Το Studio Museum στο Χάρλεμ, της Νέας Υόρκης, ανοίγει επίσημα το Σάββατο 15 Νοεμβρίου 2025, ένα νέο και ειδικά διαμορφωμένο κτήριο. Στις 6 Νοεμβρίου, η ιστοσελίδα designboom επισκέφθηκε το κτήριο και μας δίνει μια πρώτη εικόνα από τις παρουσιάσεις της ομάδας του μουσείου [Thelma Golden και Raymond J. McGuire], και των αρχιτεκτονισσών Pascale Sablan και Erin Flynn.

Από τη στιγμή που ο επισκέπτης φτάνει στο νέο μουσείο στη Δυτική 125η Οδό στη Νέα Υόρκη, παρατηρεί τον σχεδιασμό ο οποίος εκφράζει με σαφήνεια τη συνάντηση της αποστολής του με το αστικό περιβάλλον του. Το έργο μπαίνει στη θέση του προηγούμενου εμπορικού κτηρίου, το οποίο κι αυτό είχε μετατραπεί για τις ανάγκες του μουσείου το 1982, και σηματοδοτεί την πρώτη φορά στην οποία το Studio Museum αποκτά έναν χώρο σχεδιασμένο εξαρχής για το πρόγραμμά του. Το γεγονός, δεν αφορά μόνο την αρχιτεκτονική εξέλιξη, αλλά και την ενίσχυση της θεσμικής ταυτότητας του μουσείου, όπου εδώ και δεκαετίες αποτελεί σημείο αναφοράς για καλλιτέχνες αφρικανικής καταγωγής και τις κοινότητές τους.

Ο Raymond J. McGuire, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου, περιγράφει το πνεύμα που φέρει ο σχεδιασμός για το νέο κτήριο: «Αυτό το κτήριο δηλώνει στον κόσμο ότι το Χάρλεμ έχει σημασία. Έχει σημασία η ίδια η μαύρη τέχνη. Οι μαύροι θεσμοί έχουν σημασία. Θα σταθεί ως ένας φάρος στην 125η Οδό. Ένας χώρος όπου η δημιουργικότητα και η κοινότητα συναντιούνται, όπου οι νέοι μπορούν να δουν τον εαυτό τους να αντανακλάται, και όπου οι άνθρωποι αφρικανικής καταγωγής μπορούν να συνεχίσουν να διαμορφώνουν την ιστορία μας. Αυτό το νέο κεφάλαιο δεν ήταν δεδομένο. Κερδήθηκε μέσα από δεκαετίες όρασης, φροντίδας και πίστης».

Η Sablan αντλεί έμπνευση από το Χάρλεμ

Το Studio Museum στο Χάρλεμ αντλεί από τις μορφές του «δρόμου, της σκηνής, του καταφυγίου και του κατωφλιού». Αυτοί είναι χώροι όπου στο αστικό περιβάλλον της Νέας Υόρκης λειτουργούν ως σημεία συνάντησης, έκφρασης και διαμόρφωσης κοινής εμπειρίας. Η αρχιτεκτόνισσα Pascale Sablan της Adjaye Associates τόνισε κατά την παρουσίαση: «Ελπίζουμε κάθε επιφάνεια, κάθε φωτεινός χώρος και κάθε στιγμή μέσα στο κτήριο να μιλά γι' αυτή την αποστολή».

Το μουσείο καταλαμβάνει το ίδιο αποτύπωμα με το προηγούμενο, αλλά έχει επανασχεδιαστεί ριζικά ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής. Στο επίπεδο του δρόμου, ένα διαμπερές άνοιγμα διπλού ύψους δημιουργεί άμεση οπτική σύνδεση  ανάμεσα στο εσωτερικό του μουσείου και το δημόσιο πεζοδρόμιο. Η πρόσοψη, από σκουρόχρωμο προκατασκευασμένο σκυρόδεμα με διαφορετικές υφές, σε συνδυασμό με κατακόρυφες λεπτομέρειες σε μπρονζέ τόνο, αναφέρεται στην αρχιτεκτονική της γειτονιάς του Χάρλεμ, ενώ αποφεύγει τη μνημειακή ή αποστασιοποιημένη έκφραση. Αντίθετα, επιδιώκει μια σχέση συνομιλίας με τον δρόμο και τη ροή των ανθρώπων.

«Αντίστροφο κατώφλι»

Στο εσωτερικό, ένα «αντίστροφο κατώφλι» υποδέχεται τους επισκέπτες ως μία κλιμακωτή περιοχή που οδηγεί από το επίπεδο του δρόμου προς το λόμπι. Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική τεχνική που δίνει την αίσθηση ομαλής μετάβασης, χωρίς απότομη διαχωριστική γραμμή μεταξύ δημόσιου και πολιτιστικού χώρου.

Το μουσείο διαθέτει συνολικά 82.000 τετραγωνικά πόδια εσωτερικού χώρου, με αύξηση άνω του 50% σε εκθεσιακό χώρο και σχεδόν 60% περισσότερους δημόσιους χώρους. Οι γκαλερί εκτείνονται σε πολλούς ορόφους: ο δεύτερος και ο τρίτος όροφος φιλοξενούν μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις, καθώς και το εκπαιδευτικό κέντρο· στον τέταρτο όροφο βρίσκονται τα στούντιο των καλλιτεχνών σε κατοικία και μια αίθουσα ανάγνωσης· ο πέμπτος όροφος λειτουργεί ως ευέλικτος χώρος εκδηλώσεων· ενώ η ταράτσα στον έκτο όροφο δίνει την εμπειρία του μουσείου προς την πόλη, προσφέροντας θέα στο τοπίο του Χάρλεμ.

Η κατακόρυφη κυκλοφορία του μουσείου οργανώνεται γύρω από μια μνημειακή σκάλα από τερανόζο που συνδέει το υπόγειο με τον τέταρτο όροφο. Από εκεί και πάνω, οι σκάλες και οι διάδρομοι προς την ταράτσα ακολουθούν την ίδια υλικότητα: προκατασκευασμένο σκυρόδεμα και χειρολισθήρες από σατινέ ορείχαλκο. Η συνοχή των υλικών δημιουργεί αίσθηση ενιαίου χώρου.

Οι δημόσιοι χώροι έχουν σχεδιαστεί ώστε να είναι ανοιχτοί και διαπερατοί: το καφέ, το κέντρο υποδοχής, η αίθουσα διαλέξεων, το πωλητήριο και οι χώροι για δράσεις και εργαστήρια διασυνδέονται με τις εκθεσιακές ζώνες. Η πρόσβαση έχει αποτελέσει βασική παράμετρο σχεδιασμού, με δύο ανελκυστήρες και πλήρως χωρίς εμπόδια διαδρομές για άτομα με κινητικές ανάγκες.

Η Thelma Golden σημειώνει: «Αυτό το κτήριο είναι αντανάκλαση όλων όσων είμαστε: της αποστολής μας, της ενέργειας της κοινότητας, των φιλοδοξιών των καλλιτεχνών».

Η Erin Flynn, Partner στην Cooper Robertson, συμπληρώνει: «Στόχος μας είναι να καλλιεργήσουμε μια αίσθηση σύνδεσης ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες ανθρώπων που χρησιμοποιούν το κτήριο… Είτε κάποιος ανακαλύπτει την τέχνη, συμμετέχει σε εκπαιδευτικά προγράμματα, δημιουργεί στα στούντιο ή απλώς απολαμβάνει έναν καφέ».

Το φυσικό φως διαχέεται μέσω φεγγιτών και διπλού ύψους κενών, επιτρέποντας στην αρχιτεκτονική να λειτουργήσει όχι μόνο ως πλαίσιο παρουσίασης έργων, αλλά και ως μέσο διαμόρφωσης εμπειρίας.

Μουσείο για την κοινότητα και το μέλλον

Η ταράτσα του μουσείου, με φύτευση σχεδιασμένη από το Studio Zewde, λειτουργεί ως χώρος συγκέντρωσης, θέασης και εκδηλώσεων. Η ανοικτή της γεωμετρία επιτρέπει τόσο οργανωμένες όσο και καθημερινές, ανεπίσημες συναντήσεις, συνδέοντας το μουσείο με τον αστικό ορίζοντα.

Στην ομιλία της, η Golden κάλεσε τους παρευρισκόμενους να αναλογιστούν τη διαδρομή που έκαναν μέχρι να δούμε το τελικό αποτέλεσμα: «Σκεφτείτε τι χρειάστηκε για να φτάσουμε εδώ… την ανθεκτικότητά μας, τη διάρκειά μας, τη συνεχιζόμενη σημασία μας σε αυτή τη στιγμή».

Περισσότερο από ένα αρχιτεκτονικό έργο, το νέο Studio Museum αποτελεί μια στρατηγική δέσμευση για την ενίσχυση της παρουσίας και της φωνής της μαύρης καλλιτεχνικής δημιουργίας στο σήμερα. Οι εκθεσιακοί χώροι, τα στούντιο και η ταράτσα συνθέτουν ένα περιβάλλον που υποστηρίζει όχι μόνο την παρουσίαση αλλά και την παραγωγή τέχνης, τη συζήτηση και τη συμμετοχή.

Το νέο Studio Museum στο Χάρλεμ δεν επιδιώκει να σταθεί ως μνημειακή μορφή. Θέλει να λειτουργήσει ως τόπος: ένας τόπος προσβασιμότητας, συλλογικής συμμετοχής και συνέχειας, όπου η τέχνη δεν απομακρύνεται από την καθημερινότητα, αλλά την εμπλουτίζει. Σε μια περίοδο όπου τα πολιτιστικά ιδρύματα καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους με το κοινό, το Studio Museum δηλώνει ότι ο ρόλος του δεν είναι μόνο να παρουσιάζει έργα, αλλά να δημιουργεί πλαίσια για ανταλλαγή, για διαμόρφωση ταυτοτήτων και συλλογικής μνήμης. Η θέση του στο Χάρλεμ δεν είναι απλώς γεωγραφική· είναι ιστορική και κοινωνική, καθώς η περιοχή υπήρξε κοιτίδα καλλιτεχνικών και πολιτικών κινημάτων που διαμόρφωσαν τον 20ό αιώνα. Σήμερα, το μουσείο αναλαμβάνει να συνδέσει αυτή την κληρονομιά με τις σύγχρονες ανάγκες και τις νέες φωνές που αναδύονται. Με άλλα λόγια, το νέο κτήριο δεν αποτελεί μόνο κατασκευή, αλλά υπόσχεση συνέχειας: ότι η τέχνη, όταν βρίσκεται σε διάλογο με τον τόπο της, μπορεί να συνεχίσει να παράγει νόημα, κοινότητα και μέλλον.

Με πληροφορίες από designboom.com