Της Δέσποινας Μπεμπεδέλη | Φωτογραφία ©Χρίστος Αβρααμίδης
Η Δέσποινα Μπεμπεδέλη έγραψε εκ μέρους όλων των ανθρώπων του θεάτρου επικήδειο για τον Εύη Γαβριηλίδη και τον ανέγνωσε στην κηδεία του στις 16 Απριλίου 2015.
Δημοσιεύεται αυτούσιος:
Μνήμες, αναμνήσεις μισού αιώνα και πλέον κατακλύζουν το μυαλό μου. Παλεύουν ποια θα πρωτοβγεί για να την περιγράψω. Πώς, όμως, να περιγράψεις σε λίγα λεπτά μια ζωή, μια φιλία, μια γόνιμη λαμπρή κοινή πορεία εκείνης της ομάδας των ηθοποιών της –παλιάς σειράς- της dream team όπως τη χαρακτήριζες, με μπροστάρη, εμπνευστή και δάσκαλο εσένα, Εύη.
Μια νύχτα του Φλεβάρη του 1968 μας κάλεσες με τη Τζένη στην υπόγεια γκαρσονιέρα σας που θύμιζε σκηνικό από έργα του Τσέχωφ, στην οδό Στουρνάρη 82 στην Αθήνα. Τον Νίκο, την Inge, τον Τάκη, την Κατερίνα, τον Αντώνη Κατσαρή, τον Στέλιο κι εμένα, μας έβαλες γύρω σου σαν σε μυστικό δείπνο και μας φανέρωσες το όνειρό σου. «Να κάνουμε θέατρο στην Κύπρο». Το όνειρό σου έγινε και δικό μας. Ο σπόρος που έριξες έπεσε σε εύφορο χώμα.
Το 1969, ένα βράδυ στο Θεατράκι του ΡΙΚ δόθηκε μια λαμπρή, αλησμόνητη πρεμιέρα. Ο ‘Ασυλλόγιστος’ του Μολιέρου. Από εκείνο το βράδυ ένας νέος άνεμος άρχισε να πνέει. Μια νέα εποχή ξεκινούσε στη θεατρική ιστορία της Κύπρου. Μια ιστορία που το κάθε της κεφάλαιο έφερε τη δική σου δημιουργική σφραγίδα. Οι παραστάσεις στο Θεατράκι του ΡΙΚ στη διετία ’69-’71, το ίδιο το θεατράκι – καλαίσθητο Μουσείο σήμερα, είναι εκεί για να θυμίζει μέρες δημιουργικές, νύχτες μαγείας. Οι ασπρόμαυρες θεατρικές παραγωγές στην τηλεόραση του ΡΙΚ που μέχρι σήμερα τις θυμούνται στην Ελλάδα και που τότε που η Ελληνική Τηλεόραση ήταν ακόμα στα σπάργανα, αυτές οι παραγωγές ήταν ‘σεμινάρια’ για τους νέους σκηνοθέτες. Έτσι τις χαρακτήριζαν.
Στα 14 χρόνια σαν διευθυντής στον ΘΟΚ έδωσες νέα φυσιογνωμία στον Οργανισμό. Τον έβγαλες από τα μικρά όρια του νησιού, τον έβαλες στην Ιερή Ορχήστρα της Επιδαύρου με τις ‘Ικέτιδες’, σε φεστιβάλ σε ευρωπαϊκά θέατρα.
Σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, μουσικοί ήρθαν από Ελλάδα, Γερμανία, Βουλγαρία, Αμερική, Ρωσία. Με νέες ιδέες, προτάσεις, φόρμες και τεχνικές.
Η μικρή Κύπρος μεγάλωσε.
Είχε πια ένα θέατρο ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Και όλα αυτά έφεραν την υπογραφή σου, Εύης Γαβριηλίδης.
Για μας όμως ήσουν ο Εύης. Ο Ευ-άγγελος, ο Ευοί-Ευάν γιατί στις φλέβες σου έρεε το αίμα του Διόνυσου.
Πάνω στη σκηνή και πίσω από τις κάμερες μας πότιζες οίνον άκρατον «Πίετε εξ αυτού πάντες». Και η ιεροτελεστία ξεκινούσε και ο οίστρος καταλάμβανε το θίασο. Με μουσικές εξαίσιες, με φωνές πάλλουσες, με κραυγές και γόους, με γέλια και χορούς, με τραγούδια πανηγύρεων και θρήνους, με παύσεις και εκρήξεις, με ψιθύρους του έρωτα και σιωπές θανάτου. Με βλέμματα πονηρά, σατανικά, αγγελικά, βλέμματα χαμένα στο κενό. Σώματα έρποντα-πτερόεντα, δονούμενα, λικνιστικά, σώματα ομιλούντα στην άκρα σιγή.
Έτσι γεννιόντουσαν οι παραστάσεις του Εύη.
Προεξάρχων του θιάσου, μάς οδηγούσε σε διαδρομές διανοητικές, ψυχικές, επώδυνες, βακχικές, λυτρωτικές, νικητήριες. Η πρόβα για τον Εύη ήταν λειτουργία πολύωρη. Ο χρόνος για τον Εύη δεν είχε όριο. Όταν εξαντλημένοι και κάθιδροι τρέχαμε, στα 10 λεπτά του διαλείμματος, σαν τα τρελά πουλιά να πιούμε λίγο νερό, ακούγαμε τη στεντόρεια λαρυγγική φωνή του «Μπορώ να έχω τον θίασο στη σκηνή;» Και τότε όλοι μας όπου μας έβρισκε αυτή η ερώτηση-διαταγή μέναμε στήλη άλατος. «Ναι!».
Γιατί ο Εύης μάς ενέπνεε αγάπη και σεβασμό αλλά μας προκαλούσε και φόβο! Μας ενέπνεε εμπιστοσύνη, αλλά κάποτε μας προκαλούσε κρυφή οργή, αφανέρωτη από τους περισσότερους.
Αισθήματα αντιφατικά γιατί και ο ίδιος είχε πολλές όψεις αντιφατικές. Ήταν τρυφερός και σκληρός, πείσμων και διαλλακτικός, φλεγματικός και εκρηκτικός, παγερός και υπερευαίσθητος, φιλικός και απόμακρος, ήπιος και θυελλώδης. Ο χαρακτήρας του είχε όλα εκείνα τα στοιχεία τα αλληλοσυγκρουόμενα που είχε ο καλλιτέχνης που φλέγεται. Ο δημιουργός που είναι μπροστά από τον καιρό του και από τον κόσμο που τον περιβάλλει.
Ο Εύης μας θύμιζε τον Κάρολο Κουν.
Το θέατρο ήταν ο άρτος και το ύδωρ του Εύη, η ζωογόνος πηγή του.
Οι σκηνοθεσίες του είναι αμέτρητες. Οι παραστάσεις που είχε δει επίσης αμέτρητες. Κάθε χρόνο ανελλειπώς έκανε το δικό του προσκύνημα στα θέατρα του Λονδίνου και γύριζε στην Κύπρο ανανεωμένος και γεμάτος έμπνευση.
Θα μπορούσε αυτός ο άνθρωπος να διαπρέψει εκτός Κύπρου. Στην Ελλάδα έχει ήδη αφήσει το στίγμα του. Έταξε, όμως, τη ζωή του και την τέχνη του στη μικρή του πατρίδα και της έδωσε μέγεθος.
Μετά την αφυπηρέτησή του δεν παροπλίστηκε. Ευτυχώς! Σκηνοθέτησε στα ελεύθερα θέατρα και στον ΘΟΚ. Μετάγγισε την τέχνη του, την πείρα του, τη σοφία του, την αισθητική του, στη νέα γενιά. Ηθοποιούς, μουσικούς, σκηνογράφους, χορογράφους. Έβλεπε παραστάσεις και μέχρι πρόσφατα, ήδη ασθενής, είχε το κουράγιο να πηγαίνει στο θέατρο, κυρίως στις παραστάσεις των νέων ανθρώπων και τους καμάρωνε, τους ενεθάρρυνε, τους έκανε παρατηρήσεις με ευγένεια, διακριτικά και με χιούμορ πάντα. Τους επαινούσε για το ταλέντο και το μεράκι τους. Τους έδειχνε Αγάπη!
Χαιρότανε τη δουλειά των νέων σκηνοθετών, τις φρέσκες ιδέες τους, κάποτε ‘παράτολμες’ –έλεγε-, αλλά έτσι πρέπει να είναι οι νέοι –έλεγε- ‘να τολμούν’, ‘να ρισκάρουν’.
Όμως ο ίδιος, ο Εύης Γαβριηλίδης, ο σκηνοθέτης-ηθοποιός-δάσκαλος που δίδαξε Σαίξπηρ, Λόρκα, Μολιέρο, Πιραντέλλο, Τσέχωφ, Goldoni, Nτυρενματ, Μαξ Φρις, Ανούιγ, Μίλλερ, Μπέκετ, Πίντερ, Μένανδρο, Αριστοφάνη, δήλωνε με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι δεν αισθανόταν έτοιμος και γι’ αυτό δε ρίσκαρε ποτέ να ανεβάσει Αρχαία Ελληνική Τραγωδία. Μια δήλωση ενός πραγματικά ευφυούς δημιουργού.
Εύη μου, Εύη όλων μας,
Η επίγεια αυλαία σου έπεσε.
Μια άλλη όμως σε περιμένει να τη σηκώσεις στην αιώνια σκηνή του Σύμπαντος. Εξάλλου ο ίδιος το έλεγες: «Εκεί που θα πάω με περιμένει Μεγάλος Θίασος».
Μαζί τους θα συνεχίσεις. Ο κύκλος της θεατρικής ζωής σου δεν θα κλείσει ποτέ.
Εμείς εδώ, η ‘παλιά σειρά’, και οι νέοι, πολλοί νέοι είναι εδώ σήμερα Εύη στην τελευταία σου παράσταση. Θα κρατάμε πάντα στη μνήμη μας και στην καρδιά μας ζωντανά τη φωνή σου, το γέλιο σου, την αρχοντιά σου, την κομψότητα στους τρόπους σου, το απαράμιλλο χιούμορ σου, το γούστο σου, την αγάπη σου για το ωραίο, για την ομορφιά. Την όποια ομορφιά: της γυναίκας, της φύσης, της θάλασσας, των αισθήσεων. Την ομορφιά μιας παράστασης, μιας μελωδίας, μιας αδέσποτης γατούλας, μιας πεινασμένης Μαξινούλας, μιας λαβωμένης πεταλούδας, μιας μυρμηγκοφωλιάς. Θα είναι ζωντανή για πάντα στη μνήμη μας και στην καρδιά μας η μορφή σου. Η ευθυτενής κορμοστασιά σου, με το σπορ μπλουζάκι και το κασκέτο σου. Με το ακριβό σου σμόκιν με ένα ποτήρι κρασί μάρκας Beaujolais και το πούρο αναμμένο ‘κύριε Μπίντερμαν’.
Πρόσφατα μια νύχτα στο σπίτι σας, με αναπολήσεις και αναδρομές στο μακρινό χθες, με γέλια και συγκίνηση, με ανέκδοτα, μετά από μια μακρά σιωπή, μου είπες «Βλέπω τα παιδιά σας και τα καμαρώνω. Αυτά τα παιδιά μεγάλωσαν μέσα στο θέατρο. Η Μαριάννα, ο Θοδωρής, η Χριστίνα, ο Τόνυ, η Νιόβη, η Κύνθια. Αυτά τα παιδιά είναι και δικά μου».
Εύη, σ’ ευχαριστώ γι’ αυτό που είπες εκείνο το βράδυ. Μα ναι! «Είναι όλα τους παιδιά σου».
Αντίο φίλε, Καλό σου ταξίδι ευπατρίδη μου.
Η Τζένη σου, το Τζενάκι έχει πολλές αγκαλιές ν’ ανοίξουν να τη ζεστάνουν, να την ανακουφίσουν όσο είναι δυνατό.
Έχει πολλές φωνές αγαπημένες να της πουν λόγια παρηγοριάς.
Γείρε ήσυχος στην κλίνη σου και αναπαύσου εν Ειρήνη!
Αγαπημένε μας!
