Η θλίψη που προκαλεί η ιστορία των Τρωάδων ήταν ίσως ο λόγος που δεν ανέβηκε ποτέ στη Σλοβενία η εν λόγω τραγωδία του Ευριπίδη. Μέχρι πέρυσι, όταν το Εθνικό Θέατρο Νόβα Γκόριτσα ανέθεσε στον Τζάσα Κοτσέλι [Jasa Koceli] τη σκηνοθεσία του εμβληματικού αυτού έργου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, που μάλλον καθιστά τον Ευριπίδη τον πιο σύγχρονο από τους αρχαίους τραγικούς.

Η παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου Νόβα Γκόριτσα της Σλοβενίας ταξιδεύει την ερχόμενη βδομάδα στην Κύπρο για να ανοίξει το φετινό Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος με μια παράσταση στο Αρχαίο Ωδείο της Πάφου.

«Ήταν στόχος ζωής να παρουσιαστεί ένα έργο μου σε αρχαίο αμφιθέατρο και τώρα πραγματοποιείται», λέει στο «Π» ο Τζάσα Κοτσέλι, ο οποίος στα 35 του χρόνια θεωρείται ήδη ένας πετυχημένος σκηνοθέτης. Οι Τρωάδες είναι η πρώτη αρχαία τραγωδία με την οποία καταπιάνεται, ωστόσο είχε ανεβάσει το έργο «Λέσβος», με στίχους της Σαπφούς, το 2015. Και μετά τις Τρωάδες κλήθηκε να σκηνοθετήσει την «Ηλέκτρα» στη Λιθουανία.

Με τον Τζάσα Κοτσέλι μιλήσαμε για το ανέβασμα των Τρωάδων, για τη δική του προσέγγιση στο έργο αλλά και για την αγωνία έκαστου σκηνοθέτη να παρουσιάσει με έναν νέο ή διαφορετικό τρόπο ένα τόσο γνωστό, τόσο παλιό και τόσο πολυπαιγμένο κείμενο.

Ο Τζάσα Κοτσέλι.
Γυναικείο βλέμμα

«Προσωπικά διάβασα το κείμενο και εντυπωσιάστηκα με το πόσο σύγχρονα είναι τα μηνύματά του. Στο επίκεντρό του βρίσκονται οι γυναίκες και, ξέρετε, συνήθως λέμε ιστορίες από την πλευρά των αντρών, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ιστορίες πολέμου. Εδώ, όμως, έχουμε τη γυναικεία ματιά, έχουμε τις γυναίκες που έχουν χάσει τα πάντα σ’ αυτό τον πόλεμο και ο πόνος είναι ανείπωτος.
Επιπλέον, συνήθως στα ιστορικά δράματα το 70% των ρόλων είναι για άντρες. Και πάλι, όχι εδώ. Η Εκάβη είναι ένας από τους πιο εμβληματικούς ρόλους που μπορεί να ερμηνεύσει μια ηθοποιός. Και δεν είναι μόνο αυτή. Είναι τόσες πολλές οι γυναίκες σ’ αυτό το έργο.»

Χορός και μουσική

«Το κείμενο του Ευριπίδη ξεκινά όταν όλοι είναι δυστυχισμένοι και τελειώνει όταν όλοι είναι συντετριμμένοι. Γι’ αυτό και το ανέβασμά του θα μπορούσε να καταλήξει εξαιρετικά δραματικό», σημειώνει ο κ. Κοτσέλι. Το στοιχείο που διαφοροποιεί τη δική του σκηνοθετική προσέγγιση, και μάλλον ελαφραίνει λίγο το κλίμα, είναι η μουσική.
«H ορχηστρική μουσική και το τραγούδι ήταν σημαντικά μέρη ενός αρχαίου ελληνικού δράματος και επιπλέον συνδέονταν με τους θρησκευτικούς και τελετουργικούς συμβολισμούς του θεάτρου. Αν και δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε επακριβώς πώς αυτή η μουσική ακουγόταν, νιώθω μεγάλη έλξη προς τη διερεύνηση των μουσικών πιθανοτήτων, κατά το ανέβασμα αρχαίων ελληνικών στίχων. Για την ακρίβεια, θεώρησα ότι μπορούμε να υπερβούμε τις δυσκολίες του έργου [τη μονοτονία, την κατάθλιψη, τη λύπη], με την έντονα συναισθηματική και ανακλαστική δύναμη που μπορεί να παρέχει η μουσική. Προχωρήσαμε με μια ακρόαση για τραγουδίστριες γιατί θέλαμε να στήσουμε ένα Χορό αποτελούμενο από ερμηνεύτριες που θα ήταν οι Τρωάδες. Καταλήξαμε σε 12 τραγουδίστριες, αριθμό ίσο με τον Χορό στα χρόνια της Αρχαίας Ελλάδας. Με τον συνθέτη Μίχα Πέτριτς ανακαλύψαμε ελληνικές και βαλκανικές, έθνικ μελωδίες και τις συνδέσαμε με νέες, χρησιμοποιώντας τες με μέρη από το κείμενο του Ευριπίδη. Ο Χορός αποδείχθηκε το πιο σημαντικό δραματουργικό στοιχείο στη σκηνή. Οι γυναίκες αυτές εκπροσωπούν μια κοινωνία που έχει καταρρεύσει. Δεν υπάρχει πια κράτος, δεν υπάρχει πόλη, υπάρχει όμως κουλτούρα και συναισθήματα. Η μουσική της παράστασής μας είναι βαθιά λυπηρή, όμορφη και υπερβατική.»

Ενσυναίσθηση

Ο Τζάσα Κοτσέλι έρχεται στην Κύπρο χωρίς μεγάλες προσδοκίες. Θέλει μόνο «να ακούσουμε τον πόνο των άλλων. Δεν μας αναγκάζει κανείς γι’ αυτό, αλλά θεωρώ πως είναι ανθρώπινο να το κάνουμε, να ακούσουμε τους ανθρώπους που δεν είναι τόσο χαρούμενοι όσο εμείς και να σκεφτούμε τι μπορούμε να πάρουμε απ’ αυτό, τι μπορούμε να ανακαλύψουμε. Τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας είναι ποίηση, δεν το λέω με την έννοια μιας υψηλής, διανοουμενίστικης ποίησης αλλά της ανθρώπινης εμπειρίας. Μερικές φορές, η δύναμη των στίχων είναι τόσο έντονη που παρέχει μια φορτισμένη εμπειρία. Οι στίχοι αγγίζουν κατευθείαν την καρδιά και τις αισθήσεις.»

Διαχρονικότητα

Μιλώντας για τη διαχρονικότητα των κειμένων των αρχαίων τραγικών ποιητών και τις σύγχρονες παραστάσεις τους, ο κ. Κοτσέλι σχολιάζει ότι «πρόκειται, πράγματι, για διαχρονικά κείμενα. Θα τα ανεβάζουμε για πάντα γιατί είναι συνδεδεμένα με τη δημιουργία της ζωής, είναι συνδεδεμένα με τη δημιουργία της δημοκρατίας και τα διαφορετικά στάδια της ανθρώπινης ύπαρξης. Δεν θα σταματήσουμε να ανεβάζουμε αυτά τα έργα γιατί κάθε παράσταση είναι ένα νεύμα στην ιστορία και τον πολιτισμό μας».

+ Τρωάδες, από το Εθνικό Θέατρο Νόβα Γκόριτσα της Σλοβενίας: στις 28 Ιουνίου στο Αρχαίο Ωδείο Πάφου και στις 30 Ιουνίου στο Αμφιθέατρο «Το Σκαλί», στην Αγλαντζιά. Έναρξη στις 21:00 [ώρα προσέλευσης μέχρι τις 20:40]. Εισιτήρια προς 12 ευρώ κανονικό, 6 ευρώ μειωμένο (μαθητές, φοιτητές, εθνοφρουροί, συνταξιούχοι, άνεργοι), 45 ευρώ ενιαίο (ανά άτομο για παρακολούθηση πέντε παραστάσεων), 10 ευρώ ομαδικές κρατήσεις (άνω των 10 ατόμων ανά παράσταση) στο ticketing@soldoutticketbox.com. Πληροφορίες τηλ. 7000 2414.