Στην ατζέντα της σημερινής Επιτροπής Παιδείας και Πολιτισμού ο τροποποιητικός νόμος για το Υφυπουργείο Πολιτισμού, με τον οποίο το Κρατικό Αρχείο μεταφέρεται αρμοδιακά από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης στο Υφυπουργείο Πολιτισμού από την 1η Ιανουαρίου 2026. Το νομοσχέδιο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 3 Σεπτεμβρίου 2025 και κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων.
Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση, σκοπός της μεταφοράς είναι η διαμόρφωση ενιαίας στρατηγικής πολιτισμού, που θα καλύπτει την προστασία και ανάδειξη των αρχειακών πηγών, των μνημείων και της σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας. Στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται εκτεταμένες νομοτεχνικές προσαρμογές στον βασικό νόμο του 2022, ώστε σε ζητήματα αρμοδιότητας Αρχαιοτήτων, Πολιτιστικών Υπηρεσιών, Κυπριακής Χειροτεχνίας και πλέον του Κρατικού Αρχείου, η αναφορά να λογίζεται στο Υφυπουργείο Πολιτισμού.
Η Νομική Υπηρεσία ολοκλήρωσε τον νομοτεχνικό έλεγχο και ο Γενικός Εισαγγελέας τεκμηριώνει στην αιτιολογική έκθεση ότι η μεταφορά εξυπηρετεί την εποπτεία και καθοδήγηση του Κρατικού Αρχείου λόγω της συναφούς αποστολής με εκείνη του Υφυπουργείου Πολιτισμού. Η ανάλυση αντικτύπου που συνοδεύει το νομοσχέδιο δείχνει ότι δεν υπάρχουν οικονομικές, κοινωνικές ή περιβαλλοντικές επιπτώσεις για πολίτες και επιχειρήσεις.
Διευκρινίζεται, ωστόσο, ότι μέχρι την πλήρη μεταφορά, την 1 Ιανουαρίου 2026, οι διατάξεις που αφορούν το Κρατικό Αρχείο εξαιρούνται από τις νέες αναφορές και συνεχίζουν να ισχύουν υπό το Υπουργείο Δικαιοσύνης.
Σε ράφια πέραν των 18000 μέτρων
Στο Κρατικό Αρχείο κρατούνται σήμερα αρχειακό υλικό που καταλαμβάνει πέραν των 18000 μέτρων μήκους ραφιών και χρονολογούνται από το 1878 μέχρι σήμερα. Μεταξύ των σημαντικών συλλογών που φυλάσσονται είναι η συλλογή των αρχείων της Αρχιγραμματείας καθώς και τα αρχεία του Κυβερνήτη. Υπάρχουν και αρκετές άλλες συλλογές της Αγγλοκρατίας καθώς και της περιόδου μετά την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας. Υπάρχουν ακόμη μικροταινίες που αφορούν την Κύπρο από τις αρχειακές συλλογές του Κρατικού Αρχείου Βενετίας (Ενετική περίοδος) και των Εθνικών Αρχείων της Βρετανίας (Βρετανική αποικιακή περίοδος), τις οποίες το κοινό επιθεωρεί με το ειδικό μηχάνημα ανάγνωσης μικροταινιών που βρίσκεται στο Κρατικό Αρχείο.
Το αναγνωστήριο του Κρατικού Αρχείου είναι ανοικτό για το κοινό Τρίτη και Πέμπτη, κατόπιν διευθέτησης ραντεβού. Μετά την προσέλευση στο Αναγνωστήριο το κοινό υποβοηθείται από το προσωπικό του Κρατικού Αρχείου στη διεξαγωγή της έρευνάς του με την παροχή συμβουλών και κατευθυντηρίων γραμμών και την προμήθεια των μέσων αναφοράς (ευρετήρια, κατάλογοι, μητρώα, κάρτες κ.ά.), μέσω των οποίων θα εντοπιστούν τα αρχεία προς επιθεώρηση.
