Γράφει η Μαρίνα Σχίζα

"Η τέχνη δεν είναι ο καθρέφτης που αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα, αλλά η σφύρα που τη διαμορφώνει", έγραφε ο Μπέρτολτ Μπρεχτ θέλοντας να τονίσει την καίρια θέση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, αντίθετα σε όσους της δίνουν χαρακτήρα ψυχαγωγικό και ενίοτε διασκεδαστικό ή ακόμα και ενημερωτικό. "Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,/ που κάπως ξέρεις από φάρμακα/ νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω", γράφει ο Καβάφης στο ποίημά του "Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου, ποιητού εν Kομμαγηνή, 595 μ.X." ανατρέχοντας στην ποιητική ως ένα αναλγητικό φάρμακο ενάντια σε πάσα νόσο.

Από τότε που η οικονομική και συνεπακόλουθα η κοινωνική και πολιτική κρίση άρχισε να διαβρώνει τη νιρβάνα της ευμάρειας που ζούσαμε τις τελευταίες δεκαετίες, πληθαίνουν τα ερωτήματα γύρω από τον ρόλο της τέχνης ως μέσο αποφόρτισης και αλληλεγγύης μέσα στους χαλεπούς καιρούς που διανύουμε. Κατ' αρχάς, υπάρχει η διάθεση δημιουργίας; Υπάρχουν καλλιτεχνικά ερεθίσματα για να εκφραστούν μέσα στην κρίση; Υπάρχει κοινό να τα υποστηρίξει; Είναι σίγουρο ότι όταν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον ασφυκτικό κλοιό γύρω τους λόγω έντονων αλλαγών, τότε αναζητούν την ουσία σε αυθεντικές πηγές. Η παραγωγή τέχνης προϋποθέτει οικονομική ευρωστία; Η Ιστορία έχει αποδείξει το αντίθετο.

Κινήματα και ρεύματα γεννήθηκαν σε καιρούς κρίσης, καλλιτέχνες δημιούργησαν κάτω από ασφυκτικό κοινωνικοπολιτικό κλοιό. H ανθρωπότητα πάντα ζούσε σε κατάσταση κρίσης. Η Ιστορία το έχει αποδείξει. Απλώς η μνήμη μας είναι πολύ κοντή. Άλλωστε, τα μεγαλύτερα κινήματα της τέχνης δημιουργήθηκαν μέσα από την κρίση. Ο μανιερισμός που ακολούθησε την Αναγέννηση τον 16ο αιώνα, ο σουρεαλισμός στις αρχές του 20ού αιώνα που έφερε τις μεγάλες κοινωνικοπολιτικές ανατροπές. Ο ντανταϊσμός, το κίνημα αισθητικής αναρχίας που αναπτύχθηκε μετά τα συντρίμμια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Το κίνημα των χίπις που ξέσπασε στα μέσα του 1960. Είναι σίγουρο ότι η τέχνη και η καλλιτεχνική δημιουργία θα συνεχίσει τον δρόμο της. Παρά την κρίση, τα θέατρα γεμίζουν, οι εικαστικοί κάνουν εκθέσεις, οι μουσικοί γράφουν μουσική.

Το ζητούμενο είναι οι δομές και οι θεσμοί που αναπτύσσονται για να στηρίξουν την καλλιτεχνική δημιουργία. Κάθε φορά οι φερέλπιδες υποψήφιοι πολιτικοί για διάφορες θέσεις μας προετοιμάζουν για μια πολιτιστική άνοιξη με ανανέωση των θεσμών που στηρίζουν τη δημιουργία. Επειδή κανείς δεν ξεχνά ότι η Κύπρος, κατ' εξαίρεση από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές -και όχι μόνο- χώρες, δεν έχει Υπουργείο Πολιτισμού, πριν μερικά χρόνια μπήκε σαν προεκλογική υπόσχεση η σύσταση Υφυπουργείου Πολιτισμού. Μετά τον σκληρό Μάρτιο του 2013 φαίνεται ότι το βάρος της πτώσης άρχισε να γίνεται πιο ελαφρύ από τις περικοπές σε επιχορηγήσεις εκδηλώσεων και αναπτυξιακών έργων για τον πολιτισμό. Μπορεί λοιπόν και σήμερα να γίνεται λόγος για "περιττή" ενασχόληση με την τέχνη και την "περιττή" βουή της κοινωνίας. Χρειάζεται όμως η τέχνη να γνωρίζει από PSI, τράπεζες, μνημόνια και τρόικες; Είναι σίγουρο ότι το θέατρο, η μουσική, η ποίηση, η λογοτεχνία, η ζωγραφική, δεν επιφέρουν ένα μετρήσιμο, απτό, υλικό, παραγωγικό κέρδος. Άρα προς τι; Η τέχνη μάς κάνει όχι μόνον περισσότερο ευαίσθητους και εκλεπτυσμένους αισθητικά, ψυχικά και ηθικά αλλά και περισσότερο αλληλέγγυους, καθώς μας υποδεικνύει την κοινή, πανανθρώπινη μοίρα μας, κινητοποιεί τόσο την ευαισθησία μας όσο και την κρίση μας.

Ο τροχός γύρισε και η δημιουργία Υφυπουργείου Πολιτισμού μπήκε και πάλι στο τραπέζι. Η μεγαλύτερη υπόσχεση που έχει εκφραστεί μέχρι τώρα. Για να βάζουμε τα πράγματα στις σωστές τους διαστάσεις, όταν λέμε ΥΠ εννοούμε ένα ευέλικτο σύστημα που να διαχειρίζεται τα του πολιτισμού, ώστε όποιες δράσεις αποφασίζονται και σχεδιασμοί, να γίνονται σε μια ενιαία βάση. Ελπίζοντας ότι δεν θα πρόκειται και πάλι για μια μετονομασία. Ας μην ξεχνάμε ότι η Μορφωτική Υπηρεσία που δημιουργήθηκε το 1965 ως συνέχεια του Τμήματος Πνευματικής - Πολιτιστικής Αναπτύξεως του Υπουργείου Παιδείας, αναβαθμίστηκε σε Πολιτιστικές Υπηρεσίες όταν το 1992 το Υπουργείο Παιδείας μετονομάστηκε σε Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Οι μετονομασίες επέφεραν όμως ουσιαστικές αλλαγές;