Η έκθεση "Leonardo and the copy of the Mona Lisa" εστιάζει στη μοναδική και αντισυμβατική φιγούρα του Ντα Βίντσι, στις ιδέες και τις πρακτικές του, αλλά και στο πώς τις αφομοίωσαν οι μαθητές του.

Μπορεί η Μόνα Λίζα να αντικρίζει τα εκατομμύρια των επισκεπτών από τον τοίχο του Λούβρου, αλλά ένα αντίγραφό της δίνει αφορμή για μια έκθεση στο μουσείο Πράδο της Μαδρίτης που θα διαρκέσει μέχρι τις 23 Ιανουαρίου 2021 και έχει τίτλο «Ο Λεονάρντο και το αντίγραφο της Μόνα Λίζα». Είναι η πρώτη μονογραφική έκθεση στην Ισπανία που μελετά τα αντίγραφα και τις εκδόσεις που έγιναν στο στούντιο του Λεονάρντο Ντα Βίντσι κατά τη διάρκεια της ζωής του, έργα που βασίστηκαν στα πρωτότυπα του καλλιτέχνη και εξουσιοδοτήθηκε από αυτόν η δημιουργία τους. Η έκθεση βοηθά μέσα από γραφήματα στην απεικόνιση των ιδεών του Ντα Βίντσι, πώς τις αφομοίωσαν οι μαθητές του αλλά και τις πρακτικές που χρησιμοποίησε για την παραγωγή ζωγραφικών έργων.

Η τεχνική μελέτη και η αποκατάσταση του πίνακα (με αριθμό απογραφής 504 στο Museo Nacional del Prado) έδειξε ότι είναι το παλαιότερο γνωστό αντίγραφο της Μόνα Λίζα και μία από τις πιο αποκαλυπτικές μαρτυρίες για τις πρακτικές του Λεονάρντο στο στούντιο, ενώ έχουν γίνει έρευνες που τείνουν να αποδώσουν το αντίγραφο της Αγίας Άννας στο Μουσείο Hammer του Λος Άντζελες, και την έκδοση Ganay του Salvator Mundi στον ίδιο ζωγράφο.

Η έκθεση δίνει μια ευκαιρία να αναλυθούν οι μέθοδοι διδασκαλίας και παραγωγής πινάκων στο πλαίσιο των ιταλικών στούντιο στα τέλη του 15ου και στις αρχές του 16ου αιώνα.



"The Virgin and Child with Saint Anne". Έργο Γάλλου "μιμητή" της τεχνικής του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, τέλη 17ου αιώνα. (Sotheby's)



Το Πράδο εστιάζει τώρα στη μοναδική και αντισυμβατική φιγούρα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι ως δασκάλου και σε άλλα χαρακτηριστικά αναγεννησιακά θέματα: τη σημασία της ιδέας και την έννοια του πρωτότυπου, αλλά και τη λειτουργία και τους τύπους αντιγράφων που προέρχονται από πρωτότυπα που δημιουργήθηκαν από τους μεγάλους δασκάλους. Τα έργα που εκτίθενται, τα οποία βασίζονται σε πίνακες και σχέδια του Ντα Βίντσι διευκολύνουν επίσης την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αφομοιώθηκαν οι θεωρητικές του γνώσεις από τους μαθητές του, ενώ παράλληλα βοηθούν στην εξήγηση πολλών ιδεών και παρατηρήσεων που εκφράζονται στα γραπτά του.

Μέχρι πριν από μια δεκαετία, ο πίνακας του Πράδο θεωρείτο απλώς ένα από τα πολυάριθμα αντίγραφα της Μόνα Λίζα. Οι συντηρητές επιβεβαίωσαν τότε ότι το μαύρο φόντο του ήταν βαμμένο και κάτω από αυτό υπήρχε ένα τοπίο. Ο υπερχρωματισμός αφαιρέθηκε και μια συναρπαστική ανακάλυψη ανακοινώθηκε το 2012: το πρωτότυπο του Λούβρου και το αντίγραφο του Πράδο έχουν παρόμοια υποσχέδια. Αυτό πιθανότατα σημαίνει ότι ζωγραφίστηκαν το ένα δίπλα στο άλλο στο στούντιο του Λεονάρντο, αντί να έχει γίνει το αντίγραφο του Πράδο από το πλήρως ολοκληρωμένο πρωτότυπο.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ορισμένα μέρη της σύνθεσης του αντιγράφου διατηρούνται καλύτερα από ότι στο πρωτότυπο. Αυτές περιλαμβάνουν τα μπράτσα της καρέκλας, το περίβλημα στην άκρη του υφάσματος στο στήθος της γυναίκας και το πέπλο γύρω από το αριστερό της χέρι. Τα χρώματα του αντιγράφου του Πράδο είναι πολύ πιο φωτεινά και πιθανότατα πιο κοντά στο πρωτότυπο, αφού η εικόνα του Λούβρου καλύπτεται άσχημα από αποχρωματισμένο βερνίκι. Το αντίγραφο αντικατοπτρίζει επίσης την εμφάνιση των χειλιών της γυναίκας, με τη ροζ απόχρωση που σημείωσε ο πρώτος ιστορικός τέχνης Τζόρτζιο Βαζάρι.



Το αντίγραφο της Μόνα Λίζα στο Μουσείο Πράδο, που αποδίδεται στο εργαστήριο του Λεονάρντο (1507-16). / Museo del Prado, Μαδρίτη.



Ένα βασικό ερώτημα είναι η χρονολόγηση του αντιγράφου της Μόνα Λίζα, με τους ειδικούς του Λούβρου να το χρονολογούν όπως και το πρωτότυπο έργο ανάμεσα στο  1503 μέχρι το θάνατο του Λεονάρντο το 1519. Επίσης πιστεύουν ότι το έργο πιθανότατα αποδίδεται στους μαθητές του Andrea Salaì ή Francesco Melzi. Ο Salaì μπήκε αρχικά στο στούντιο του Leonardo το 1490 και μπορεί να έγινε ο εραστής του και ο Melzi μπορεί να έμεινε εκεί μέχρι το 1506. Με αυτές τις απόψεις διαφωνεί ο ειδικός στα έργα Ντα Βίντσι Μάρτιν Κεμπ και το μουσείο τελικά φαίνεται να υιοθετεί την άποψή του.

Όπως φαίνεται οι συζητήσεις για τα έργα και τα αντίγραφα των έργων του Λεονάρντο Ντα Βίντσι από το εργαστήριό του θα κρατήσουν για πολύ καιρό.

LiFO