Τα ολλανδικά μουσεία μπαίνουν και αυτά, μετά τη Γαλλία και τη Γερμανία, στον «αγώνα δρόμου» του επαναπατρισμού εκθεμάτων.

Αποφασιστικά βήματα για την επιστροφή αντικειμένων από τα μουσεία της που αποκτήθηκαν κατά την διάρκεια της αποικιοκρατίας φαίνεται να κάνει η Ολλανδία. Μια επιτροπή που αποτελείται από μέλη του προσωπικού των μουσείων της χώρας και η οποία είχε δημιουργηθεί από το ολλανδικό υπουργείο πολιτισμού, συνέστησε πως πρέπει να «αναγνωριστεί η αδικία προς τους τοπικούς πληθυσμούς των πρώην αποικιών όταν τα αντικείμενα του πολιτισμού τους αφαιρέθηκαν χωρίς την άδεια τους».

Συγκεκριμένα, η επιτροπή πρότεινε πως τα μουσεία δεν πρέπει να επιστρέψουν μόνο τα αντικείμενα αυτά που είναι γνωστό πως είχαν αρπαχτεί, αλλά και εκείνα που φέρουν σημαντική πολιτισμική, ιστορική ή θρησκευτική σημασία για τις χώρες τους. Αυτό αφορά ένα πολύ μεγάλο αριθμό εκθεμάτων. Για παράδειγμα, τα τρία μεγάλα εθνογραφικά/εθνολογικά μουσεία της Ολλανδίας, το Tropenmuseum στο Amsterdam, το Museum Volkenkunde στο Leiden και το Afrika Museum στο Bergen Dal, έχουν 450.000 αντικείμενα στις συλλογές τους από τα οποία τουλάχιστον το 40% είχε αποκτηθεί κατά την διάρκεια της αποικιοκρατίας.

Τα ολλανδικά μουσεία προσπαθούν με αυτό τον τρόπο να διαχειριστούν το μεγάλο στίγμα της εποχής αποικιοκρατίας που τα ακολουθεί. Είναι μάλιστα από τα πρώτα ιδρύματα που ανοίγουν ενεργά την συζήτηση για τον επαναπατρισμό των εκθεμάτων τους.

Φαίνεται όμως πως έχει ξεκινήσει ένας άτυπος ανταγωνισμός μεταξύ της Ολλανδίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας για τον επαναπροσδιορισμό των μουσείων σχετικά με το αποικιοκρατικό τους παρελθόν. Όλα ξεκίνησαν το 2017 όταν ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Emmanuel Macron, ανακοίνωσε πως θα επιστραφούν τα αντικείμενα που έχουν αρπαχθεί από τις Αφρικανικές αποικίες. Η Γαλλική Εθνοσυνέλευση ψήφισε στις αρχές του Οκτωβρίου ένα νομοσχέδιο για να επιστραφούν 27 αντικείμενα στην Μπενίν και την Σενεγάλη. Μια ψηφοφορία που η Γαλλική κυβέρνηση πίεσε για να γίνει γρήγορα ώστε να επιστραφούν τα αντικείμενα το συντομότερο δυνατόν. Παρόμοιοι νόμοι έχουν περάσει και στο παρελθόν όπως αυτός για την επιστροφή από το Muséedel’Homme των 24 κρανίων πολεμιστών του Αλγερινού αγώνα ανεξαρτησίας. Όμως εξαιτίας μιας νομικής αρχής που υπάρχει από τον 16ο αιώνα στην Γαλλία και που χαρακτηρίζει όλες τις συλλογές των μουσείων ως «αναπόσπαστα» κομμάτια του γαλλικού πολιτισμού, είναι ιδιαίτερα δύσκολη και χρονοβόρα την διαδικασία επιστροφής.

Παρομοίως και η Γερμανία, που ένιωσε πως έχασε το προβάδισμα στο να κάνει μια μεγάλη πολιτική κίνηση σαν και αυτή του Macron και της Γαλλίας, προχώρησε σε ανάλογες κινήσεις για την επιστροφή κλεμμένων αντικειμένων. Οι υπουργοί της Γερμανίας και των 16 ομόσπονδων κρατιδίων συμφώνησαν στον επαναπατρισμό εκθεμάτων που «αποκτήθηκαν με τρόπους νομικά ή ηθικά αδικαιολόγητους για τα σημερινά δεδομένα». Η συζήτηση άνοιξε στην Γερμανία σχετικά με το Humboldt Forumστο Βερολίνο το οποίο ήταν προγραμματισμένο να ανοίξει στο ανακαινισμένο βασιλικό παλάτι του Βερολίνου το 2019 (έχει ανακοινωθεί πως θα ανοίξει τελικά πριν το τέλος του 2020). Πρόκειται για ένα έργο που έχει διχάσει στο παρελθόν έντονα την Γερμανία. Το Humboldt Forum θα στέγαζε τις εθνολογικές συλλογές του Βερολίνου μέσα στις οποίες είναι και 50.000 αντικείμενα που είχαν αρπαχθεί από την Αφρική, είτε από την Γερμανία, είτε από άλλες Ευρωπαϊκές δυνάμεις που τα δώρισαν αργότερα στην Γερμανία.

Το Βρετανικό Μουσείο από την άλλη πλευρά δεν φαίνεται να ακολουθεί καθόλου τον προβληματισμό και την πολιτική των τριών αυτών Ευρωπαϊκών κρατών. Αν και η συζήτηση υπάρχει, με πολύ έντονη κριτική να ασκείται από τον τύπο, το Βρετανικό Μουσείο επιμένει να υπερασπίζεται την αποικιοκρατική του κληρονομιά.

Φωτογραφία: Museum Volkenkunde – Leiden ©. Filippo Diotalevi via Wikipedia Commons

Πηγή: ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ (Στέφανος Παπαδημητρίου)