Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως , 19.12.2010

"Η απειλή προς το περιβάλλον είναι ο Χίτλερ της εποχής μας"

“Με πνίγει αυτή η εικόνα από το αεροπλάνο, της έλλειψης νερού που τη βλέπεις από ψηλά και το ότι η Κύπρος δεν παράγει κάτι. Το ίδιο ακριβώς πρόβλημα με την Ελλάδα. Δεν γίνεται έτσι. Δεν γίνεται να είσαι μόνο μεσάζων, να παρέχεις τουριστικές υπηρεσίες, χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Δεν μπορούμε να ζήσουμε έτσι."



Ο Αντώνης Καφετζόπουλος βρέθηκε τη βδομάδα που πέρασε στην Κύπρο, με την ιδιότητά του ως υποψηφίου των Οικολόγων-Πρασίνων, κατά τις τελευταίες ευρωεκλογές στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο Περιβαλλοντικής Ημερίδας της cyta, ο γνωστός ηθοποιός ανέπτυξε το θέμα "Οι Δύο Δρόμοι - Πριονίζοντας το κλαδί: Πολιτισμική Οικολογία και Βαρβαρότητα". Μια μέρα πριν απ' αυτό, μίλησε στον "Π" για τις οικολογικές του ανησυχίες και για τη νέα ταινία όπου πρωταγωνιστεί με τίτλο "Άδικος Κόσμος".

Βραβευμένος ως καλύτερος ηθοποιός στο φεστιβάλ του Λοκάρνο το 2009, σεναριογράφος έξι ταινιών και σκηνοθέτης σε τρεις απ' αυτές, δραστήριος ως "κινηματογραφιστής στην Ομίχλη", υποψήφιος ευρωβουλευτής με τους Οικολόγους-Πράσινους, ο Αντώνης Καφετζόπουλος βρήκε στην Κύπρο λίγο χρόνο για να ξεκουραστεί, πέντε μέρες μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων τού "Άδικου Κόσμου" [η οποία θα είναι μάλλον έτοιμη μέχρι τον Μάη για να πάει στις Κάννες].

Και πάλι, ξύπνησε στις 5 το απόγευμα, παράγγειλε διπλό εσπρέσσο [με λίγη μαύρη ζάχαρη] και μας μίλησε για το περιβάλλον και τον κινηματογράφο. Από τον οποίο ξεχώρισε για τη φετινή χρονιά την ταινία του Πάνου Κούτρα "Στρέλλα" ενώ θεωρεί ως καλύτερους σκηνοθέτες, εκτός από τον Κούτρα, τον Σύλλα Τζουμέρκα και τον Γιάννη Οικονομίδη και μετά τον Λάνθιμο του "Κυνόδοντα".

Έχει ως αγαπημένη φράση "για αστείο" στο προφίλ του στο facebook [που δεν χρησιμοποιεί ποτέ] το "ένα κι ένα κάνουν ένα". Είτε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, πάντως, έφτασε τελικά στο Ευρωκοινοβούλιο. Όχι μέσω των Οικολόγων-Πρασίνων αλλά μέσα από την ταινία "Ακαδημία Πλάτωνος", που του χάρισε και το βραβείο καλύτερου ανδρικού ρόλου στο Λοκάρνο. Η ταινία ήταν υποψήφια για το βραβείο Lux του Ευρωκοινοβουλίου και μπορεί να έχασε από μια γερμανοτουρκική ταινία, στη μεγάλη οθόνη Βρυξελλών και Στρασβούργου ωστόσο, ο Καφετζόπουλος κέρδισε το κοινό [ίσως και να προλείανε το έδαφος για την επόμενη πολιτική αναμέτρηση...].



Η οικολογία

"Οι Δύο Δρόμοι - Πριονίζοντας το κλαδί: Πολιτισμική Οικολογία και Βαρβαρότητα". Ποιο είναι το θέμα της ομιλίας σας;

Προσπαθώ να μην είμαι ακραίος και λέω αυτό το πράγμα: ή θα πρέπει να κάνουμε κάτι όλοι μαζί, ή σε πέντε, δέκα, είκοσι χρόνια θα είναι πολύ αργά για να κάνουμε κάτι. Φοβάμαι πως θα οδηγηθούμε σ' αυτό που λέμε "παγκόσμια κατάρρευση". Με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται. Ήδη υπάρχουν τα σημάδια. Υπάρχουν πολύ μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών, οι μετανάστες πλέον είναι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες. Δεν φεύγουν πια από πολέμους αλλά από έλλειψη στοιχειωδών πόρων. Και κατευθύνονται προς χώρες όπου υποτίθεται ότι υπάρχουν ακόμα πόροι αλλά αυτές οι χώρες είναι σαν τις δικές μας: δεν παράγουν κάτι, εισάγουν πλούτο. Αυτό είναι το θέμα. Ή θα πάμε σε μια βαρβαρότητα ή θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο.

Ποιο τρόπο εισηγείστε;

Ο τρόπος είναι να καταλάβουμε κάποια πράγματα. Να καταλάβουμε ότι το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα που μέχρι σήμερα τα κατάφερνε και το οποίο βγήκε από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν είναι επαρκές πια, δεν τα καταφέρνει. Η οικονομική κρίση είναι ένα σύμπτωμα.

Είναι θέμα αξιών;

Ναι. Αν θέλουμε πολιτική λύση, πρέπει να αλλάξουμε το πολιτικό σύστημα. Αν δεν θέλουμε πολιτική λύση, τότε θα επικρατήσει κάποιο πολιτικό σύστημα αλλά φοβάμαι ότι μετά θα είναι αργά. Κι αυτό δεν σημαίνει ότι θα λυθεί και το πρόβλημα. Και επειδή γίνεται πολλή κουβέντα για την οικολογία, υπάρχουν διάφορες ιδέες. Μία ιδέα που εμφανίζεται είναι η αποανάπτυξη. Δηλαδή να επιστρέψουμε οικειοθελώς σε πιο ήπια μέσα παραγωγής, πιο ήπια μέσα ανταλλαγής και εμπορίου, σε μια κατάσταση δηλαδή πριν το χρήμα, πριν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, πριν τη βιομηχανία, πριν τη βιομηχανική γεωργία. Η οποία σαν ιδέα είναι λίγο ναζιστική. Με την έννοια ότι προϋποθέτει πως αν πρόκειται να μην δουλέψουμε σε τέτοια κλίμακα που δουλεύουν τώρα τα πράγματα, κάποιοι θα πρέπει να κατεβούν από το καράβι. Ε, πώς θα κατεβούν; Σαν τελική λύση, αυτό σημαίνει ότι από τα επτά εκατομμύρια θα πρέπει να θυσιάσουμε τα τέσσερα, τα πέντε. Ποιος θα αποφασίσει ποιοι θα είναι αυτοί που θα εγκαταλείψουν; Συζητώντας πάντως για οικολογία, ως εύκολη λύση προτείνεται η ανακύκλωση που προσωπικά δεν έχω αποφασίσει αν είναι η σωστή λύση. Με την έννοια ότι αντί να μειωθεί η κατανάλωση, νιώθουμε καλά επειδή ανακυκλώνουμε την υπερκατανάλωση.

Το "έχω λεφτά να πληρώνω και ρυπαίνω ή μολύνω ή καταστρέφω το περιβάλλον" δεν είναι ηθικά αποδεκτό πια. Νομίζω ότι κανένας στην πραγματικότητα δεν το αποδέχτηκε αυτό.

Σας απασχολούσε πάντα η οικολογία;

Πάντα το παρακολουθούσα ως θέμα. Αλλά τα τελευταία δέκα-δεκαπέντε χρόνια είναι το κεντρικό θέμα. Εκεί που πρέπει να ξεκινάει κανείς και εκεί που πρέπει να τελειώνει. Είναι και παγκόσμιο θέμα πια, δεν ωφελεί να φτιάξεις μια οικολογική πόλη όπως αυτή που φτιάχνουν στο Ντουμπάι. Δεν αρκεί. Είναι ένα πρόβλημα χωρίς σύνορα.



Δεν έχει να κάνει κι η πολιτική ηθική με όσα συμβαίνουν; Γιατί και στην περιβαλλοντική καταστροφή και στην οικονομική κρίση οδηγηθήκαμε μέσα από μια κρίση αξιών.

Δεν είμαι απόλυτα σίγουρος. Δεν ξέρω αν εμείς πάθαμε κάτι και χάσαμε τις αξίες μας ή αν απλώς επιβλήθηκε -το λέω με την καλή έννοια- νίκη σε ένα ιδεολογικό μοντέλο που έλεγε ότι το κέρδος -ως έννοια- είναι αρκετό για να βγάλει μια κοινωνία από τα προβλήματά της: "Δέστε τις μεγάλες κερδοφόρες οικονομίες του πλανήτη, οι πολίτες εκεί είναι πιο εύποροι, είναι πιο ευτυχείς, ας ακολουθήσουμε αυτό το μοντέλο". Αυτό κέρδισε. Και η υπόσχεση που υπήρχε πίσω απ' αυτό ήταν πως το κέρδος θα αναδιανεμηθεί αλλά δεν έχει γίνει ποτέ αυτό. Και αυτό διέλυσε τον ηθικό ιστό της δημοκρατίας. Έχουμε δημοκρατίες αλλά δεν έχουμε ηθικό ιστό. Έχουμε πολιτικούς που δουλεύουν για την επανεκλογή τους και τίποτα άλλο, οι αντίπαλοί τους δουλεύουν για να ανατρέψουν την εξουσία και τίποτα άλλο, και η ουσία της δημοκρατίας, το πώς θα είμαστε όλοι λίγο ευτυχέστεροι, αφέθηκε σε αυτό το ιδεολόγημα. Ας βγάλουν κέρδη οι τράπεζες, οι εφοπλιστές, και αυτό το κέρδος θα βελτιώσει όλη την κοινωνία, θα την κάνει πιο ευτυχισμένη. Θα αναδιανεμηθεί το χρήμα, θα υπάρχει δηλαδή χρήμα στην αγορά. Δεν έγινε ποτέ αυτό.



Βέβαια όλο αυτό το επιχειρηματικό μοντέλο προτείνεται και από τους οικολόγους κατά κάποιο τρόπο μέσα από τις νέες πράσινες θέσεις εργασίας, την πράσινη ανάπτυξη κλπ.

Οι οικολόγοι, παγκόσμια και τοπικά -για την Κύπρο δεν έχω ακριβή γνώμη- μπορώ να σας πω ότι είναι άνθρωποι από όλο το φάσμα. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν υιοθετήσει την ιδέα πως η φύση είναι το uber alles και ως εκ τούτου δεν πειράζει να θυσιάσουμε μερικά εκατομμύρια ανθρώπους γι' αυτό. Υπάρχουν και άνθρωποι απογοητευμένοι από παραδοσιακά αριστερά κόμματα που αισθάνονται ότι η οικολογία είναι ένα brand name που μπορούν να χειριστούν καλύτερα και εντάσσονται σε πράσινα κόμματα. Προσωπικά υποστηρίζω το "λιγότερο κράτος, περισσότερες ελευθερίες". Θα έλεγα ότι απ' αυτή την άποψη, και με πολιτικούς φιλελεύθερους έχω κάποια κοινά στοιχεία -και πολύ μεγάλες διαφορές- αλλά και με τους αναρχικούς έχω πολλά κοινά. Η οικολογία, το περιβάλλον δηλαδή, δεν είναι ακριβώς ιδεολογία. Είναι ο Χίτλερ της εποχής μας. Θα πρέπει να ανασκουμπωθούμε και να βρούμε τρόπους να συναντηθούμε όλοι. Εμένα προσωπικά με βοηθά η ιδεολογία μου και θα ήθελα να μην ανακατευτεί το κράτος σε αυτές τις υποθέσεις. Θα ήθελα να είναι μια ουδέτερη οντότητα για να πληρώνουμε τους φόρους μας, και όσο γίνεται να μικραίνει στο μέλλον. Αλλά δεν είναι πρώτη προτεραιότητα αυτά τα πράγματα γιατί η απειλή προς το περιβάλλον είναι ο Χίτλερ της εποχής μας. Μπορεί σε 50 χρόνια να έχουμε σοβαρό πρόβλημα. Κάτι πρέπει να κάνουμε.





Ο κινηματογράφος

Ποιο είναι το θέμα της νέας ταινίας, "Άδικος Κόσμος";

Το θέμα είναι αυτός ο κόσμος ανθρώπων που δεν είναι αυτό που λέμε "ξεχωριστοί, λαμπεροί". Είναι οι άνθρωποι που περνάνε από το δρόμο και δεν γυρίζει κανένας να τους κοιτάξει. Στη συγκεκριμένη ταινία είναι ένας απλός συνηθισμένος αστυνομικός και μια απλή συνηθισμένη καθαρίστρια. Αλλά γίνεται μια καραμπόλα "της τύχης", γίνεται ένα έγκλημα. Η γυναίκα μπορεί να ενοχοποιήσει τον αστυνομικό, ο αστυνομικός είναι αθώος για αυτό που έχει γίνει αλλά σύμφωνα με τους νόμους είναι ένοχος και απ' εκεί και πέρα αναπτύσσεται μια σχέση μεταξύ τους που είναι πολύ συγκρατημένη γιατί στην πραγματικότητα ο ένας δεν ξέρει για τον άλλο μέχρι ποιο σημείο μπορεί να τον/την εμπιστεύεται ή όχι.

Είναι πολύ διαφορετική ταινία από την "Ακαδημία Πλάτωνος". Οπτικά είναι πολύ διαφορετική.

Γιατί ονομάστηκε "Άδικος Κόσμος";

Δεν ξέρω. Έχει να κάνει με τη δικαιοσύνη αρκετά πάντως η ιστορία της ταινίας. Δηλαδή αυτός ο άνθρωπος φτάνει εκεί που φτάνει, να ξεπεράσει τα όρια και αποφασίζει να είναι δίκαιος, να μην είναι ένας τυπικός γραφειοκράτης αστυνομικός. Ρωτάει τον καθένα να καταλάβει, να κρίνει αν είναι ένοχος ή αθώος. Εκεί ξεκινάνε όλα. Σε μια συζήτηση που κάναμε πάντως γιατί έπρεπε να βρεθεί ένα tagline για την ταινία, εγώ πρότεινα και τελικά υιοθετήθηκε το "Έγκλημα ή Τιμωρία". Είναι μια ιστορία που από πολλές απόψεις θυμίζει το "Έγκλημα και Τιμωρία" του Ντοστογιέφσκι. Είναι πολύ δύσκολο να κρίνεις αν είναι ο καλός ή ο κακός. Πρέπει να δεις ολόκληρη την ιστορία και πηγαίνοντας σπίτι σου να αποφασίσεις, όπως και στην "Ακαδημία Πλάτωνος".

Είχα, πάντως, μια διαφωνία για την "Ακαδημία Πλάτωνος". Θεωρώ ότι τέλειωσε πολύ "βολικά".

Στην πραγματικότητα, επειδή αυτό το σενάριο το έχω ζήσει σε όλα του τα στάδια, ήταν έτσι. Δηλαδή στην αρχή η ιδέα ήταν ότι πράγματι επρόκειτο για τον Αλβανό αδελφό. Νομίζω ότι κάποια στιγμή κατέληξε ο σκηνοθέτης σε αυτή τη βερσιόν για να έχει ένα δραματουργικό εργαλείο στο τέλος της δεύτερης πράξης. Να ανατρέπονται τα πράγματα και να ξεκινάει το κενό του ήρωα απ' την αρχή. Πιο πολύ αυτό συνέβη. Δεν νομίζω ότι το έκανε γιατί ήταν βολικό και καθησυχαστικό. Βέβαια έχετε δίκιο, είναι βολικό και καθησυχαστικό, αλλά πιο πολύ νομίζω ότι το έκανε γιατί η ιστορία δεν πήγαινε πουθενά πια. Και νομίζω ότι το τέλος μπήκε ως ανατροπή αυτού που θεωρούμε μέχρι εκείνη τη στιγμή ως δεδομένο. Ένα στοιχείο που το βάζει κανείς σε μυθιστορήματα, σε ταινίες, σε θεατρικά. Η μεγάλη ανατροπή πριν το φινάλε. Και δεν νομίζω να τον απασχολούσε πολύ αυτό το σημείο. Κυρίως τον απασχολούσε η πορεία του ήρωα από το Α στο Ω οπότε καταλήγει σε μια αυτογνωσία. Δηλαδή η ζωή του θα αλλάξει ανεξάρτητα αν είναι ο ίδιος Αλβανός ή όχι ή η μητέρα του. Η ζωή του θα αλλάξει από το γεγονός ότι πεθαίνει η μάνα του. Σε καμία περίπτωση δεν ήθελε να κάνει μια ταινία για το ρατσισμό.



Ναι αλλά αυτό ήταν που σχολιάστηκε πολύ: η ταυτότητα και το να συνειδητοποιείς ξαφνικά ότι είσαι κάτι άλλο απ' αυτό που είσαι.

Ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι δεν είσαι αυτό που νόμιζες ότι είσαι. Τώρα αν είσαι κάτι άλλο ή όχι, αυτό είναι δευτερεύον. Πιο πολύ είναι το σοκ της συνειδητοποίησης ότι ζεις μια ψευδαίσθηση.

Είστε κι εσείς πρόσφυγας. Γεννηθήκατε στην Κωνσταντινούπολη και πήγατε στην Ελλάδα...

Το '63.



Πώς νιώθετε γι' αυτό;

Προσωπικά τίποτα. Γιατί ήμουνα πολύ μικρός και το αντιμετώπισα μάλλον ευχάριστα. "Αχ, τι ωραία θα πάμε κάπου αλλού." Και μάλιστα πιο δυτικά. Αν και αποδείχθηκε πολύ γρήγορα ότι η Κωνσταντινούπολη ήταν μια πιο δυτική πόλη απ' ό,τι ήταν η Ελλάδα και η Αθήνα εκείνη την εποχή. Σαν οικογένεια, σαν κοινότητα, ήμασταν πρόσφυγες, μας έδιωξαν.

Πάτε συχνά;

Όχι, έχω να πάω από το 1972.

Κατ' επιλογήν;

Όχι, για πολλά χρόνια δεν μπορούσα να πάω. Θα με στέλνανε στον τουρκικό στρατό. Από το 1990 έχω ελληνική υπηκοότητα αλλά μετά δεν μπόρεσα και μετά βαρέθηκα. Δεν με καίει. Πιο πολύ θέλω να πάρω την οικογένειά μου, τη γυναίκα μου, τα παιδιά μου, να τους πω "νά, εδώ ήταν το σχολείο μου". Αλλά δεν έχω καμιά νοσταλγία.