"Είναι μια πορεία με πολλές απαιτήσεις και σκαμπανεβάσματα, αλλά που σου προσφέρει πολλές χαρές, σε κάνει κατ' αρχάς πλουσιότερο σε συναισθήματα, σε εμπειρίες, σε πράγματα που είναι σημαντικά σε μένα. Νιώθω ότι αυτό το κομμάτι της ζωής μου ήταν ό,τι καλύτερο θα μπορούσα να περιμένω. Και ακόμη είναι". Η Γεωργία Ντέτσερ κάνει έναν απολογισμό της μέχρι σήμερα πορείας του Ριάλτο, με αφορμή τη φετινή επέτειο των 20χρονών του 

Στις 15 Μαΐου 1999 δόθηκε η πρώτη παράσταση στο ανακαινισμένο Θέατρο Ριάλτο της Λεμεσού. Ήταν μια παράσταση με το λυρικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη "Ηλέκτρα", που δόθηκε στην παρουσία του ίδιου του μουσικοσυνθέτη. Στα κόκκινα καθίσματα του Ριάλτο εκείνη τη μέρα, πριν από 20 χρόνια, καθόταν και ο Μιχάλης Κακογιάννης. Το Θέατρο Ριάλτο στέκει στη βόρεια πλευρά της πλατείας Ηρώων από το 1933, όταν λειτουργούσε σαν κινηματογραφική αίθουσα φιλοξενώντας παράλληλα χορευτικές, θεατρικές, μουσικές παραστάσεις, έως και πολιτικές συγκεντρώσεις. Υπήρξε ο κύριος πολιτιστικός πυρήνας της Λεμεσού, γι' αυτό και όταν κινδύνευσε από τις μπουλντόζες της εταιρείας Ν.Π. Λανίτης, τη δεκαετία του '80, οι δημότες της πόλης κινητοποιήθηκαν για τη σωτηρία του. Σήμερα το Ριάλτο θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς φορείς όχι μόνο της Λεμεσού, αλλά και της Κύπρου. Παραμένει, δε, ίσως ο μοναδικός οργανισμός που προσφέρει υλική υποδομή αλλά και την τεχνογνωσία και το έμψυχο υλικό για να οργανώνει και να φιλοξενεί μεγάλες διεθνείς διοργανώσεις. Στα φετινά 20χρονά του επικεφαλής παραμένει η Γεωργία Ντέτσερ, καλλιτεχνική διευθύντρια τις δύο αυτές δεκαετίες της νέας πορείας του Ριάλτο (με ένα μικρό διάλειμμα όταν ανέλαβε τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης Πάφος2017). Η κ. Ντέτσερ κάνει στο "Π" έναν μικρό απολογισμό της πορείας του Ριάλτο, λίγο πριν από τα 20ά του γενέθλια.

Πρόσβαση στις τέχνες

"Από την αρχή ήταν μέρος της βασικής μας αποστολής να είναι το θέατρο ανοιχτό και προσβάσιμο σε όσο γίνεται μεγαλύτερα στρώματα του κόσμου. Τούτο υπηρετείται αφενός με μια πολιτική τιμολόγησης εισιτηρίων. Πάρα πολλές εκδηλώσεις του Ριάλτο είναι επιχορηγημένες ώστε να υπάρχει η δυνατότητα τα εισιτήρια να κρατηθούν σε όσο το δυνατόν χαμηλές τιμές, ενώ πολλές εκδηλώσεις είναι με ελεύθερη είσοδο. Κάνουμε μια σειρά από εκδηλώσεις εξωτερικά που είναι κυρίως τον Ιούλιο με το Φεστιβάλ Μουσικές του Κόσμου που έχει ελεύθερη είσοδο. Κυρίως θεωρούμε ότι το θέατρο είναι ανοιχτό μέσω της σχέσης μας με τα σχολεία. Μπορούν οι δάσκαλοι / καθηγητές να μας τηλεφωνήσουν και να μας ζητήσουν ακόμα και δωρεάν εισιτήρια για μαθητές. Είμαστε πρόθυμοι να συζητήσουμε σχετικά με ομαδικά εισιτήρια για ευπαθείς ομάδες. Συνεργαζόμαστε με ιδρύματα και κοινωφελείς οργανισμούς. Εκεί δηλαδή που χρειάζεται το Ριάλτο είναι ανθρώπινο και ανοιχτό ακριβώς για να είναι όσο γίνεται πιο προσβάσιμο το θέαμα που προσφέρει".

 «Ακόμη θυμάμαι με πολλή συγκίνηση τους ανθρώπους που έμπαιναν μέσα στο Ριάλτο τις πρώτες μέρες και σχεδόν έκλαιγαν από χαρά που έβλεπαν το θέατρο ανοιχτό και πάλι»

Ο γίγαντας της πλατείας Ηρώων

"Όταν άρχιζα πριν από 20 χρόνια στο Ριάλτο είχαμε μπροστά μας έναν γίγαντα, ένα θέατρο που όντως εκπροσωπούσε ό,τι πιο σύγχρονο υπήρχε, με πίσω του έναν οικονομικό οργανισμό που μπορούσε να του δώσει περιεχόμενο και με ένα τεράστιο βάρος που ήταν η κληρονομιά του. Όχι τόσο για το τι ήταν το Ριάλτο σαν κινηματογράφος, αλλά για το τι σήμαινε για τους Λεμεσιανούς. Τι σημείο αναφοράς ήταν για την πόλη, πόσες γενιές πέρασαν μέσα από αυτό. Τι αντανακλούσε όλη αυτή η ιστορία του. Ουσιαστικά θα μπορούσε κανείς να πει ότι στο παλιό Ριάλτο καθρεφτιζόταν, μέσα από τις δικές του εκδηλώσεις, η Ιστορία 50 χρόνων της Λεμεσού. Και βεβαίως ήταν άμεσα συνδεδεμένο με την πλατεία Ηρώων. Μια πλατεία που ήταν τότε ακόμη κακόφημη, με λαμπρό παρελθόν, που αποτελούσε το κέντρο της πόλης για πολλά χρόνια. Έπεσε στα χέρια του κάθε λογής 'ντίλερ' και το στοίχημα ήταν να καταφέρουμε να ρίξουμε το φως στην πλατεία ώστε να αποχωρήσουν ειρηνικά όλα εκείνα τα στοιχεία που την επιβάρυναν και την αποξένωσαν από την πόλη και τους κατοίκους της. Όλα αυτά ήταν εξαιρετικά μεγάλα ζητήματα. Αυτές τις δυσκολίες αντιμετωπίσαμε με διάφορα πλεονεκτήματα που είχε το Ριάλτο. Το γεγονός ότι είχαμε ένα εξαιρετικά σύγχρονο θέατρο, το γεγονός ότι είχαμε το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού δίπλα μας σε κάθε σκέψη, σε κάθε βήμα και το γεγονός ότι η Λεμεσός αγαπούσε το Ριάλτο ήταν τα μέσα με τα οποία αντιμετωπίσαμε τις πρώτες μεγάλες δυσκολίες. Ακόμη θυμάμαι με πολλή συγκίνηση τους ανθρώπους που έμπαιναν μέσα τις πρώτες μέρες και σχεδόν έκλαιγαν από χαρά που έβλεπαν το θέατρο ανοιχτό και πάλι. Σιγά-σιγά περνούμε σε γενιές που δεν έχουν αυτή τη σχέση με το παλιό Ριάλτο και η μεγάλη αξία του θεάτρου είναι ότι δημιουργεί ξανά νέες σχέσεις, πάλι με την πόλη και τους ανθρώπους της. Και νιώθω επίσης ότι υπάρχει μεγάλη αναγνώριση από τον κόσμο της Λεμεσού ότι το Ριάλτο όχι μόνο κατάφερε τα τελευταία 20 χρόνια να δημιουργήσει μια μεγάλη δυναμική για την πόλη, αλλά κατάφερε να μεταμορφώσει το κέντρο της πόλης".

Θέατρο της Κύπρου

"Στόχος μας ήταν να ενισχύσουμε και να συμβάλουμε στα πολιτιστικά δρώμενα ολόκληρης της Κύπρου. Όμως, ανοίγοντας μια παρένθεση, επειδή για πολλά χρόνια το βάρος των πολιτιστικών ήταν στην πρωτεύουσα, ήταν ξεκάθαρος ο στόχος επίσης ότι θέλαμε να μεταφέρουμε δράσεις προς τη Λεμεσό για να ενισχύσουμε την περιφέρεια, γιατί όσοι θυμούνται πριν από 20 χρόνια υπήρχε μια πολιτιστική ερήμωση στις άλλες πόλεις πλην της Λευκωσίας. Η Λεμεσός λοιπόν πέτυχε να δημιουργήσει και να μεταφέρει θεσμούς και δράσεις πριν από τις άλλες πόλεις, που ακόμα είναι σε μια πιο μεταβατική περίοδο. Το γεγονός ότι έξι μεγάλες κρατικές διοργανώσεις πραγματοποιούνται στη Λεμεσό δεν έχει να κάνει με τοπικιστικά συναισθήματα. Έχει να κάνει με το ότι αυτές οι θεσμικές διοργανώσεις έδωσαν την ευκαιρία σε μια πόλη να αναπτυχθεί πολιτιστικά. Βοήθησαν ένα κοινό που έμεινε πίσω για πολλά χρόνια να φτάσει σε ένα σημείο που να μην υστερεί τουλάχιστον σε σχέση με αυτό της πρωτεύουσας της χώρας".

Όταν το Ριάλτο κινδύνευσε

"Υπήρξε μια περίοδος δύσκολη για το Ριάλτο. Από το 2013, με τις αλλαγές στον Συνεργατισμό, θεωρώ ότι αυτές επηρέασαν τον οργανισμό και τη δράση του. Νομίζω [ότι κατάφερε να επιβιώσει] επειδή ήταν αδιαμφισβήτητη η θέση του Ριάλτο και όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο. Η δυνατότητά του να συνδιοργανώνει και να υλοποιεί τις θεσμικές διοργανώσεις του κράτους το έκανε αρκετά δύσκολο να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από δυσμενείς αλλαγές. Αυτή είναι και η προσδοκία μας γιατί πολλά πράγματα είναι ακόμα ανοιχτά για το μέλλον του Ριάλτο. Νιώθουμε όμως ότι έχουμε ριζώσει τόσο σε πολλούς θεσμούς, που θα ήταν πραγματικά πολύ δύσκολη η όποια ακύρωση ή μετάβαση του Ριάλτο όπως το ξέρουμε σε κάτι άλλο. Με την πρώτη αλλαγή στον Συνεργατισμό το Ριάλτο έχασε τον ιδρυτή και ιδιοκτήτη του, που ήταν το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού (ΣΤΛ). Λέμε μεν ότι ο Συνεργατισμός παρέμεινε για κάποια χρόνια, όμως μόνο το ΣΤΛ ήταν τόσο ταυτισμένο με το Ριάλτο. Υπάρχει η παγκύπριά μας εμβέλεια, αλλά η ρίζα του θεάτρου ήταν και είναι στη Λεμεσό. Άρα όταν έχασε αυτή την ιδιαίτερη σχέση με το ΣΤΛ υπήρξε μια δύσκολη φάση προσαρμογής, γιατί πλέον οι συνομιλητές μας βρισκόντουσαν στη Λευκωσία και αυτό από μόνο του έκανε την επικοινωνία δυσκολότερη. Νιώθω όμως ότι το διοικητικό συμβούλιο από το 2015 και έπειτα κατάφερε να ξαναφέρει τα πράγματα σε έναν πολύ καλό δρόμο και είναι πραγματικά προς τιμήν του, ιδιαίτερα μάλιστα του σημερινού προέδρου κ. Κίκη Καζαμία. Ενδεχομένως αν δεν ήταν αυτό το δ.σ. και βέβαια το έμψυχο υλικό που το θέατρο διαθέτει, πιθανώς το Ριάλτο να είχε χαθεί από τον χάρτη. Από το 2018, με την εξάλειψη δυστυχώς εντελώς του Συνεργατισμού, μπήκαμε και πάλι σε μια άλλη φάση. Το κτήριο έχει περάσει στο κράτος, συνεχίζουμε να έχουμε στενή σχέση με τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού υλοποιώντας τις θεσμικές του διοργανώσεις, αλλά αυτή τη στιγμή εξασφαλίσαμε και τη στήριξη του Υπουργείου Οικονομικών, η οποία συμβάλλει κατ' αρχάς στη συνέχειά μας, να λειτουργούμε δηλαδή ως στέγη και ως οργανισμός".

Η αποτυχία του κοινού

"Θεωρώ ότι ένα πρόγραμμα που χαρακτηρίζεται από ποιότητα δεν μπορεί να είναι απόλυτα βιώσιμο. Χρειάζεται πάντα στήριξη και πρέπει να είμαστε ανοιχτοί και ειλικρινείς ότι κανένας οργανισμός που ασχολείται με την ποιότητα στον πολιτισμό δεν μπορεί να αντέξει χωρίς τη στήριξη, την κρατική ή ιδιωτική χορηγία.

Δεν υπάρχει συνταγή (που να συνδυάζει την ποιότητα με τη βιωσιμότητα), ούτε μπόρεσα ποτέ να τη βρω. Εκείνο που ως ομάδα μπορέσαμε στο Ριάλτο να επιτύχουμε είναι να μην συγκεντρωθούμε μόνο σε ένα κομμάτι του τι γίνεται στην Κύπρο μόνο ή και στον κόσμο. Αυτό που προσπαθώ εγώ να κάνω είναι κάθε χρονιά να αρχίζω από την αρχή. Να βλέπω τι άλλο υπάρχει, τι βρίσκεται έξω από αυτό που γνωρίζουμε. Να μεγαλώνουμε έτσι και τις δεξαμενές του εν δυνάμει κοινού. Ποιους δεν πετύχαμε να προσελκύσουμε έως τώρα; Και πραγματικά, με διάθεση αυτοκριτικής, λέω ότι όλοι μαζί, και οι δημιουργοί και οι πολιτιστικοί φορείς, δεν πετύχαμε να αναπτύξουμε ένα μεγαλύτερο κοινό στην Κύπρο. Ακόμα δεν καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα ικανοποιητικό κοινό κάποιων χιλιάδων θεατών οι οποίοι να είναι έτοιμοι να υποστηρίξουν και νέα πράγματα. Παλεύουμε κάθε φορά από την αρχή να ξαναχτίσουμε ένα μικρό κοινό για κάθε καινούριο θέαμα που συστήνουμε. Και είναι μια αδυναμία αυτή, σημαίνει ότι κάπου δεν πετύχαμε να δημιουργήσουμε ένα περίεργο κοινό που να παραδίνεται, να θέλει να γνωρίζει καινούργιες προτάσεις. Είναι δύσκολο το κοινό της Κύπρου. Του λείπει η παιδεία, η καλλιέργεια, η συνήθεια του θεάματος στη ζωή του. Δεν ανήκει στον μέσο Κύπριο, στην καθημερινότητά του το θέαμα, η ποιοτική ψυχαγωγία. Δεν αναζητεί ένα βιβλίο, μια ταινία, μια παράσταση. Ενδεχομένως τη μουσική να την αναζητά λίγο περισσότερο, αλλά ακόμη πραγματικά δεν πετύχαμε να τους πείσουμε ότι στην καλή ζωή -που προκαλεί ευχαρίστηση στους ανθρώπους- ανήκει και το στοιχείο του πολιτισμού. Είναι με δυσκολίες ή ευκαιριακά που το πετυχαίνουμε. Υπάρχει βεβαίως ένας αριθμός κοινού, αλλά δεν είναι ακόμη ικανοποιητικός για να στηρίξει πολλά πράγματα, κυρίως καινούργιες τάσεις".

Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως | Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου