Συνέντευξη στον Χρίστο Λαζανιά

Μετά από μια επιτυχημένη πορεία στις θεατρικές σκηνές Αθήνας και Θεσσαλονίκης, ο Γιάννης Στάνκογλου συναντά ξανά τον Καλιγούλα στα "Κύπρια". Το εμβληματικό έργο του βραβευμένου με Νόμπελ συγγραφέα Αλμπέρ Καμύ ανεβαίνει σε μια ενδιαφέρουσα σκηνοθετική προσέγγιση της Αλίκης Δανέζη Κνούτσεν, με τον γνωστό ηθοποιό στον ομότιτλο ρόλο. Η αντιφατική προσωπικότητα του αυτοκράτορα της Ρώμης θέτει σε αμφισβήτηση τη λογική οδηγώντας ηθοποιούς και θεατές σε μια εσωτερική βύθιση και σε μια υπαρξιακή σύγκρουση. Αυτή είναι εξάλλου και η γοητεία του "Καλιγούλα".

Ο πρωταγωνιστής του έργου μιλά στο "Π" για τον ρόλο του, τη συνεργασία με τη σκηνοθέτιδα και σύζυγό του και μοιράζεται σκέψεις και στοιχεία της φιλοσοφίας του.

Ο "Καλιγούλας" και στην Κύπρο. Πώς βίωσες αυτό το ταξίδι;
Πρόκειται για ένα δύσκολο έργο το οποίο είχα όνειρο από τον καιρό που ήμουν στη δραματική σχολή, όταν το είχα πρωτοδιαβάσει. Ο συγγραφέας του έργου Αλμπέρ Καμύ, είναι από τους αγαπημένους μου και έχω διαβάσει τα περισσότερα έργα του. Όταν λοιπόν καταφέραμε και ανεβάσαμε αυτό το έργο κι αναμετρήθηκε με το κοινό, είδαμε ότι τα θέματα που θίγονται απασχολούν τον κόσμο. Η παράσταση αγκαλιάστηκε, ο κόσμος ήταν πολύ ζεστός μαζί μας και έφευγε απ' το θέατρο με πολλά ερωτήματα. Είναι ένα έργο που αγάπησα και χαίρομαι πολύ που θα το ξανασυναντήσω στην Κύπρο και ακολούθως στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.

Πώς είναι να υποδύεσαι έναν τέτοιο πολύπλοκο χαρακτήρα;
Ο Καλιγούλας είναι ένας πολυδιάστατος χαρακτήρας και παρ' όλες τις δυσκολίες που έχει, είναι ένα τεράστιο μάθημα για μένα και μια μεγάλη εμπειρία. Με την πρώτη ματιά μπορείς να τον χαρακτηρίσεις παρανοϊκό, τρελό κ.λπ. Προσωπικά προσπάθησα να ακουμπήσω τις ευαίσθητες πλευρές του, διαφορετικά εύκολα μπορεί να κυλήσεις στην υπερβολή μελετώντας αυτό τον χαρακτήρα. Ο Καλιγούλας κάθε βράδυ, σε κάθε παράσταση σού δίνει και κάτι καινούργιο. Μπορεί να σε κουράζει ψυχικά και σωματικά αλλά την ίδια στιγμή υπάρχει μια μεγάλη ανάταση: σου δίνει το δικαίωμα να σκεφτείς καινούργια πράγματα για τον χαρακτήρα, και αυτό είναι πολύ καλό να συμβαίνει σε έναν ηθοποιό.

Η παράσταση έχει χαρακτηριστεί και ως η ιστορία μιας "ανώτερης αυτοκτονίας". Δηλαδή;
Ο Καμύ ασχολήθηκε πολύ με το θέμα ότι ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να αφαιρεί τη ζωή του. Ο Καλιγούλας, αφού μαθαίνει με κάποιο τρόπο ότι η αδελφή του πεθαίνει, με την οποία ήταν ερωτευμένος, αλλάζει εντελώς προσωπικότητα και τον απασχολούν πολύ βαθιά ζητήματα. Όλα αυτά τα οποία λέει δεν είναι καθόλου παρανοϊκά. Οι πράξεις του γίνονται παρανοϊκές από τη στιγμή που αυτοί που έχει γύρω του δεν τον κατανοούν. Και έτσι προσπαθήσαμε να το αποδώσουμε όλο αυτό. Μιλάμε για την πολιτική, την αγάπη, το χρήμα, αλλά τελικά πώς γίνεται όλα αυτά αντί να μας κάνουν ευτυχισμένους να μας κάνουν δυστυχείς;

Με ποιο σημείο της παράστασης ταυτίζεσαι περισσότερο;
Με όλη σχεδόν την πορεία του Καλιγούλα. Ποια φράση θα απομόνωνα; Το σημείο όπου του λένε "σε ψάχναμε γιατί πρέπει να ασχοληθείς με το δημόσιο ταμείο" και εκείνος απαντά "αν το δημόσιο ταμείο έχει σημασία τότε η ανθρώπινη ζωή δεν έχει". Αν λοιπόν δεν λαμβάνεις τον άνθρωπο και τη ζωή ως προτεραιότητα, όλα τα άλλα είναι μάταια.

Πώς είναι να συνεργάζεστε επαγγελματικά με τη σύζυγό σου;
Είμαστε και οι δύο επαγγελματίες είτε δουλεύουμε μαζί είτε χωριστά. Είναι η τέταρτη-πέμπτη φορά που συνεργαζόμαστε στο θέατρο. Λίγο πολύ ξέρει τα κουμπιά ο ένας του άλλου και προσπαθούμε όσο γίνεται να μην κουβαλάμε στο σπίτι όλο αυτό που μπορεί να συμβαίνει στην πρόβα. Από την άλλη, αν θα υπάρξει κάποια διαφωνία πιστεύω ότι λειτουργεί δημιουργικά. Είμαστε πολλά χρόνια μαζί και υπάρχει απόλυτη αλληλοεκτίμηση.

Σε πολλά σημεία του έργου βλέπουμε τον Καλιγούλα να μην εμπιστεύεται κανέναν. Σε προσωπικό επίπεδο πώς θα σχολίαζες το θέμα αυτό;
Ο Καλιγούλας δεν έχει εμπιστοσύνη στα άτομα που τον περιβάλλουν γιατί έχει πληγωθεί πολύ άσχημα. Απ' εκεί και πέρα στόχος μας ήταν να θέσουμε κάποια ερωτήματα στον κόσμο ούτως ώστε φεύγοντας από την παράσταση να αναμετρηθεί με κάποια στοιχεία - όχι κατ' ανάγκη θετικά. Υπάρχει και αυτή η πλευρά στο θέατρο, να κάνει τους ανθρώπους να βλέπουν και το άλλο τους πρόσωπο, όχι μόνο να διασκεδάζουν. Ως εκ τούτου στο έργο υπάρχουν και πολλά κωμικά στοιχεία. Προσωπικά είμαι ανοικτός στην επικοινωνία, αλλά δύσκολα κάνω φίλους. Πρέπει να με πείσει ο άλλος, αλλά να πείσω και εγώ. Από εκεί και πέρα είναι πολύ όμορφο να ταξιδεύεις με ανθρώπους που πραγματικά πιστεύει ο ένας τον άλλο.

Επέρχεται η κάθαρση μέσα από αυτό το έργο;
Βέβαια, υπάρχει κάθαρση με κάποιο τρόπο. Ο θάνατος είναι ένα είδος κάθαρσης και ειδικά γι' αυτόν που ξέρει πως οδεύει προς τα εκεί έστω κι αν δεν τον απασχολεί. Θεωρώ ότι υπάρχει κάθαρση και στον θεατή καθ' όλη τη διάρκεια της παράστασης με αυτά που ακούει και παρακολουθεί να εκτυλίσσονται επί σκηνής.

Πόσο επίκαιρη είναι αυτή η παράσταση;
Πάρα πολύ, αλλιώς δεν θα υπήρχε λόγος να ανεβάσουμε ένα τέτοιο έργο. Σαφώς είναι ένα από τα έργα που είναι και θα μείνουν στην ιστορία της παγκόσμιας δραματουργίας. Ο Καμύ έβαλε κάποιες βάσεις σε ανθρώπινους και ουσιαστικούς προβληματισμούς. Θα είχε να πει πολλά σε όσους απασχολούν τέτοια θέματα, δυστυχώς όμως πέθανε νωρίς. Το σίγουρο είναι ότι παραμένει πολύ επίκαιρος. Είναι πολύ όμορφο όταν μετά το τέλος κάθε παράστασης πολλοί μας πλησιάζουν και μας λένε λόγια από το έργο.

Το έργο αγγίζει πολλά υπαρξιακά θέματα. Με ποια υπαρξιακά ερωτήματα αναμετριέσαι;
Και ποιος δεν αναμετριέται με υπαρξιακά θέματα; Καταρχάς τι σημαίνει είμαι ελεύθερος, τι σημαίνει ελευθερία, πόσο διαρκεί, με ποιον τρόπο είμαι ελεύθερος; Σε βάρος κάποιου άλλου; Μέσα από τον Καλιγούλα, ο Καμύ μάς λέει ότι η ελευθερία κερδίζεται πάντα σε βάρος κάποιου άλλου. Είναι πάρα πολλά τα θέματα που αγγίζει το έργο, σε βάζει σε μια διαδικασία σκέψης και εμβάθυνσης ώστε να θέσεις ερωτήματα στον ίδιο σου τον εαυτό.

Πώς ορίζεις την ευτυχία;
Η ευτυχία χρονικά τουλάχιστον είναι πολύ μικρή. Έχει να κάνει με τον χρόνο, με τη στιγμή, με το πόσο γεμάτος είσαι κάποιες στιγμές. Αντιλαμβάνομαι όμως ότι δεν μπορείς να είσαι μόνιμα ευτυχισμένος. Ευτυχία είναι τα απλά πράγματα κατά τη γνώμη μου, οι άνθρωποι που αγαπάς, η θάλασσα, το φως, κ.λπ.

Ποιους θεωρείς σημαντικούς σταθμούς της μέχρι τώρα πορείας σου;
Είναι πολλοί οι σημαντικοί σταθμοί για μένα: η δραματική σχολή με τον Γιώργο Κιμούλη τον οποίο είχα δάσκαλο, το ταξίδι μου στη Νέα Υόρκη με τη σύζυγό μου, τα δύο χρόνια που ήμουν στην ομάδα του Θεόδωρου Τερζόπουλου, πολλά ονόματα από τον χώρο του θεάτρου και του σινεμά, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, ο Νίκος Καραθάνος, ο Γιάνναρης, ο Πάνος Κούτρας, η συνεργασία μου με τη σύζυγό μου. Ο κάθε σταθμός προσθέτει και ένα κομματάκι στο παζλ.

Υπήρξαν στιγμές που αντιλήφθηκες ότι "πετάς" πάνω από την τέχνη που υπηρετείς;
Όχι, γιατί είμαι και ανασφαλής άνθρωπος και πάντα θέλω να ανακαλύπτω κάτι καινούργιο. Προσπαθώ κάθε φορά να βάζω τον πήχη όσο γίνεται πιο ψηλά, να κάνω δύσκολα πράγματα γιατί πιστεύω ότι τα δύσκολα είναι αυτά που σε εξελίσσουν, είτε είναι ρίσκα που μπορείς να πάρεις ή δύσκολα έργα που μπορείς να παίξεις. Αυτά βάζουν τις βάσεις για την προσωπικότητά μου. Από πολύ μικρός έχω κάνει διάφορες δουλειές, ξέρω τι πάει να πει ζωή, τι πάει να πει δουλειά, και αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο δεν αφήνω να πάρουν τα μυαλά μου αέρα.

Ποιος είναι ο επόμενός σου ρόλος; Έχω ξεκινήσει πρόβες για μια παιδική παράσταση με ένα μεγάλο ρόλο, του "Δον Κιχώτη", του Θερβάντες, σε μια εξαιρετική διασκευή με ένα πολύ ωραίο καστ ηθοποιών και χορευτών με τον Δημήτρη Πιατά, τη Σαβίνα Γιαννάτου, που θα ανέβει στη σκηνή του Παλλάς τον Οκτώβριο. Μετά το Πάσχα θα είμαι στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά μαζί με τον Πέτρο Φιλιππίδη, τη Μαρία Κίτσου, τη Λένα Παπαληγούρα στον "Ηλίθιο" του Ντοστογιέφσκι σε σκηνοθεσία του Νίκου Διαμαντή. Υπάρχει μια πορεία με πολλούς σημαντικούς χαρακτήρες και έργα.

Νιώθεις γεμάτος θεατρικά;
Κατά κάποιον τρόπο ναι. Τουλάχιστον αυτά με τα οποία καταπιάνομαι ή μου προτείνουν είναι αυτά που θέλω. Είναι και επιλογές τα πράγματα σε σχέση και με τους στόχους που έχεις βάλει και πού θες να φτάσεις. Δεν λέω ότι είμαι αυτός που είμαι και περιμένω. Πλησιάζω ανθρώπους με τους οποίους θα ήθελα να δουλέψω, είτε πρόκειται για ηθοποιούς, σκηνοθέτες κ.ά. Θα 'θελα βέβαια να έχω λίγο περισσότερο χρόνο για μένα να διαβάζω, να βλέπω ταινίες, παραστάσεις, κάτι που έχει γίνει πολύ δύσκολο με τους ρυθμούς με τους οποίους εργάζομαι σήμερα.

+ Παραστάσεις στις 18 και 19 Σεπτεμβρίου στο Αμφιθέατρο Αρχ. Μακαρίου Γ' (Σχολή Τυφλών), Λευκωσία στις 20:30 και στις 20 Σεπτεμβρίου στο Αρχαίο Θέατρο Κουρίου. Διάρκεια: 130' (10 λεπτά διάλειμμα). Εισιτήρια προς 10 και 5 ευρώ (μειωμένο) στο www.tickethour.com.cy και στα καταστήματα της ACS Couriers παγκύπρια. Πληροφορίες: 70002212.