Είναι γεγονός πως η ιδεολογική αλλά και συναισθηματική φόρτιση που φέρουν γλωσσικοί ισχυρισμοί, οι οποίοι διακινούνται και εν πολλοίς διαιωνίζονται, οδηγούν στην ανάδυση προκαταλήψεων, εσφαλμένων αντιλήψεων σχετικών με τη γλώσσα και εν τέλει στη δημιουργία μύθων. Οι καταβολές αυτού του φαινομένου θα μπορούσαν να αποδοθούν στη σύγχυση ορίων, δεδομένου ότι οι φυσικοί ομιλητές, ενώ γνωρίζουν τη γλώσσα τους και ως εκ τούτου μπορούν να θεωρηθούν τέλειοι ομιλητές αυτής, δεν διαθέτουν την επιστημονική κατάρτιση που απαιτείται, ώστε να είναι σε θέση να τοποθετηθούν, να περιγράψουν και να εξηγήσουν το γλωσσικό φαινόμενο. Η μόνη υπεύθυνη να το κάνει αυτό είναι η επιστήμη της γλωσσολογίας, η οποία αποστασιοποιείται και μελετά το φαινόμενο της γλώσσας δίχως συναισθηματισμούς, αλλά αντικειμενικά σε όλες του τις διαστάσεις. Συνεπώς, η παρέμβαση της γλωσσολογικής επιστήμης κρίνεται άκρως αναγκαία όταν προκύπτουν ποικίλα γλωσσικά ζητήματα, όπως αυτά που αφορούν το φαινόμενο της γλωσσικής αλλαγής ή της ιστορίας μιας γλώσσας.

Όταν μιλάμε για γλωσσικούς μύθους, ουσιαστικά μιλάμε για ορισμένες ισχυρές απόψεις που δημιουργούνται, εκφράζονται και διαδίδονται από τους χρήστες μιας γλώσσας, πολλές από τις οποίες έχουν παγιωθεί πλέον αποτελώντας έτσι κομμάτι της ταυτότητας και της κουλτούρας μας. Οι γλωσσικοί μύθοι, μερικούς από τους οποίους θα αναφέρω παρακάτω, είναι πολυάριθμοι και δεν αφορούν μόνο την ελληνική γλώσσα, αλλά ευρύτερα τις γλώσσες του κόσμου και ιδιαίτερα εκείνες που διαθέτουν πλούσια γραπτή παράδοση. Πρόκειται λοιπόν για επικίνδυνες αντιλήψεις, οι οποίες παρατηρείται ότι καλλιεργούνται και στον ευαίσθητο χώρο της εκπαίδευσης, ο οποίος υποτίθεται ότι ως θεσμός θα έπρεπε να αποτελεί φορέα διάπλασης ιδεών και διαμορφωτή ορθολογικών στάσεων και απόψεων. Δεν είναι λοιπόν απορίας άξιο γιατί πολλοί χρήστες της ελληνικής εμφορούνται από ακραίες και φυσικά εσφαλμένες αντιλήψεις για τη γλώσσα, αν αναλογιστεί κανείς πως τα θεμέλια έχουν τεθεί ήδη από πολύ μικρή ηλικία.

ΖΩΝΤΑΝΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ: Η αλήθεια είναι πως η γλώσσα ως ζωντανός οργανισμός εξελίσσεται διαρκώς και αδιαλείπτως και αυτό συνιστά νομοτελειακή αρχή που σηματοδοτεί την εξέλιξη της γλώσσας και όχι την παρακμή ή τη φθορά της

Ένας πολύ διαδεδομένος μύθος με παγκόσμια διάσταση, και ο οποίος αφορά και τη δική μας γλωσσική κοινότητα, είναι ο ισχυρισμός ότι κάποιες γλώσσες είναι καλύτερες ή ανώτερες από κάποιες άλλες. Η προκατάληψη αυτή συνδέεται άρρηκτα με σπουδαία έργα που διέσωσε η γραπτή παράδοση στις λεγόμενες κλασικές γλώσσες (αρχαία ελληνικά, λατινικά, σανσκριτικά). Ενώ η σπουδαιότητα των έργων αυτών είναι αδιαμφισβήτητη, δεν πρέπει να συγχέεται το εργαλείο με τα πρόσωπα. Με άλλα λόγια, η γλώσσα είναι το όργανο το οποίο χρησιμοποιήθηκε από τους συγγραφείς για την παραγωγή των έργων τους. Δεν είναι λοιπόν η γλώσσα αυτή που δημιούργησε τα έργα αλλά οι άνθρωποι και ως εκ τούτου τα σπουδαία πνεύματα θα δημιουργούσαν ό,τι δημιούργησαν όποια και αν ήταν η μητρική τους γλώσσα. Πολύ συχνά ακούει κανείς ότι η γλωσσική αλλαγή μπορεί να αλλοιώσει ή ακόμα και να συμβάλει στον αφανισμό μιας γλώσσας. Η αλήθεια είναι πως η γλώσσα ως ζωντανός οργανισμός εξελίσσεται και μάλιστα διαρκώς και αδιαλείπτως και αυτό συνιστά νομοτελειακή αρχή που σηματοδοτεί την εξέλιξη της γλώσσας και όχι την παρακμή ή τη φθορά της. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι το φαινόμενο της γλωσσικής αλλαγής απαντά και στις κλασικές γλώσσες, αφού και αυτές αποτελούν προϊόν διάφορων μεταβολών. Ακόμη, η επίσημη γλώσσα ενός κράτους δεν συνιστά την καλύτερη μορφή της γλώσσας, όπως πολύ συχνά ακούγεται ή και διδάσκεται, υποβιβάζοντας με αυτόν τον τρόπο και υποτιμώντας τις διαλέκτους, καθώς δεν υφίστανται γλωσσολογικά επιστημονικά κριτήρια βάσει των οποίων μπορεί κανείς να «μετρήσει» πόσο καλή είναι η μία έναντι της άλλης. Η διάκριση υφίσταται αυστηρά κοινωνικοπολιτικά.

Είναι λοιπόν καιρός να αναθεωρήσουμε διαστρεβλωμένες αντιλήψεις που τυχόν φέρουμε. Το αντίδοτο στην προκατάληψη είναι η γνώση, ενώ κάθε κρίση μας απέναντι στη γλώσσα οφείλει να είναι προϊόν έρευνας και όχι αποτέλεσμα απόψεων μη επιστημονικά τεκμηριωμένων.

Νένα Κριζέα, απόφοιτη του Τμήματος Φιλολογίας με ειδίκευση στη Γλωσσολογία του Πανεπιστημίου Πατρών