλέπεις τον εαυτό σου σε μορφή άβαταρ. Στο φυσικό σώμα τοποθετούμε ασύρματα ηλεκτρόδια σε συγκεκριμένους μύες, από τους οποίους οι πληροφορίες μεταφράζονται σε μορφή θερμικού χάρτη πάνω στο σώμα του ψηφιακού διδύμου. Ο καθρἐφτης παρέχει πληροφορίες σχετικά με μυϊκές ασυμμετρίες, αποκλίσεις στάσης του σώματος, της λεκάνης, των καρπὠν και πολλά άλλα σε πραγματικό χρόνο. Έχουμε ήδη τρέξει αρκετά πειράματα με υγιείς μουσικούς και τώρα θα ξεκινήσουμε δοκιμές με ασθενείς μουσικούς. Είναι εντυπωσιακό γιατί ανιχνέυει και απεικονίζει τις αλλαγές της μυϊκής συμπεριφοράς σε σχέση με την ιδιαιτερότητα της κάθε κίνησης, αλλά και το αντίθετο, το πώς δηλαδή οι αλλαγές στην κίνηση επηρεάζουν τη μυϊκή συμπεριφορά, για παράδειγμα, σφυξίματα ή ασυμμετρίες και πολλά άλλα. Οι ίδιοι οι μουσικοί είχαν εκπλαγεί με την ακρίβεια των αποτελεσμάτων. Πολλές φορές είναι δύσκολο να εξηγήσεις ή να οπτικοποιήσεις έναν πόνο ή ενόχληση. Μέσα από τον συγκεκριμένο διαδραστικό καθρέφτη βλέπεις σε πραγματικό χρόνο όλες αυτές τις λεπτομέρειες».

«Το TONE θα μπορούσε να να εφαρμοστεί στη συνέχεια και ως εργαλείο εξασκησης, πρόληψης και βελτίωσης της απόδοσης και σε χορευτές, αλλά και αθλητές. Απώτερος στόχος είναι η δημιουργία δύο εκδοχών του συστήματος. Η πρώτη εκδοχή θα αφορά ένα ολοκληρωμένο σύστημα κατάλληλο για κέντρα αποκατάστασης και η δεύτερη εκδοχή θα αφορά μία απλουστευμένη μορφή της πρώτης κατάλληλη για χρήση στο σπίτι. Η δεύτερη εκδοχή χρειάζεται ακόμα δουλειά. Στόχος του Κέντρου γενικότερα είναι η μεταφορά της έρευνας από τα συρτάρια των πανεπιστημίων στην αγορά, με απώτερο στόχο το κοινωνικό όφελος», εξηγεί ο δρ Ιωάννου.

«Ήδη ξεκινήσαμε και επαφές με εταιρίες που θα μπορούσαν να επενδύσουν στο συγκεκριμένο έργο, αλλά και με κέντρα αποκατάστασης στα οποία θα γίνουν κλινικές μελέτες».

Air Tone

Πέρα από τον διαδραστικό καθρέφτη, η ομάδα δουλεύει επίσης πάνω σε ένα εργαλείο που αφορά την ψυχολογική υποστήριξη μέσο ενός παιχνιδιου. Η εφαρμογή του διαδραστικού καθρέφτη μαζί με το συγκεκριμένο παιχνίδι θα δοκιμαστεί σε μουσικούς με χρόνιο μυοσκελετικό πόνο. Μέσα από τη συλλογή δεδομένων θα εξεταστεί και η αποτελεσματικότητα του συστήματος.

«Συνήθως, στους συγκεκριμένους ασθενείς, ο πόνος ενεργοποιείται μόνο κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του μουσικού τους όργανου. Βάσει αυτού, η θεραπεία θα ήταν αποτελεσματικότερη εάν λάμβανε χώρα και κάτω από τις ίδιες συνθήκες, δηλαδή κατα τη διάρκεια της εκτέλεσης. Επίσης, ένα άλλο στοιχείο που χαρακτηριζει ασθενείς με χρόνιο πόνο είναι η δυσπροσαρμογή πλαστικότητας στον εγκέφαλο. Αυτό οδηγεί την αίσθηση ύπαρξης πόνου χωρίς ιδιαίτερα παθολογικά ευρήματα. Κατά συνέπεια, πολλές φορές ασθενείς με χρόνιο πόνο λαμβάνουν μέρος σε προγράμματα γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας που αποσκοπούν στη βελτίωση της συγκεκριμένης κατάστασης. Ένα μέρος αυτών των θεραπείων στοχεύει στην απόσπάση της προσοχής από τα συμπτώματα πόνου. Το συγκεκριμένο παιχνίδι αναπτύχθηκε λαμβάνοντας υπόψη τις δύο πιο πάνω προκλήσεις. Με άλλα λόγια, το συγκεκριμένο παιχνίδι (Air Tone) εκτελείται με το παίξιμο του μουσικού οργάνου και αποσκοπεί στην αύξηση του χρόνου εκτέλεσης, μειώνοντας παράλληλα την αίσθηση του πόνου», εξηγεί.

Το Αir Tone, ως μέρος μιας γνωστικής θεραπείας, σε συνδυασμό με τη χρήση του διαδραστικου καθρέφτη, αποσκοπούν σε μια πιο ολοκληρωμένη θεραπεία για τους μουσικούς», προσθέτει.

Ο τομέας της φυσικής αποκατάστασης είναι ένας τομέας που χρειάζεται ακόμα αρκετή δουλειά, ειδικά όταν σχετίζεται με συγκεκριμένα επαγγέλματα. Ο τρόπος κατανόησης του μηχανισμού πίσω από τον χρόνιο πόνο στον εγκεφαλο παραμένει μία αρκετά δυσνόητη διαδικασία και χρειάζεται αρκετά εξειδικευμένη και ολοκληρωμένη αποκατάσταση. Ενδικτικά να αναφέρω ότι περίπου 3,3% του ΑΕΠ της ΕΕ, δηλαδή 480 δισ. ευρώ περίπου, ξοδεύονται μόνο σε μυοσκελετικά προβλήματα που σχετίζονται με την εργασία. Για αυτό και ο ΠΟΥ ξεκίνησε την πρωτοβουλία Rehabilitation 2030 το 2017 για να επιστήσει την προσοχή στη ανεκπλήρωτη ανάγκη για αποκατάσταση παγκοσμίως και να τονίσει τη σημασία της ενίσχυσης της αποκατάστασης στα συστήματα υγείας», εξηγεί ο δρ Ιωάννου.

Το Κέντρο Αριστείας CYENS

«Το Κέντρο Αριστείας CYENS, το οποίο φιλοξενεί και το συγκεκριμένο έργο, είναι προιόν της συνεργασίας των τριών δημοσίων πανεπιστημίων της Κύπρου (Παν. Κύπρου, ΤΕΠΑΚ, Ανοιχτό Πανεπιστήμιο), του Max Planck Institut of Informatics της Γερμανίας και του University College of London, και λειτουργεί υπό την καθοδήγηση του Δήμου Λευκωσίας. Αυτή τη στιγμή εργοδοτεί πέραν των 120 ατόμων και έχει ως στόχο τη γεφύρωση της επιστημονικής έρευνας με την καινοτομία. Στόχος είναι η μετεξέλιξη της Κύπρου σε περιφερειακό κέντρο έρευνας και συνεργασίας σε θέματα έρευνας και επιχειρηματικής καινοτομίας», τονίζει.

Το «σκουλήκι» της έρευνας

«Όταν κάνεις έρευνα, δεν έχεις ρουτίνα, ο όγκος εργασίας επικεντρώνεται στην επίλυση προβλημάτων παρά στην παρουσίαση αποτελεσμάτων. Η διαδικασία όμως είναι συναρπαστική και χρειάζεται αυτό που λέμε στην καθομιλουμένη «σκουλήκι». Είναι μία διαδικασία η οποία τρέχει ανελλιπώς στο μυαλό σου. Χρειάζεται πολυεπίπεδη σκέψη και προϋποθέτει ανταλλαγή απόψεων με συνεργάτες σε καθημερινό επίπεδο. Επιπλέον, χρειάζονται επαφές με άλλα ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια, ακόμα και εταιρείες της χώρας σου, αλλά και του εξωτερικού,. Επιπλέον, χρειάζεται μία συνεχής αναζήτηση χρηματοδότησης και πάνω από όλα «γεροί» συνεργάτες σε συνδυασμό με μια μεστή και αποτελεσματική ερευνητική ομάδα. Γενικά ο ερευνητής αναπτύσσει μία πολύ στερεά βάση εξειδικευμένης γνώσης, που κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες αποτελεί ένα από τα πιο πιο δυνατά όπλα στην πνευματική του φαρέτρα».