Το 1863 έγινε η πρώτη απεικόνιση του Santa Claus με τη μορφή που τον ξέρουμε και είχε ως σκοπό την τόνωση του ηθικού των Βορείων στον Αμερικανικό Εμφύλιο.
Η φιγούρα του Άη Βασίλη (Santa Claus για τον περισσότερο υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο) είναι από τις πιο αναγνωρίσιμες εδώ και πάνω από έναν αιώνα. Το πως ένας άγιος, είτε Βασίλειος είτε Νικόλαος, βρέθηκε ντυμένος στα κόκκινα σε ένα έλκηθρο να μοιράζει δώρα ερχόμενος από τον μακρινό βορά, είναι μια ιστορία που πιθανότατα ξεκινάει από το ατελιέ ενός Αμερικανού γελοιογράφου.
O Thomas Nast δεν ήταν τυχαίος σκιτσογράφος. Σε αυτόν οφείλει η αμερικανική εικονογραφική ιστορία την περίφημη απεικόνιση του Θείου Σαμ αλλά και τα ζωόμορφα σύμβολα των δυο μεγάλων αμερικανικών κομμάτων: Τον γάιδαρο για τους Δημοκρατικούς και τον ελέφαντα για τους Ρεπουμπλικάνους. Το 1863 όμως, εν μέσω του αμερικανικού εμφυλίου έφτιαξε μια εικόνα που θεωρείται η απαρχή του καλόκαρδου γενειοφόρου γέροντα των Χριστουγέννων.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. O Nast γεννήθηκε το 1840 στη Γερμανία, αλλά ο πατέρας του, τρομπονίστας σε στρατιωτική μπάντα, εγκατέλειψε λόγω πολιτικών πεποιθήσεων την Ευρώπη και όλη η οικογένεια εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη το 1850. Ο μικρός Thomas ανέπτυξε εκεί το πάθος του για τη ζωγραφική και σε ηλικία 18 ετών δημοσιεύθηκε η πρώτη του εικονογράφηση στο Harper’s Weekly. Γρήγορα, εδραιώθηκε επαγγελματικά και άρχισε να γίνεται γνωστός για το έργο του, ειδικά για τα σκίτσα που αναπαριστούσε μάχες στις νότιες πολιτείες. Ο πρόεδρος Λίνκολν τον είχε αποκαλέσει «καλύτερο στρατολογητή» για τον τρόπο που προπαγάνδιζε τις απόψεις των Βορείων. Οι δε γελοιογραφίες του είχαν συνήθως ως θέμα την καθολική εκκλησία αλλά και την ιρλανδική κοινότητα, την οποία ο Nast απεικόνιζε με σκαιό τρόπο, αποτέλεσμα, σύμφωνα με τους βιογράφους του, του εκφοβισμού που είχε βιώσει μικρός από Ιρλανδούς. Από την άλλη, έτρεφε μεγάλη συμπάθεια για τους μαύρους και ήταν ένθερμος υποστηρικτής της Διακήρυξης της Χειραφέτησης.
Κάπου εδώ λοιπόν, το Harper’s Weekly στην πρωτοχρονιάτικη του έκδοση του 1863 δημοσίευσε στο εξώφυλλο ένα ιδιαίτερο σκίτσο του Nast για να εμψυχώσει το στράτευμα. Ονομαζόταν "Santa Claus in Camp" και έδειχνε έναν εύσωμο γέροντα ντυμένο με ένα παλτό διακοσμημένο με τα αστέρια της Ένωσης να κάθεται πάνω σε ένα έλκηθρο που σέρνουν τάρανδοι και να κρατάει μια μαριονέτα που αναπαριστά τον ηγέτη της Συνομοσπονδίας Jefferson Davis. Η όλη εικόνα είναι τοποθετημένη σε ένα στρατόπεδο των Βορείων και τo έλκηθρο είναι γεμάτο με κουτιά και περιοδικά. Γύρω του βρίσκονται δεκάδες στρατιωτικοί που παίρνουν τα δώρα τους ενώ στο βάθος μια αψίδα από λουλούδια καλωσορίζει τον Santa Claus.
Μέχρι τότε, ο Άγιος Νικόλαος (Santa Claus) ήταν ένας βλοσυρός επίσκοπος με άμφια. Τώρα εμφανίζεται ως δοτικός και χαρούμενος. Ο γεννημένος στη Γερμανία Nast, έβαλε κάτι από τις ευρωπαϊκές παραδόσεις των λαϊκών εικόνων και των ξωτικών στην φυσιογνωμία και το περιβάλλον του, και αυτά τα φανταστικά στοιχεία συνεχίστηκαν σε πολλές χριστουγεννιάτικες εικονογραφήσεις του. O Nast φαντάστηκε επίσης τον Βόρειο Πόλο ως αφετηρία (και εργαστήριο) του Santa Claus. Μη ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή η Αρκτική ήταν ακόμη μια ανεξερεύνητη περιοχή και μόλις λίγα χρόνια πριν το θάνατο του καλλιτέχνη κατάφερε κάποιος, ο Ρόμπερτ Πϊρι για την ακρίβεια, να φτάσει μέχρι το βορειότερο άκρο του πλανήτη.
Μπορούμε να πούμε μετά βεβαιότητας ότι ο Πίρι το 1909, δεν συνάντησε εκεί κανένα σημάδι του Santa Claus αλλά ήταν πλέον πολύ αργά για να αλλάξει η ιστορία που επινόησε ο Nast.
Φωτογραφία: Thomas Nast: "Santa Claus in Camp" (λεπτομέρεια)
ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ GREECE (ΘΥΜΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ)
